Copertina | Indice: Generale - Opera | Parole: Alfabetica - Frequenza - Rovesciate - Lunghezza - Statistiche | Aiuto | Biblioteca IntraText
S. Alfonso Maria de Liguori
Glorie di Maria

IntraText CT - Lettura del testo
Precedente - Successivo

Clicca qui per nascondere i link alle concordanze

- 608 -


§ 4. - Della fede di Maria.

Conforme la B. Vergine è madre dell'amore e della speranza, così anche è madre della fede. Ego mater pulchrae dilectionis et timoris et agnitionis et sanctae spei (Eccli. XXIV, 24). E con ragione, dice S. Ireneo, poiché quel danno che fece Eva colla sua incredulità, Maria lo riparò colla sua fede: Quod Heva ligavit per incredulitatem, Maria solvit per fidem.1 Eva, conferma Tertulliano, perché volle credere al serpente, contro di quello ch'avea detto Dio, apportò la morte; ma la nostra regina, credendo alle parole dell'angelo, ch'ella restando vergine dovea rendersi Madre del Signore, recò al mondo la salute: Crediderat Heva serpenti, Maria Gabrieli: quod illa credendo deliquit, haec credendo delevit.2 Mentre dice S. Agostino che Maria dando il consenso all'Incarnazione del Verbo, per mezzo della sua fede aprì agli uomini il paradiso: Fides Mariae caelum aperuit, cum angelo nuncianti consensit.3 Così Riccardo, che sulle parole di S. Paolo, Sanctificatus est enim vir infidelis per mulierem fidelem (I Cor. VII, 14), scrisse: Haec est mulier fidelis, per cuius fidem salvatus est Adam vir infidelis et tota posteritas.4 Onde per questa sua fede Elisabetta


- 609 -


chiamò la Vergine beata: Beata quae credidisti, perficientur in te quae dicta sunt tibi a Domino (Luc. I, 45).5 E S. Agostino soggiunse: Beatior Maria percipiendo fidem Christi, quam concipiendo carnem Christi.6

Dice il P. Suarez che la S. Vergine ebbe più fede che tutti gli uomini e tutti gli angeli.7 Vedea ella il suo Figlio nella stalla di Betlemme, e lo credeva il creatore del mondo. Lo vedea fuggire da Erode, e non lasciava di credere ch'egli era il re de' regi. Lo vide nascere, e lo credé eterno. Lo vide povero, bisognoso di cibo, e lo credette Signore dell'universo: posto sul fieno, e lo credé onnipotente. Osservò che non parlava, e credé ch'egli era la Sapienza infinita. Lo sentiva piangere, e credeva esser egli il gaudio del paradiso. Lo vide finalmente nella morte vilipeso e crocifisso, ma benché negli altri vacillasse la fede, Maria stette sempre ferma nel credere ch'egli era Dio. Stabat iuxta crucem Iesu Mater eius. Sulle quali parole scrisse S. Antonino: Stabat Maria fide elevata, quam de Christi divinitate fixam retinuit. Che perciò dice il santo nell'Ufficio delle tenebre lasciarsi una sola candela accesa.8 E S. Leone a tal proposito


- 610 -


applica alla Vergine quel passo: Non exstinguetur in nocte lucerna eius (Prov. XXXI, 18).9 E sulle parole d'Isaia: Torcular calcavi solus et de gentibus non est vir mecum (LXIII, 3), scrisse S. Tommaso: Dicit vir propter Virginem, in qua numquam fides defecit.10 Onde allora, dice il B. Alberto Magno, Maria esercitò un'eccellentissima fede: Fidem habuit in excellentissimo gradu, quae, etiam discipulis dubitantibus, non dubitavit.11

Quindi Maria per la sua gran fede meritò d'esser fatta la luce di tutti i fedeli, come vien chiamata da S. Metodio: Fidelium fax;12 e da S. Cirillo Alessandrino: La regina della vera fede: Sceptrum orthodoxae fidei.13 E la stessa S. Chiesa per lo merito della di lei fede attribuisce alla Vergine la sconfitta di tutte l'eresie: Gaude, Maria Virgo, cunctas haereses sola interemisti


