Copertina | Indice: Generale - Opera | Parole: Alfabetica - Frequenza - Rovesciate - Lunghezza - Statistiche | Aiuto | Biblioteca IntraText
S. Alfonso Maria de Liguori
Apparecchio alla Morte

IntraText CT - Lettura del testo
Precedente - Successivo

Clicca qui per nascondere i link alle concordanze

- 228 -


PUNTO II

Considera l'accusa e l'esame. «Iudicium sedit, et libri aperti sunt» (Dan. 9).1 Due saranno questi libri, il Vangelo e la coscienza. Nel Vangelo si leggerà quel che il reo doveva fare, nella coscienza quel che ha fatto: «Videbit unusquisque quod fecit», S. Girolamo.2 Nella bilancia


- 229 -


della divina giustizia non si peseranno allora le ricchezze, la dignità3 e la nobiltà delle persone, ma solamente l'opere. «Appensus es in statera (disse Daniele al re Baltassarre),4 et inventus es minus habens» (Dan. 5. 27). Commenta il P. Alvarez:5 «Non aurum, non opes in stateram veniunt, solus rex appensus est». Verranno allora gli accusatori, e per prima il demonio. «Praesto erit diabolus (dice S. Agostino)6 ante tribunal Christi, et recitabit verba professionis tuae. Obiiciet nobis in faciem omnia quae fecimus, in qua die, in qua hora peccavimus» (S. Aug. Cont. Iul. tom. 6). «Recitabit verba professionis tuae», viene a dire che presenterà le stesse nostre promesse, alle quali poi abbiamo7 mancato; ed addurrà tutte le colpe, segnando il giorno e l'ora in cui l'abbiamo commesse. Indi dirà al giudice, come scrive S. Cipriano:8 «Ego pro istis nec alapas, nec flagella sustinui». Signore, io per questo reo non ho patito niente, ma esso ha lasciato Voi che siete morto per salvarlo, per farsi schiavo mio; ond'esso a me tocca. Accusatori saranno anche gli angeli custodi, come dice


- 230 -


Origene:9 «Unusquisque Angelorum testimonium perhibet, quot annis circa eum laboraverit, sed ille monita sprevit» (Orig. Hom. 66). Sicché allora: «Omnes amici eius spreverunt eam» (Ier. 51).10 Accusatrici saranno le mura, tra le quali quel reo avrà peccato! «Lapis de pariete clamabit» (Abac. 2. 11). Accusatrice sarà la stessa coscienza: «Testimonium reddente illis conscientia ipsorum in die, cum iudicabit Deus» (Rom. 2).11 Gli stessi peccati allora, dice S. Bernardo,12 parleranno, «et dicent: Tu nos fecisti, opera tua sumus, non te deseremus» (Lib. Medit. cap. 2). Accusatrici finalmente saranno, come dice il Grisostomo,13 le piaghe di Gesu-Cristo: «Clavi de te conquerentur: cicatrices contra te loquentur: crux Christi contra te perorabit» (Chrysost. Hom. in Matth.). Indi si verrà all'esame.

Dice il Signore: «Ego in die illa scrutabor Ierusalem in lucernis» (Soph. 1. 12).14 La lucerna, dice il Mendoza,15 penetra tutti gli angoli della casa: «Lucerna omnes angulos permeat». E Cornelio a Lapide,16


- 231 -


spiegando la parola «in lucernis», dice che allora Dio metterà avanti al reo gli esempi de' santi e tutt'i lumi ed ispirazioni che gli ha dato in vita; ed anche tutti gli anni che gli ha concessi a far bene. «Vocavit adversum me tempus» (Thren. 1. 15). Sicché allora avrai da render conto d'ogni occhiata. «Exigitur a te usque ad ictum oculi», S. Anselmo.17 «Purgabit filios Levi, et colabit eos» (Malach. 3. 3). Siccome si cola l'oro, separandone la scoria, così si avranno da esaminare le opere buone, le confessioni, le comunioni ecc. «Cum accepero tempus, ego iustitias iudicabo» (Ps. 74. 3). In somma, dice S. Pietro che nel giudizio il giusto appena si salverà: «Si iustus vix salvabitur, impius et peccator ubi parebunt?» (1. Petr. 4. 18). Se ha da rendersi conto d'ogni parola oziosa, qual conto si renderà di tanti mali pensieri acconsentiti? di tante parole disoneste? S. Gregorio:18 «Si de verbo otioso ratio poscitur, quid de verbo impuritatis?» Specialmente dice il Signore (parlando degli scandalosi che gli han rubate l'anime): «Occuram eis quasi ursa raptis catulis» (Osea 13. 8). Parlando poi dell'opere dirà il giudice: «Date ei de fructu manuum suarum» (Prov. 31).19 Pagatelo secondo le opere che ha fatte.

