Psalmus L

a. Quando venit ad eum Nathan propheta, cum intravit ad Bersabee.

PSALMUS DAVID L.

Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam; et secundum multitudinem miserationum tuarum dele iniquitatem meam. Amplius lava me ab iniquitate mea, et a peccato meo munda me.

b. Quoniam iniquitatem meam ego cognosco et peccatum meum contra me est semper. Tibi soli peccavi, et malum coram te feci, ut iustificeris in sermonibus tuis, et vincas cum iudicaris.

c. Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea. Ecce enim veritatem dilexisti.

d. Incerta, et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi. Asperges me hyssopo, et mundabor: lavabis me, et super nivem dealbabor.

e. Auditui meo dabis gaudium et laetitiam: et exultabunt ossa humiliata.

f. Averte faciem tuam a peccatis meis, et omnes iniquitates meas dele. Cor mundum crea in me, Deus, et spiritum rectum innova in visceribus meis. Ne proiicias me a facie tua, et spiritum sanctum tuum ne auferas a me. Redde mihi laetitiam salutaris tui, et spiritu principali confirma me.

g. Docebo iniquos vias tuas: et impii ad te convertentur. Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meae; et exultabit lingua mea iustitiam tuam. Domine, labia mea aperies, et os meum annuntiabit laudem tuam.

h. Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique: holocaustis non delectaberis. Sacrificium Deo spiritus contribulatus: cor contritum, et humiliatum, Deus non despicies.

i. Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion, ut aedificentur muri Hierusalem. Tunc acceptabis sacrificium iustitiae, oblationes, et holocausta: tunc imponent super altare tuum vitulos.

a. In praecedentibus Psalmis huius decadis videtur Psalmista egisse de his quae pertinent ad statum Regni, cuius gloriam descripsit, et alios ad eam invitavit: nunc autem, quia gloria huius Regni impedita est per peccatum, agit de abolitione peccati: ubi duo consideranda sunt.

Primum quod in ordine Psalmorum hic Psalmus est quinquagesimus; et hic est numberus iubilaeus, ut dicitur Lev. 27 in quo fiebat remissio omnium debitorum: unde congruit hic numerus huic Psalmo, in quo agit de plena remissione peccatorum.

Similiter quantum ad poenitentiales iste ponitur quartus, et convenienter. Nam primus pertinet ad cordis contritionem: unde dicit (Ps. 6) Lavabo per singulas noctes lectum meum. Secundus pertinet ad oris confessionem. (Ps. 31) Dixi Confitebor adversum me iniustitiam meam Domino. Tertius pertinet ad satisfactionem: unde dicit (Ps. 37) Afflictus sum, et humiliatus sum nimis. Hic autem quartus pertinet ad effectum poenitentiae: in quo ostenditur quomodo poenitentia restaurat hominem ad perfectum; et ideo inter omnes alios Psalmos inste magis frequentatur in Ecclesia, quia iste solum implorat misericordiam, et sic impetrat veniam; et hoc facile st, et cuilibet potest competere.

In aliis autem sex Psalmis poenitentialibus sunt quaedam gravia, sicut (Ps. 6) Lavabo per singulas noctes lectum meum. Et (Ps. 101) Cinerem tanquam panem manducabam et potum meum cum fletu mescebam: quae non possunt cuilibet competere.

Titulus talis est: Psalmus David, quando venit ad eum Nathan propheta, cum intravit ad Bersabee. Haec historia habetur expresse II. Regum 11. et 12. capp. Quando David erat in prosperitate vidit mulierem lavantem se, et concupivit eam, et adulteravit, et fecit occidere virum eius. Et hoc displicuit Deo, et missus est ad eum Nathan propheta, et reduxit eum in detestationem sui peccati, sub similitudine ovis perditae. Et David dixit: "Peccavi Domino." Et dimissum est ei peccatum. Et haec est materia huius Psalmi, scilicet dimissio peccati.