- 611 -


in universo mundo (Ant. 1, noct. 3).14 Quindi15 S. Tommaso da Villanova, spiegando le parole dello Spirito Santo: Vulnerasti cor meum, soror mea sponsa... in uno oculorum tuorum (Cant. IV, 9), dice: Quest'occhi furono la fede di Maria, per cui ella molto piacque a Dio: Per oculos fidem designat, qua Dei Filio Virgo maxime complacuit.16

Qui esorta S. Idelfonso: Imitamini signaculum fidei Mariae.17 Ma come abbiamo da imitar questa fede di Maria? La fede è insieme dono e virtù. È dono di Dio in quanto è una luce che Dio infonde nell'anima; è virtù poi in quanto all'esercizio che l'anima ne fa. Onde la fede non solo ci ha da servir per regola di credere, ma anche di operare. Quindi disse S. Gregorio: Ille vere credit, qui exercet operando quod credit.18 E S. Agostino: Dicis credo: fac quod dicis, et fides est.19 E questo è l'avere una fede viva, cioè il vivere secondo si crede: Iustus autem meus ex fide vivit (Hebr. X, 38). E così disse la B. Vergine, a differenza di coloro che non vivono secondo quel che credono, la cui fede è morta, come dice S. Giacomo: Fides sine operibus mortua est (II, 26).

Diogene andava cercando in terra un uomo: Hominem quaero.20 Ma Dio, fra tanti fedeli che vi sono, par che vada cercando un cristiano: Christianum quaero. Mentre molto pochi sono quelli che ne hanno le opere; la maggior parte ne hanno solo il nome. Ma a costoro dovrebbe dirsi ciocché Alessandro


- 612 -


disse a quel soldato codardo che anche Alessandro si chiamava: Aut nomen aut mores muta.21 Ma meglio si dovrebbero questi miseri chiudere, conforme diceva il P. maestro Avila, come pazzi in una carcere, credendo apparecchiata una eternità felice a chi ben vive ed una eternità infelice a chi vive male, e poi vivendo come non vi credessero.22 Quindi ci esorta S. Agostino a vedere le cose con occhi cristiani, cioè che vedono secondo la fede: Oculos christianos habete.23 Poiché diceva S. Teresa che dalla mancanza di fede nascono


- 613 -


tutti i peccati.24 E perciò preghiamo la S. Vergine che per lo merito della sua fede c'impetri una fede viva: Domina, adauge nobis fidem.25




1 «Sic autem et Evae inobedientiae nodus solutionem accepit per obedientiam Mariae. Quod enim alligavit virgo Eva per incredulitatem, hoc virgo Maria solvit per fidem.» S. IRENAEUS, Contra haereses, lib. 3, cap. 22. MG 7-959, 960.

2 «Crediderat Eva serpenti: credidit Maria Gabrieli. Quod illa credendo deliquit, haec credendo delevit.» TERTULLIANUS, Liber de carne Christi, cap. 17. ML 2-782.

3 SPINELLUS, S. I., Maria Deipara thronus Dei, Neapoli, 1613, cap. 21, pag. 284: «Augustinus, sermo 17 de Natali: Fides Mariae caelum aperuit cum angelo nuntianti consensit.» - Opera S. Augustini, X, Parisiis, 1531, fol. 125, col. 2, Sermo 17 in Natali Domini (ML 39-1986, Sermo 120, in Appendice, Sermo 4 in Natali Domini n. 7): «Responde iam, Virgo sacra: vitam quid tricas mundo? Assensum tuum Angelus praestolatur... Ianua caeli quondam per Adam clausa iam sonuit, per ipsam internuntius iste processit... Est nobis aditus, si assensus tuus fuerit commodatus.» - S. AUGUSTINUS, Sermo 291, Sermo 5 in Natali Ioannis Baptistae, n. 5, 6, ML 38-1319: «Quoniam integra est fides tua, integra erit et integritas tua... Fide concipis, quia credendo in utero habebis.»... «Video virginem verecundantem, et tamen respondentem, meque admonentem: «Quaeris a me unde mihi hoc? Verecundor tibi respondere bonum meum, angeli audi ipsius salutationem, et in me agnosce tuam salutem. Crede cui credidi...»

