Aranea.

Homo quidam frugi et modestus, ob irritati in se elephantis metum perterrefactus, fugiens proceram conscenderat arborem, qua in arbore ab infesta belua obsessus deprecabatur verbis et multis et accuratissimis ut sibi, a quo nulla esset iniuria lacessitus, parceret. Cumque suas omnes preces parum apud beluam valere intelligeret, meticulosissimus et sua de salute desperans, opem atque auxilium deorum cepit maximis votis exposcere. Eadem forte in arbore aranea animal nidificavit, ac per id temporis contexendis telis pro suo more exercebatur; mota hominis adventu, rem per vim indignissimam conspicata, partim miserandi hominis ultimo in disscrimine laborantis misericordia, partim immanitatis inexorabilisque pervicacie odio in elephantum excitata, parumper ab opere destitit; ad hominem propius accessit.

"Etenim, mi homo, dum isthic assum bono te animo esse iubeo. Nam etsi pusillam imbecillissimam abiectamque me intuearis, nostram profecto, superis iuvantibus, tibi adversus iniurias esse operam accommodatissimam senties. Odere superi immanem isthanc et efferatam ledendi cupiditatem et pertinaciam. Deos ego vindices et auctores fide et officio pietatis tua in salute tuenda sequar. Vincet hac in causa pietas crudelitatem nostrumque ne dubita officium belue istius crudelitatem et furorem [belue] retundet. Testatum hoc apud te sit: sceleratum procul dubio teterrimi hostis institutum, superis faventibus et coadiuvantibus, frustrabimur". Hec aranea. Homo vero: "Te quidem, inquit, tantos ad vindicandum scelus animos imbuisse ac istiusmodi grandia polliceri sine deorum numine non arbitror posse. Et in qua tanta pietas tantaque misericordia, vel potius religio incesserit, fore pusillam aut abiectam minime umquam putasse decere censeo, quin mihi quidem in tanto periculo obligari beneficio abs te vehementer erit gratum. Nam, ut intelligas qui meus erga te sit animus, quaqua id sorte vel fato accidat, ut hinc ad meos incolumem defugisse liceat, unum hoc est quod tibi despondeam pro tuo tanto porrecto beneficio: fore ut mea tibi semper quoad velis tecta ad hospitium perpetuo pateant. Tibi arca panaria, cella vinaria et omne penus, quod apud me sit, tecum communia sint volo".

Placuit utrisque optimam isthanc inter se iungere consuetudinem. Ac "bonum hoc felixque ambobus sit, inquit aranea; me quidem habebis hospitem, quovis angulo edium contentam. Nunc quod instat esto optime spei, et deos iniuriarum ultores quantum in nos sit sequamur. Non facile dici potest quantos in me animos atque spes causa ipsa iustissima et piissima excitet. Itaque tu tantum macte contra metum fortitudinis esto. Ego pro industria et viribus curabo, ut in causa tua versari amicissimam et tui cupidissimam intelligas''.

Cum igitur huiusmodi dictis perterritum hominem esset hortata aranea, conscendit propius ab elephantum et hanc habere orationem instituit: "Age, queso, et quid tibi est cum istoc irarum, ut adversus inermem et imbecillum tantis odiis decertare non desinas? quid miserandi preces aspernaris? Sin tu nulla ex eo lacessitus iniuria immitem et inexorabilem te prestas, pace tua dicam, tanta amplitudine et viribus quibus inter animantes prestas abuteris. Insontem enim et miserum iracundia et pervicacia persequi, non eorum est qui se magnos et prestantissimos haberi velint. Sin autem iniuria te affectum dixeris, annon tibi tandem vindicandi habendus est modus et ratio, ne aliene iniustitie odio ipse committas quippiam quo impius, inexorabilis aut crudelis videare? Quod si maximo prediti animo, id probe et prudenter prospicere consuevere, ut ni pro iustitia ad concertandum accessisse videantur; si fortes ipsi et invicti non decertasse modo, sed vel in primis gravem et molestum ipsum inimicum superasse pulchrum ducunt; si item qui natura et ingenio ad laudem et gloriam propenso fuerint non incommodis inimicorum sed sua magis victoria gaudent, habes tu, elephas, quam ob rem et concertationem isthanc cum homine finias et vicisse glorieris. Nam qui sese prebet supplicem, qui sese tibi commendat precibus, qui denique lachrimis ut sibi parcas deprecatur, is quidem cum sese profitetur, tum ut ad fortitudinis et victorie gloriam mansuetudinis quoque et clementie laudem accumules, preclaram tibi atque insignem quidem occasionem prebet, quam tu, si aspexeris, profecto non recusabis a fortunaque, vel potius a virtute ipsa tua, isthuc suscipies, ut cum fortitudine facilitatem, cum iustitia pietatem et misericordiam coniuctam habere te omnes intelligant. Quod cum habeat in delinquentem fortitudo longius nihil, quam cum infestum et audacem adversarium virtute superet, quoad eius contumaciam et superbiam coherceat atque comprimat, habes tu quidem quod ad fortitudinis gloriam debeatur: vicisti, satisque penarum ab adversario suscepisti, cum illi ad salutis spem nihil preter tuam clementiam reliquisti, ad quam destitutus et miser confugiat. Annon eum vicisti, quem tuum effeceris? Tuus profecto est hic, cuius in tua sit potestate salus; tuosque per te perisse quam salvos esse cupere, longe a tua fama et nomine alienum esse statuo. Preterea isthac obsidione et incerte victorie expectatione, quid tibi sit futurum commodi aut voluptatis, velim iterum atque iterum perpetua sapientia spectes, ne plus quam par sit perdendi miseri desiderio cara tempora et longe utiles dies ad preclaras res et te dignas cum laude obeundas perdas. Alibi enim contra ferocissimum hostem, qui quidem vi et viribus, non qui precibus et lachrimis tecum certet, animi tui robur et vires maiori cum laude ostentabis. Hic potius pietati et misericordie satisfacies, quod insigni prestantique cum gloria tua fiat; nam aut pepercisse noxio, aut saltim innoxio dedisse te gravem esse, laudabere. Ac fuerit quidem isthec tua vindicandi conditio, ut cum severitate coniungi certatio potuerit victoris certe, et eius maxime, cuius animi generositas ab omni crudelitatis turpitudine abhorreat, ni fallimur, erit huiusmodi, ut miseri deprecantis preces turpe ducat aspernasse. Que res cum ita sint, moveat te pietas, moveat officii ratio, moveant et preces mee lachrimeque miseri huius destituti, qui nihil habet ut se a calamitate vendicet preter lachrimas, nihil invenit ut spe aliqua ipsum se substentet, nisi quod non diffidit in te facilitatem, mansuetudinem et benignitatem hac tanta tua dignam amplitudine non deesse. Et putat quidem non te ab officio iusti et equi principis sine emolumento velle aberrare. Illud non preterisse velim, nos quidem, utcumque sumus, hoc tibi si pietatis munere amicas adiunxeris, non, mihi crede, elephanto oberit fore sibi non inimicam araneam".