Sed sciendum est in titulo huius Psalmi, quod David in aliis Psalmis loquitur de aliis; sicut ibi (Ps. 21) Deus Deus meus, loquitur praenuntians passionem Christi; et sic in diversis Psalmis loquitur de diversis. Sed istum Psalmum propter seipsum fecit: in quo ostendit culpam, quam fecit mundo manifestam, et similiter veniam; et sic implerunt illud quod Dominus dixit 2. Reg. 12. "Tu fecisti hoc in occulto; et ego facima illud manifestum."

Ratio autem huius manifestationis est divina misericordia. Nam utilis est iustis haec manifestatio, ut non praesumant de sua iustitia quia si David post tot victorias, post donum Spiritus sancti, post tantam familiaritatem cum Deo, et prophetiam peccavit; quantum debemus cavere nos, qui fragiles, et peccatores sumus? 1. Cor. 10. "Qui se existimat stare, videat ne cadat." Item utilis est peccatoribus, ut non desperent. Prov. 24. "Si desperaveris lapsus, in die angustiae imminuetur fortitudo tua." Nam David post homicidium, et adulterium recuperavit gratiam prophetiae.

Notandus est autem modus loquendi in titulo: Quando venit: ubi designat veniam, de qua agitur in Psalmo, quia per eum audivit eum Dominus, et transtulit peccatum illius; sed cum dicit, Quando intravit ad Bersabee designatur culpa. Ubi duo ostenta sunt. Primum quod nominat culpam, cum dicit, Et intravit. Ps. 11. "Eloquia Domini eloquia casta."

Item cum commisisset duo peccata, scilicet adulterium, et homicidium, Scriptura nominavit adulterium tantum; et hoc propter duo. Primum ut designet quod in scrutandis, et publicandis peccatis aliorum non simus prompti, sed valde parci. Prov. 24. "Ne insidieris, ut quaeras impeitatem in domo iusti." Et hoc signatur Matth. 25. ubi Dominus merita bonorum enumerat diligenter, demerita malorum transiit. Item adnotandum, quod quando quis facit duo peccata, et unum facit propter aliud, unum transit in speciem alterius; sicut qui committit furtum ut fornicetur, dicitur potius fornicator.

Dividitur autem iste Psalmus in duas partes: primo enim implorat misericordiam; secundo promittit emendam, ibi, Docebo iniquos. Circa primum duo facit. Primo petit culpae relaxationem; secundo petit sanctitatis, et gratiae restaurationem, ibi, Quonima iniquitatem.

Petit ergo primo misericordiam Dei, cum dicit: Miserere mei, Deus. Ubi sciendum est, quod, sicut dicitur Prov. 14. "miseros facit populos peccatum." Sicut enim non est vere felix qui abundat divitiis, fruitur voluptatibus, pollet honoribus, sed qui fruitur Deo; ita non est miser qui est pauper, miser, et debilis, et infirmus, sed qui est peccator: et ideo iste qui est peccator, dicit: Miserere mei, Deus, tu scilicet qui "misereris omnium, et nihil odisti eorum quae fecisti:" Sap. 11. et secundum Apostolum misereris cui vis. Rom. 9. "Miserebor cui voluero." Ergo si voluntati tuae subest misereri, Miserere mei, scilicet peccatoris.

Non vult contendere, non quaerit disputare, sed brevi utitur via, Miserere. Item non allegat misericordiae causam, non servitia quae fecit Deo, non periricula quae sustinuit pro eo; sed solum Dei misericordiam implorat: unde dicit: Secundum magnam misericordiam tuam. Dan. 9. "Non in iustificationibus nostris prosternimus preces ante faciem tuam; sed in miserationibus tuis multis."

Et notandum, quod aliquis potest sperare de misericofria divina, duplici ratione. Una ratio est ex consideratione, et secundum multitudinem effectuum eius.

Primo ergo ostendit quod sperat de misericordia Dei, ex consideratione naturae divinae, quia naturae divinae proprium est quod sit ipsa bonitas. Unde Dionysius dicit, quod Deus est ipsa substantia bonitatis. Et Boethius de Trin. similiter. Unde nihil aliud est haec Dei misericordia, nisi bonitas relata ad depellandam miseriam. Ergo cum considero quod bonitatis miseriam repellere est proprium, et tamen est ipsa bonitas, confidenter ad misericordiam recurro.