4 «Haec est mulier fidelis, per cuius fidem salvatus est Adam vir infidelis, quem fefellerat infidelitas primae mulieris, nec ipsum solum, sed et totam posteritatem suam. Unde Apostolus dicit, I Cor. VII, 14: Sanctificatus est vir infidelis per mulierem fidelem.» RICHARDUS A S. LAUR., De laud. B. M. V., lib. 6, cap. 9, n. 11. Inter Op. S. Alb. M., Lugd., XX, 198, col. 1; Paris., XXXVI, 349. - Nel testo alcune edizioni (1750, 1760) hanno: Con Riccardo, formando quasi un unico periodo col precedente: Mentre dice S. Agostino... con Riccardo. Abbiamo seguito l'ediz. del 1776. Il concetto è uguale, e apparirebbe meglio la continuità del pensiero se fosse: Così anche Riccardo...

5 Et beata quae credidisti, quoniam perficientur ea quae dicta sunt tibi a Domino. Luc. I, 45.

6 «Beatior ergo Maria percipiendo fidem Christi, quam concipiendo carnem Christi.» S. AUGUSTINUS, Liber de sancta virginitate, cap. 3, n. 3. ML 40-398.

7 SUAREZ, De Incarnatione, pars 2, disp. 19, sectio 1, ed. cit., p. 156, col. 1: «Manifestum est hanc fidem in Virgine fuisse perfectissimam.» Col. 2: «Ex hac vero responsione alia dubitatio oritur: quantum B. Virgo in hac Dei cognitione profecerit, an scilicet Apostolos, et theologos omnes qui in Ecclesia Dei fuerunt, superaverit. Repondetur sine ulla dubitatione ita de B. Virgine sentiendum esse.»

8 «Sola B. Virgo stabat fide elevata et fixa de eius divinitate, exspectans indubie suam tertia die resurrectionem, ut merito dicatur maris stella a stando, et lumen fidei mundo naufrago retinendo. In huius signum, triduano officio dominicae passionis, quum quindecim candelae accensae firmentur ante altare, paulatim et successive omnes exstinguuntur; sola una accensa absconditur, quae post officium omnibus praefertur ad illuminandum: quindecim candelae accensae designant duodecim Apostolos et tres Marias: Magdalenam, Salome et Alphei, quae prae ceteris cum Apostolis videbantur fide illustratae et firmatae. Sed in illo triduo omnes exstincti sunt lumine fidei deitatis Christi: solum in VIrgine remansit lumen fidei occultum, quod postea omnibus patefactum est ad omnes suo exemplo illuminandum. Et hincest quod non accessit mane dominica suae resurrectionis ad monumentum cum praefatis Mariis: non quia minum arderet amore ad Filium, sed quia exspectabat eum resuscitatum se esse visuram ante omnes; et ideo non quaerebat viventem cum mortuis ut illae.» S. ANTONINUS, Sum. Theol., pars 4, tit. 15, cap. 41, § 1. Veronae, 1760, IV, col. 1226.

9 Non abbiamo trovato queste parole presso S. Leone. - S. CIRILLO ALESSANDRINO (Hom. 4, Ephesi in Nestorium habita, MG 77-991) dice a Maria: «Salve a nobis, Deipara Maria, venerandus totius orbis thesaurus, lampas inexstinguibilis...»

10 «Et de gentibus non est vir mecum in auxilium, quia eo relicto omnes fugerunt; et dicit signanter vir, propter beatam Virginem, in qua fides numquam defecit.» S. THOMAS, Expositio in Esaiam Prophetam, in cap. LXIII, Opera, Romae, 1570, XIII, fol. 49, col. 2.



11 S. ALBERTUS MAGNUS, In Evang. sec. Lucam, cap. I, v. 45, Opera, Lugduni, 1651, X, pag. 63, col. 2: «Et beata quae credidisti... Ista maxime beata fuit... quae tam prudens, quae tantae fidei, ut fide mereretur concipere, et fidei totius Ecclesiae sit fundamentum et columna.» - In Evangelium sec. Ioannem, in cap. XIX, v. 25: «Stabant fientes iuxta crucem Iesu. Mater eius: quae sola perfecte stetit, ita quod nulla dubietate perplexa fuit mater eius.» Opera, Lugduni, 1651, XI, pag. 310, col. 2.

