VII. Hostem advorsum obprimere, strenuo homini
haud difficile est: occulta pericula neque facere, neque vitare, bonis in
promtu est. Igitur, ubi eos in civitatem adduxeris; quoniam quidem revocata
plebes erit, in ea re maxume animum excercitato, uti colantur boni mores,
concordia inter veteres et novos coalescat. Sed multo maxumum bonum patriae,
civibus, tibi, liberis, postremo humanae genti, pepereris, si studium pecuniae
aut sustuleris, aut, quoad res feret, minueris: aliter neque privata res, neque
publica, neque domi, neque militiae, regi potest. Nam ubi cupido divitiarum
invasit, neque disciplina, neque artes bonae, neque ingenium ullum satis
pollet; quin animus magis, aut minus mature, postremo tamen subcumbit. Saepe
iam audivi, qui reges, quae civitates, et nationes, per opulentiam magna
imperia amiserint, quae per virtutem inopes ceperant. Id adeo haud mirandum
est: nam ubi bonus deteriorem divitiis magis clarum, magisque acceptum videt,
prime aestuat, multaque in pectore volvit: sed ubi gloria honorem magis in
dies, virtutem opulentia vincit, animus ad voluptatem a vero deficit. Quippe
gloria industria alitur: ubi eam demseris, ipsa per se virtus amara, atque
aspera est. Postremo, ubi divitiae clarae habentur, ibi omnia bona vilia sunt,
fides, probitas, pudor, pudicitia: nam ad virtutem una, et ardua via est; ad
pecuniam, qua quique lubet, nititur; et malis, et bonis rebus ea creatur. Ergo
in primis auctoritatem pecuniae demito: neque de capite, neque de honore ex
copiis quisquam magis, aut minus iudicaverit; sicut neque praetor, neque
consul, ex opulentia, verum ex dignitate creetur. Sed de magistratu facile
populi iudicium fit. Iudices a paucis probari, regnum est; ex pecunia legi,
inhonestum. Quare omnes primae classis iudicare placet, sed numero plures, quam
iudicant. Neque Rhodios, neque alias civitates unquam suorum iudiciorum
poenituit: ubi promiscue dives, et pauper, ut cuique fors tulit, de maxumis
rebus iuxta, ac de minumis disceptat. Sed de magistratibus creandis haud mihi quidem
absurde placet lex, quam Caius Gracchus in tribunatu promulgaverat; ut ex
confusis quinque classibus sorte centuriae vocarentur. Ita coaequati dignitate, pecunia, virtute anteire
alius alium properabit.
|