Et dicitur magna, sua incomprehensibilitate, qua implet omnia. Ps. 32. Misericordia Domini plena est terra.

Et in omnibus habet locum, Nam iusti innocentiam servaverunt propter misericordiam Dei. Augustines: "Domine, gratiae tuae deputo mala quae non feci."

Item peccatores sunt conversi ad iustitiam propter Dei misericordiam. 1. Tim. 1. "Misericordiam consecutus sum."

Item in peccato existentes misericordiam Dei experti sunt. Tren. 3. "Misericordiae Domini multae quod non sumus consumpti."

Item dicitur magna sublimitate, quia miserationes eius super omnia opera eius.

Nam misericordia non signat in Deo passionem animi, sed bonitatem ad repellendam miseriam. Item magna, duratione. Is. 34. "In misericordia sempiterna misertus sum tui."

Item magna, virtute, quia Deum hominem fecit, de caelo Deum ad terram deposuit, et immortalem mori fecit. Eph. 2. "Deus autem, qui dives est in misericordia."

Item magna per effectum, quia ex omni miseria potest homo per misericordiam elevari. Ps. 85. Misericordia tua magna est super me, et remisisti impietatem peccati mei (Ps. 31). Et ideo confidenter peto: Miserere mei Deus.

Item alia ratio est, quia in omnibus a principio mundi inveni effectus misericordiae tuae; et ideo dicit: Et secundum multitudinem miserationum tuarum dele iniquitatem meam; quasi dicat: Miserere mei secundum quod multipliciter, et in diversis misertus es omnibus hominibus. Unde dicitur Isa. 63. "Miserationum Domini recordabor." Ps. 24. "Reminiscere miserationum tuarum quae a saeculo sunt."

Dele iniquitatem meam. Hic ponit effectum miserendi. Nathan dixit (II Reg. 12) "Dominus transtulit peccatum tuum: non morieris." Et sic erat securus de venia; sed volebat totaliter peccatum extirpari. Remanet autem duplex effectus peccati: scilicet reatus poenae, et macula in anima.

Primo ergo petit removeri reatum poenae; et ideo dicit: Amplius lava me ab iniquitate mea. Sciendum est quod Hier. 17 dicitur quod "peccatum Iuda scriptum fuit stylo ferreo in ungue adamantino:" ad similitudinem iudicis qui scribit culpam, quae tamdiu servatur script quamdiu habet animum puniendi. Sed si deponit hunc animum, non servat scripturam. Et sic scriptum stylo adamantino dicitur quando peccatum non deletur. Et hoc est quod dicit: Dele iniquitatem meam; idest, non imputes mihi iniquitatem ad poenam. Is. 43. "Ego sum qui deleo iniquitates vestras." Item Ibid 44. "Delevi ut nubes iniquitates tuas, et quasi nebulam peccata tua."

Amplius. Hic petit removeri immunditiam culpae. Homo qui habet mentem bene dispositam plus abhorret immunditiam culpae, quam austeritatem posenae, et ideo dicat: Amplius lava me, quasi dicat: Peto ut deleas poenam; sed amplius peto quod mundes maculam.

Vel amplius lava, quam eog intelligo. Ro. 8. "Nam quid oremus sicut oportet nescimus." Eph. 3. "Et qui potens est omnia facere superabundanter quam petimus, aut intelligimus."

Duo susnt necessaria ad removendum maculam; scilicet ablutio praecedens, et munditia sequens. In corporibus ablutio fit per aquam; et sic secundum Glossam Psalmus per aquam praefigurat virtutem baptismi, qua Deus dimissurus erat peccatum. Ezec. 36. "Effundam super vos aquam mundam, et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris." Zach. 13. "Erit fons patens domui David in ablutionem peccatorum, et menstruatae." Et licet baptismus nondum institutus esset, tamen virtus Dei lavans erat in baptismo. Ergo Lava me ab iniquitate mea. Hierem. 4. "Lava a malitia cor tuum, Hierusalem, ut salva fias."