12 «Benedicta tu, prorsus benedicta omnibusque desiderabilis. In benedictionibus Domini nomen tuum, divina gratia plenissimum ac summe Deo gratiosum, Dei Mater, quaeque tuo ipsa splendore fidelibus lumen praeferas. Tu circumscriptio, ut ita dicam, eius qui est incircumscriptibilis: radix floris speciosissimi: mater plasmatoris.» S. METHODIUS, Sermo de Simeone et Anna, n. 10. MG 18-371. - S. PETRUS CANISIUS, S. I., De verbi Dei corruptelis, Lugduni, 1584, II, De Maria Virgine incomparabili et Dei Genitrice sacrosancta, lib.1, cap. 2, pag. 11, col. 2: «Ne in citandis hoc loco Patribus modum excedam, unum et pervetustum illum adiungam, qui... solus sectariis omnibus opponi mereatur. Methodius is est...: «Benedicta tu, celeberrima et desideratissima: tuum, Dei genitrix, nomen divinis benedictionibus et gratiis omni est ex parte refertum. Tu fidelium fax, tu incircumscripti - si ita quidem loqui fas est - circumscriptio tu speciosissimi floris radix, tu Creatoris mater...»

13 «Salve a nobis, Deipara Maria, venerandus totius orbis thesaurus, lampas inexstinguibilis, corona virginitatis, sceptrum rectae doctrinae (sceptrum orthodoxiae), templum indissolubile...» S. CYRILLUS ALEXANDRINUS, Homilia 4, Ephesi in Nestorium habita. MG 77-991.

14 Commune festorum B. M. V., Noct. 3, Antiphona 1.

15 Le ediz. antecedenti al 1776: Poiché.

16 «Vulnerasti cor meum, soror mea sponsa... in uno oculorum tuorum, (et) in uno crine colli tui (Cant. IV, 9). Licet enim omnis huius puellae venustas ei grata fuerit, oculi tamen et crinis maxime se pulchritudine teneri, vulnerari fatetur; quia fides et humilitas Incarnationis opus in ea praecipue perfecerunt. Unde et a beata Elisabeth protinus de fide laudata est; et ipsa in Cantico suam praecipue humilitatem commendat, dicens: Quia respexit humilitatem ancillae suae: ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. Oculus ergo fidem, capillus humilitatem designat: quibus potentis Dei Filio Virgo maxime complacuit, illumque uno capillo capitis sui, licet fortissimum et potentissimum, fortiter alligavit.» S. THOMAS A VILLANOVA, In festo Natalis Domini, Concio 8, n. 3. Conciones, Mediolani, 1760, II, col. 98.

17 «Unde quaeso vos, o filii, imitamini signaculum fidei vestrae, beatam Mariam.» S. Hildefonsus, episcopus Toletanus, Sermo 1 (dubius) de Assumptione B. V. M. ML 96-242.



18 «Ille etenim vere credit, qui exercet operando quod credit.» S. GREGORIUS MAGNUS, Homiliae in Evangelia, hom. 26, n. 9. ML 76-1202.

19 «Dicis, credo, fac quod dicis, et fides est.» S. AUGUSTINUS, Sermo 49, cap. 2, n. 2. ML 38-321.

20 «Lucernam interdiu accendens (Diogenes): «Hominem, inquit, quaero.» LAERTIUS DIOGENES, De vitis, dogmatis et apophtegmatis eorum qui in philosophia claruerunt, lib. 6. Londini, 1664, pag. 147.

