Caput I DE TRIBUNALI PRIMAE INSTANTIAE

Art. 1 DE IUDICE

Can. 1419 - § 1.  In unaquaque dioecesi et pro omnibus causis iure expresse non exceptis, 

iudex primae instantiae est Episcopus dioecesanus, qui iudicialem potestatem exercere 

potest per se ipse vel per alios, secundum canones qui sequuntur.  

§ 2.  Si vero agatur de iuribus aut bonis temporalibus personae iuridicae ab Episcopo 

repraesentatae, iudicat in primo gradu tribunal appellationis.

Can. 1420 - § 1.  Quilibet Episcopus dioecesanus tenetur Vicarium iudicialem seu 

Officialem constituere cum potestate ordinaria iudicandi, a Vicario generali distinctum, nisi 

parvitas dioecesis aut paucitas causarum aliud suadeat.  

§ 2.  Vicarius iudicialis unum constituit tribunal cum Episcopo, sed nequit iudicare causas 

quas Episcopus sibi reservat.  

§ 3.  Vicario iudiciali dari possunt adiutores, quibus nomen est Vicariorum iudicialium 

adiunctorum seu Vice-officialium.  

§ 4.  Tum Vicarius iudicialis tum Vicarii iudiciales adiuncti esse debent sacerdotes, integrae 

famae, in iure canonico doctores vel saltem licentiati, annos nati non minus triginta. 

§ 5.  Ipsi, sede vacante, a munere non cessant nec ab Administratore dioecesano amoveri 

possunt; adveniente autem novo Episcopo, indigent confirmatione.

Can. 1421 - § 1.  In dioecesi constituantur ab Episcopo iudices dioecesani, qui sint clerici.  

§ 2.  Episcoporum conferentia permittere potest ut etiam laici iudices constituantur, e quibus, 

suadente necessitate, unus assumi potest ad collegium efformandum.  

§ 3.  Iudices sint integrae famae et in iure canonico doctores vel saltem licentiati.

Can. 1422 - Vicarius iudicialis, Vicarii iudiciales adiuncti et ceteri iudices nominantur ad 

definitum tempus, firmo praescripto can. 1420, § 5, nec removeri possunt nisi ex legitima 

gravique causa.

Can. 1423 - § 1.  Plures dioecesani Episcopi, probante Sede Apostolica, possunt 

concordes, in locum tribunalium dioecesanorum de quibus in cann. 1419-1421, unicum 

constituere in suis dioecesibus tribunal primae instantiae; quo in casu ipsorum Episcoporum 

coetui vel Episcopo ab eisdem designato omnes competunt potestates, quas Episcopus 

dioecesanus habet circa suum tribunal.  

§ 2.  Tribunalia, de quibus in § 1, constitui possunt vel ad causas quaslibet vel ad aliqua 

tantum causarum genera.

Can. 1424 - Unicus iudex in quolibet iudicio duos assessores, clericos vel laicos probatae 

vitae, sibi consulentes asciscere potest.

Can. 1425 - § 1.  Reprobata contraria consuetudine, tribunali collegiali trium iudicum 

reservantur:  

1_ causae contentiosae:  a) de vinculo sacrae ordinationis; b) de vinculo matrimonii, firmis 

praescriptis cann. 1686 et 1688; 2_ causae poenales:  a) de delictis quae poenam 

dimissionis e statu clericali secumferre possunt; b) de irroganda vel declaranda 

excommunicatione.  

§ 2.  Episcopus causas difficiliores vel maioris momenti committere potest iudicio trium vel 

quinque iudicum.  

§ 3.  Vicarius iudicialis ad singulas causas cognoscendas iudices ex ordine per turnum 

advocet, nisi Episcopus in singulis casibus aliter statuerit.  

§ 4.  In primo iudicii gradu, si forte collegium constitui nequeat, Episcoporum conferentia, 

quamdiu huiusmodi impossibilitas perduret, permittere potest ut Episcopus causas unico 

iudici clerico committat, qui, ubi fieri possit, assessorem et auditorem sibi asciscat.  

§ 5.  Iudices semel designatos ne subroget Vicarius iudicialis, nisi ex gravissima causa in 

decreto exprimenda.

Can. 1426 - § 1.  Tribunal collegiale collegialiter procedere debet, et per maiorem 

suffragiorum partem sententias ferre.  

§ 2.  Eidem praeesse debet, quatenus fieri potest, Vicarius iudicialis vel Vicarius iudicialis 

adiunctus.

Can. 1427 - § 1.  Si controversia sit inter religiosos vel domos eiusdem instituti religiosi 

clericalis iuris pontificii, iudex primae instantiae, nisi aliud in constitutionibus caveatur, est 

Superior provincialis, aut, si monasterium sit sui iuris, Abbas localis.  

§ 2.  Salvo diverso constitutionum praescripto, si res contentiosa agatur inter duas 

provincias, in prima instantia iudicabit per se ipse vel per delegatum supremus Moderator; si 

inter duo monasteria, Abbas superior congregationis monasticae. 

§ 3.  Si demum controversia enascatur inter religiosas personas physicas vel iuridicas 

diversorum institutorum religiosorum, aut etiam eiusdem instituti clericalis iuris dioecesani vel 

laicalis, aut inter personam religiosam et clericum saecularem vel laicum vel personam 

iuridicam non religiosam, iudicat in prima instantia tribunal dioecesanum.