His dictis, cum aranea elephantum in quadam admiratione sui detinuisset, quod pusillum et minime existimationis ac nullius pretii animal se uno animantium maximo et precelso coram proloqui tam audenter non vereretur, illud stomachari cepit, araneam abiectissimam et prorsus imbellem animantium elephantum admonuisse, ut secum iungere amicitiam turpe non duceret. Iccirco indignabundus promuscide obacta subderisit rictu, atque: "Censen, inquit, deos nobis esse difficiles, si cum aranea fedus depaciscendum est nobis?", multaque et gestu et verbis adiecit, quibus indigne se aranee procacitatem ferre ostentaret. Eam insolentiam et fastum aranea acerbissime ferens, iniuriam sibi ab elephanto fieri conquesta est. Id quidem, cum ceteras ob res, tum vel maxime quod in eum, qui ad suam fidem confugisset, durum atque inexorabilem preter fas et decus prestaret. Quare posthac, que sue sunt partes, iustam et piam contra impium et immitem se causam nisi cum ultimo vite spiritu deserturam, deosque testes et patronos iccirco vocare, non sponte sed invitam contra elephantum suscepisse inimicitias, si forte inimicitie quam iuris et equi patrocinium appellande sint potius, quas quidem nisi parcta victoria devictaque superbia sit numquam depositura.

His auditis elephantus obtorta cervice et altero sublato pede in pronum despectasse araneam ferunt, atque dixisse: "Pol, quidem, nos, quem princeps hic animantium, homo exterritus fugerit, tibi digitis prelongis minitati non iniuria parcendum statuemus. En quid possit insania?". Dehinc ad hominem conversus huiusmodi convitio usus extitit: "O generis et nobilitatis tue penitus oblite, tamme tibi hanc posse lucem intui dulce et suave est, ut bestiole istius vilissime fidem et auxilium implorasse a tuo esse nomine alienum et turpitudinis plenum non ducas? quod si cetera que mihi tecum sunt ad te delendum momenti parum haberent, hoc tamen unum impelleret, ut terra marique te unicum summis odiis prosequerer, quod indecentissimam atque ignominiosissimam aranee amicitiam timoris causa susceperis. Deos iccirco testor: me quidem dum vita superstes sit, dum spiritus vires suggeret, ab hac tui obsidione, homo, non abiturum me, aut arborem isthanc radicitus evulsurum, omniaque istius tue animi imbellicitatis odio tentaturum, dum te omnium ignavissimum atque secordissimum meam in potestatem et dictionem redigam".

Atque dum hec ita iureiurando elephas nutabundus, quoad in se esset, futura affirmasset, multaque ad eam ipsam rem conficiendam pro viribus et ingenio frustra tentasset, ferunt araneam per filum delapsam sumpta occasione furtim in auriculam bestie sese irrupisse, eamque elephantis tenerrimam et mollissimam corporis partem infesto aculeo perquam assidue confodisse. Quibus quidem stimulis acta bestia, superiori indignatione concita novissimaque molestia acrius incensa, cum iam satis omnia ad araneam eruendam aut opprimendam frustra temptasset, quod in ea re suos omnes conatus irritos intelligeret, sui ipsius tedio in furorem quendam elata, totam sylvam impatiens excursitando, quasi a superis missos cedentes fugeret, aberrabat; quod defatigatus resupinus ingenti cum fragore cecidit; quo bellue casu cognito homo hinc, aranea illinc, fuga sibi confestim consuluere.