De lekengelovigen en de vernieuwing van de Kerk

44. "De leer van het Tweede Vaticaans Concilie over de eenheid van de Kerk als volk van God dat verzameld is in de eenheid van de Vader en de Zoon en de heilige Geest, benadrukt dat navolging en leven in het voetspoor van Christus, wederzijdse verbondenheid en missionaire plicht behoren tot de waardigheid van alle gedoopten." ¹⁵⁶ De lekengelovigen dienen dus hun waardigheid als gedoopten te beseffen. De geestelijke herders moeten van hun kant groot respect hebben voor "het getuigenis en het evangelisatiewerk van de leken die, levend binnen het volk van God in een spiritualiteit van communio, hun broeders en zusters leiden tot de ontmoeting met de levende Christus. De vernieuwing van de Kerk in Amerika zal niet mogelijk zijn als de leken daar geen actief aandeel in hebben. Daarom berust de verantwoordelijkheid voor de toekomst van de Kerk voor een groot deel op hun schouders." ¹⁵⁷

Op twee gebieden neemt de roeping van de lekengelovigen concrete vorm aan. Allereerst, en het meest eigen aan hun staat als leek, is het behartigen en volgens de wil van God regelen van de tijdelijke aangelegenheden. ¹⁵⁸ Immers, "hun eigen wijze van handelen brengt het evangelie binnen in de structuren van de wereld en, ‘overal heilige levensdaden verrichtend wijden zij de wereld zelf aan God toe’".¹⁵⁹ Dankzij de le-kengelovigen "krijgt de aanwezigheid en zending van de Kerk in de wereld op speciale manier gestalte in de verscheidenheid aan charisma’s en bedieningen die eigen zijn aan de leken. Het seculier karakter is voor de leek en zijn spiritualiteit het onderscheidend eigen kenmerk, en dit brengt hem ertoe actief te zijn in sectoren als gezin, maatschappij, beroep, cultuur en politiek, om deze met het evangelie te doordesemen. Op een continent waar men stuit op zoveel naijver en agressiviteit, ongebreidelde consumptiedrang en corruptie, zijn de leken geroepen om gestalte te geven aan diep evangelische waarden als mededogen, vergevingsgezindheid, rechtschapenheid, oprechtheid van hart en geduld in moeilijke omstandigheden. Van de leken wordt een grote scheppingskracht verwacht in hun manier van doen en werken, waaruit blijkt dat hun leven aan het evangelie beantwoordt." ¹⁶⁰

Amerika heeft leken nodig die in de samenleving een leidende rol kunnen spelen. Mannen en vrouwen moeten worden opgeleid om, naar hun eigen roeping, invloed uit te oefenen op het openbare leven en het te richten op het algemeen welzijn. Het kan voor de leken een weg ter heiliging zijn als zij zich wijden aan de politiek, verstaan in haar edelste en meest waarachtige betekenis, namelijk van beheer van het algemeen welzijn. Daartoe moeten zij gevormd worden in de beginselen en waarden van de sociale leer van de Kerk en in de grondbegrippen van de theologie over de leek. Wanneer zij grondige kennis bezitten over de ethische beginselen en de christelijke morele waarden, zullen ze deze in hun eigen kring kunnen verdedigen en ze zelfs tegenover de "zogenaamde neutraliteit van de staat tot gelding kunnen brengen".¹⁶¹

Er is een tweede terrein waarop veel le-kengelovigen geroepen zijn te werken en dat men ‘binnenkerkelijk’ kan noemen. In Amerika verlangen veel leken terecht met hun charisma’s en talenten bij te dragen tot "de opbouw van de kerkelijke gemeenschap als lector, catecheet, bezoeker van zieken of gevangenen, groepsleider, enzovoorts".¹⁶² De Synodevaders hebben het verlangen uitgesproken dat de Kerk sommige van die taken zou erkennen als leken-bedieningen die berusten op de sacramenten van doopsel en vormsel, zonder dat daardoor het specifieke karakter wordt aangetast van de aan het sacrament van de priesterwijding voorbehouden ambtsbedieningen. Dit is een veelomvattend en ingewikkeld onderwerp; ik heb daarvoor enige tijd geleden een studiecommissie ingesteld, ¹⁶³ en organen van de Heilige Stoel hebben hier en daar enige richtlijnen ervoor opgesteld. ¹⁶⁴ Het is noodzakelijk de vruchtbare medewerking van goed opgeleide mannelijke en vrouwelijke lekengelovigen te bevorderen bij de verschillende activiteiten binnen de Kerk, maar daarbij verwarring te vermijden met ambtsbedieningen en activiteiten die eigen zijn aan het sacrament van de priesterwijding, zodat er duidelijk onderscheid blijft tussen het algemeen priesterschap van de gelovigen en het ambtelijk priesterschap.

De Synodevaders hebben hieromtrent aanbevolen dat de aan de leken toevertrouwde taken "duidelijk onderscheiden zijn van die welke stappen zijn op weg naar het gewijde ambt",¹⁶⁵ en die aan de kandidaten voor het priesterschap vóór de wijding worden toevertrouwd. Er werd ook opgemerkt dat de lekentaken "alleen mogen worden toevertrouwd aan mannen en vrouwen die de noodzakelijke vorming hebben ontvangen volgens nauwkeurig omschreven normen: een min of meer vaste aanwezigheid en werkelijk beschikbaar zijn binnen een bepaalde groep mensen, en de verplichting om aan de geestelijke herder van die groep verantwoording af te leggen".¹⁶⁶ In ieder geval, hoewel het binnenkerkelijk apostolaat van de leken moet worden aangemoedigd, dient men er ook voor te zorgen dat dit hand in hand gaat met de activiteiten die kenmerkend zijn voor leken en waarin ze niet vervangen kunnen worden door priesters: het gebied namelijk van de tijdelijke aangelegenheden.