Affetti e preghiere

Ah Gesù mio, se voleste ora pagarmi secondo l'opere che ho fatte, non mi toccherebbe altro che l'inferno. Oh Dio quante volte io stesso m'ho scritta la mia condanna a quel luogo di tormenti! Vi ringrazio della pazienza, che avete avuta in tanto sopportarmi. Oh Dio, se ora dovessi comparire al vostro tribunale, qual conto vi renderei della vita mia? «Non intres in iudicium cum servo tuo».20 Deh Signore,


- 232 -


aspettatemi un altro poco, non mi giudicate ancora. Se ora voleste giudicarmi, che ne sarebbe di me? Aspettatemi; giacché mi avete usate tante misericordie sinora, usatemi quest'altra, datemi un gran dolore de' miei peccati. Mi pento, o sommo bene, d'avervi tante volte disprezzato. Vi amo sopra ogni cosa. Eterno Padre, perdonatemi per amore di Gesu-Cristo, e per li meriti suoi concedetemi la santa perseveranza. Gesù mio, tutto spero al21 vostro sangue.

Maria SS. in Voi confido. «Eia ergo advocata nostra, illos tuos misericordes oculos ad nos converte».22 Guardate le mie miserie ed abbiate pietà di me.




1 [21.] Dan., 7, 10.



2 [24.] HIER., Comment. in Danielem liber, c. 7, vers. 10; PL 25, 532: «Iudicium sedit, et libri aperti sunt. Conscientiae, et opera singulorum in utramque partem, vel bona, vel mala omnibus manifestantur». ID., Comment. in Sophoniam liber, c. I, vers. 10; PL 25, 1348: «Prima enim porta oculorum erit, qua (al. quado) exhibebuntur nobis peccata ante oculos nostros… Tunc illud erit verum quod scriptum est: Ecce homo et opera eius ante faciem eius». ID., Comment. in Zachariam, l. I, c. 5; PL 25, 1447: «Volumen autem volans ostenditur, in quo omnium peccata descripta sunt, ut unusquisque

recipiat secundum opera sua, sive bonum, sive malum». Cfr. ID., Comment. in Isaiam, l. XVIII, c. 65; PL 24, 635.



3 [2.] la dignità) le dignità BR1 BR2.



4 [3.] Baltassarre) Baltassare VR BR1 BR2.



5 [4.] SPANNER, op. cit., I, Venetiis 1709, 476: «Non aurum, non argentum, non opes, non palatia, in stateram veniunt; solus res appensus, et levis apparuit. Alvarez in Gen. 41. Illustrat. 150».



6 [6.] V. BELLOVACENSIS, Speculum morale, l. II, p. 2, dist. VIII, Venetiis 1591, f. 142, col. 3: «Item Augustinus: Astabunt omes ante tribunal Christi... Praesto erit diabolus, et recitabuntur verba professionis nostrae, et obiiciet nobis in facie quicquid fecimus, et in qua die peccavimus, et in quo loco, et quod operis tunc temporis facere debebamus». Con la stessa attribuzione si legge in S. ANTONINUS, Summa theologica, p. IV, tit. XIV, c. 11; IV, Veronae 1740, col. 876: «Et B. Augustinus ad Julianum comitem ait: Praesto tunc erit diabolus recitans verba professionis nostrae, obiiciens nobis quaecumque fecerimus, et in quo loco, et in qua hora peccavimus, et quid boni tunc facere potuimus». Cfr. S. PAULINUS, patriarcha aquileiensis, Liber exhortationis, vulgo de salutaribus documentis, c. 62; PL 99, 271: «Praesto enim erit adversarius diabolus, et recitabuntur verba professionis nostrae, et obiiciet nobis in faciem quidquid fecimus, et in qua die peccavimus, et in quo loco, et quid boni operis tunc facere deberemus». Questo scritto è in Appendice delle opere di s. Agostino, che i Maurini hanno rivendicato al predetto s. Paolino (PL 40, 1073); vedi anche Glorieux, 29.



7 [11.] abbiamo) abbiam ND1 ND3 BR1 BR2.