21 Secondo il racconto concorde di Plutarco e di Quinto Curzio, si tratta invece di un giovane animoso, di nome Alessandro, esortato dal re a mostrarsi degno, tra tutti, di quel nome: e tale si mostrò, morendo da eroe. PLUTARCHUS, Alexander, n. 58. Opera, II, Parisiis, Firmin-Didot, pag. 832: «Praerupto saxo quum ad oppugnandum iuniores Macedonum adhibuisset, eos exhortatus est, et quemdam Alexandrum nomine ita compellavit: «Te strenuum esse vel ob nominis mecum communitatem convenit;» et quum iuvenis fortiter certans cecidisset, haud mediocriter doluit.» - Q. CURTIUS RUFUS, Historia Alexandri Magni, lib. 8, cap. 11, Lugduni Batavorum, 1649, pag. 761: «Iuvenes promptissimos ex sua cohorte triginta delegit. Duces his dati sunt Charus et Alexander, quem rex «nominis, quod sibi cum eo commune esset,» admonuit... Multorum miserabilis fuit casus... Evaserant tamen Alexander et Charus, quos cum triginta delectis praemiserat rex. Et iam pugnare cominus coeperant: sed quum superne tela barbari ingererent, saepius ipsi feriebantur, quam vulnerabant. Ergo Alexander, et nominis sui et promissi memor, dum acrius quam cautius dimicat, confossus undique obruitur. Quem ut Charus iacentem conspexit, ruere in hostem, omnium praeter ultionem immemor, coepit; multosque hasta, qusdam gladio interemit: sed quum tot unum incesserent manus, super amici corpus procubuit exanimis.»



22 «Oh quanto dovrebbe star lontano dall'offender Dio, chiunque crede che per i transgressori di sua santa legge vi è fuoco eterno ed innumerabili tormenti, con i quali saranno essi gastigati, finché Dio sarà Dio, senza speranza di alcun rimedio! Come avrà ardire di peccare chi crede, ch'entrando nell'anima un peccato, quasi come per una porta, per l'altra se ne parte il suo Dio?... Molto ragionevole cosa è, che se noi non gustaremmo un cibo vietatoci dal medico, sul motivo che può darci morte, ci asteniamo ancora dal dare un perverso consenso al pecato, avendoci Iddio detto che questo è la morte dell'anima. Perché non opera in te la fede dovuta alla parola di Dio, la quale è infallibile, ed opera poi all'incontro la parola del medico, che può e suole ingannarsi? Perché, avendoci detto Iddio ch'egli è il premio eterno di chi lo serve, non ci rende diligenti e vigorosi nel suo servizio, quando anche ciò facendo ci costasse molti travagli e la vita?... Vi è cosa più mostruosa, quanto il veder che un cristiano creda ciò che gli detta la fede, e faccia poi opere tanto contrarie e malvagie, come molti fanno?» B. GIOVANNI AVILA, Trattato spirituale sopra il verso «Audi, filia», cap. 48. Roma, 1759, pag. 179, 180. Roma, 1610, pag. 147.

23 «Tu (innocens) in pressura es; ille (iniustus) laetatur, ille exsultat. Noli, iam dixi, noli habere oculos paganorum: christianos oculos habe... Melior est enim tristitia iniqua patientis, quam laetitia iniqua facientis.» S. AUGUSTINUS, Enarratio in Ps. 56, n. 14. ML 36-670, 671. - Poco sopra, nello stesso num. 14, col. 670: «Intendite, fratres mei, christianos oculos habete, nolite decipi visibilibus.»

24 «¡Oh Señor! que todo el daño nos viene de no tener puestos los ojos en Vos, que si no mirásemos otra cosa sino al camino, presto llegaríamos.» S. TERESA, Camino de perfección, cap. 16 (fine), Obras, III, Burgos, 1916, p. 78. - Parlando poi del pensare a mille cose vane mentre si parla con Dio, scrive la Santa Madre, Camino de perfección, cap. 29, Obras, III, 136, not. 3: autógrafo de El Escorial: «Y viene todo el daño de no entender con verdad que (Dios) está cerca, sino imaginarle lejos, ¡y cuán lejos, si le vamos a buscar al cielo! Pues ¡rostro es el vuestro, Señor, para no mirarle estando tan cerca de nosotros!»

25 Et dixerunt apostoli Domino: Adauge nobis fidem. Luc. XVII, 5.




Precedente - Successivo

Copertina | Indice: Generale - Opera | Parole: Alfabetica - Frequenza - Rovesciate - Lunghezza - Statistiche | Aiuto | Biblioteca IntraText

IntraText® (V89) © 1996-2006 EuloTech