8 [13.] S. CYPRIANUS, Liber de opere et eleemosynis, n. 22; PL 4, 618: «Ego pro istis, quos mecum vides, nec alapas accepi, nec flagella sustinui, nec crucem pertuli, nec sanguinem fudi». CSEL 3 (I), 390.



9 [1.] ORIGENES, In Numeros, hom. 11, n. 4; PG 12, 647: «Unusquisque angelorum in consummatione saeculi aderit in iudicio, educens eos secum quibus praefuit, quos adiuvit, quos instruxit, pro quibus semper vidit faciem Patris qui in caelis est».



10 [3.] Thren., 1, 2.



11 [7.] Rom., 2, 15-16: «Testimonium reddente illis conscientia ipsorum, et inter se invicem cogitationibus accusantibus, aut etiam defendentibus, in die cum iudicabit Deus».



12 [7.] Ps. BERNARDUS, Meditationes piissimae de cognit. hum. condit. c. II, n. 5; PL 184, 488: «Tunc quasi loquentia simul opera, dicent: Tu nos egisti, opera tua sumus: non te deseremus, sed tecum semper erimus, tecum pergemus ad iudicium». Quasi tutti gli antichi manoscritti attribuiscono a s. Bernardo queste Meditazioni, ma non sono sue (cfr. Glorieux, 71).



13 [10.] V. BELLOVACENSIS, Speculum morale, l. II, p. 2, dist. IX; Venetiis 1591, f. 143, col. 2-3: «Chryso. Non erit tunc defensionis locus, ubi videbunt Christum… Quid facies aut quid dices, o peccator homo, cum contra te loquetur conscientia propria, accusabunt elementa, cum armabitur contra te omnis creatura: Crux Christi contra te perorabit, Christus per vulnera sua contra te alligabit, cicatrices contra te loquentur, clavi de te conquerentur». Cfr. MANSI, Bibl. mor. praedicabilis, tr. XLI, disc. 13, n. 12; III, Venetiis 1703, 921, col. 2, attribuisce al Bellovacense il detto: «Dicente Bellovancense: Crux Christi contra te perorabit, si ad Redemptoris confugeris plagas… Christus per vulnera sua contra te alligabit, cicatrices contra te loquentur, clavi de te conquerentur».



14 [14.] Soph., 1, 12: «Et erit in tempore illo: scrutabor Ierusalem in lucernis».



15 [14.] SPANNER A., op. cit., I, Venetiis 1709, 477: «Cur non potius ad radios solares? Quia radii multis saepe locis excludantur, in angulis, in cellariis, etc. At vero lucerna manibus ducta omnes angulos permeat. Mendoza in I Reg. 2».



16 [15.] CORNELIUS A LAPIDE, Commentaria in Sophoniam, c. I, v. 12; Opera, XIV, Parisiis 1860, 282-283: «Quaeres, quaenam sint lucernae Dei, quibus scrutabitur omnes et omnia in die iudicii?... Quinta lucerna est vita Christi et sanctorum. Tot ergo lucernae Dei sunt quot sancti, imo quot virtutes et exempla sanctorum; haec pandent

arguentque nequitiam peccatorum. Quocirca cuilibet reprobo dicet Christus iudex: En tibi haec exempla piorum quasi faces, quas sequeris: tu vero maluisti tenebras et opera tenebrarum sequi quam lumen.»



17 [5.] S. ANSELMUS, Lib. medit. et orationum, med. 2: PL 158, 723: «Peccatum peccator audebit dicere parvum? Deum enim exhonorare, quando parvum est?... quid respondebis in illa die, cum exigetur a te usque ad ictum oculi, omne tempus vivendi tibi impensum, qualiter fuerit a te expensum?».



18 [13.] S. GREGORIUS M., Moralia in Iob, l. VII, c. 37; PL 75, 800: «Si ergo ratio de otioso sermone exigitur, pensandum valde est quae poena illud multiloquium sequatur, in quo etiam per superbiae verba peccatur».



19 [17.] Prov., 31, 31.



20 [25.] Ps., 142, 2.



21 [7.] al) dal VR BR1 BR2.



22 [9.] Antiphona: Salve Regina.






Precedente - Successivo

Copertina | Indice: Generale - Opera | Parole: Alfabetica - Frequenza - Rovesciate - Lunghezza - Statistiche | Aiuto | Biblioteca IntraText

IntraText® (V89) © 1996-2006 EuloTech