Item peto ut mundes me a peccato, quia nullus mundatur nisi a te. Iob. 14. "Quis potest facere mundum de immundo conceptum semine?" Eccli. 34. "Ab immundo quis nundabitur?" Et dicit duo, scilicet iniquitatem, et peccatum. Iniquitas est contraria iustitiae; peccatum vero munditiae, et hoc est adulterium. Et sic iniquitas fuit inquantum laesit alium per homicidium; sed peccatum est per adulterium in quo se polluit.

b. Quoniam. Hic confitetur culpam: et primo confitetur culpam; secundo ostendit hanc confessionem esse Deo acceptam. Primo ergo confitetur culpam; secundo ipsam culpam exaggerat, ibi, Tibi soli peccavi; tertio eius originem demonstrat, ibi, Ecce enim.

Recognoscit ergo culpam suam dicens, Quoniam iniquitatem. Quidam sunt qui peccata sua non cognoscunt propter tres causas. Quia aggravatur ratio ex gravitate peccati. Prov. 18. "Impius cum in profundum peccatorum venerit, contemnit." Ps. 39. Comprehenderunt me iniquitates meae, et non potui ut viderem.

Item quia non recordantur. Eccli. 5. "Oblitus est deliciarum suarum."

Item propter adulationes hominum. Ps. 9. Laudatur peccator in desideriis anima sua.

Et ideo quia alii laudant eum de peccatis, ipse non recognoscit. Sed felix qui peccatum suum recognoscit sicut David. Prov. 14. "Cor quod novit amaritudinem animae suae, in gaudio eius non cognoscetur extraneus."

Quantum ad secundum dicit: Et peccatum meum contra me est semper. Quidam sunt qui etsi cognoscant peccatum suum, tamen non detestantur; sed iste semper peccatum suum contra se habet ut contrarium, et nocivum et detestabile. Et dicit, Semper. Quidam sunt qui ad horam detestantur peccatum. Iac. 1: "Consideravit se, et abiit, et statim oblitus est qualis fuerit." Isa. 38: "Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritu animae meae." Psalmus: Iniquitatem meam ego cognosco.

Alia littera, Coram me; et sic designatur quod recognoscit culpam, quod continue meditatur de ea. Et hoc statutum est coram eo per Nathoan prophetam sub similitudine.

Tibi soli peccavi. Supra Psalmista posuit recognitionem propriae culpae; hic autem exaggerat culpam suam; et circa hoc duo facit. Primo exaggerat ipsam; secundo ponit id quod ad exaggerationem consequitur, ibi, Ut iustificeris. Hanc culpam exaggerat per respectum ad Deum, et dupliciter, ut dicitur Hier. 29. "Ego ero iudex, et testis." Videtur autem Deum iudicem contemnere qui non timet peccare propter iudicium eius. Et similiter contemnit Deum testem qui peccat in oculis eius; et ideo dicit: Tibi soli peccavi.

Sed numquid non peccavit contra Uriam quem occidit? Sic; sed dicit, Tibi soli; id est Deo, quia ipse non est obnoxius famulo suo, sed sententiae Dei. Cum enim peccat dominus, qui est super servum, non peccat servo, sed Deo. Sap. 6. "Potestas vobis data est a Domino, et virtus ab Altissimo, qui interrogabit opera vestra, et cognitationes scrutabitur."

Vel tibi soli, idest per comparationem ad te solum peccavi: et potest hoc referri sive ad Deum, sive ad Christum. Deo dicitur peccare per comparationem ad iustum; et sic, Tibi soli peccavi, quia solus es sine peccato. Et similiter Crhistus omnino fuit sine peccato. Tibi ergo soli peccavi, contemnendo iudicium tuum. Item contempsi te testem, quia malum coram te feci: vidente et praesente feci. Prov. 15. "Infernus et perditio coram Domino; quanto magis corda filiorum hominum?" Eccli. 23. "Oculi Domini multo lucidiores supra solem."

Ut iustificeris. Hic ponitur quod consequens est ad istam exaggerationem; et hoc potest multipliciter legi: sed primo quod magis videtur dicam. Ut enim quandoque ponitur causaliter, quandoque consecutive tantum; et tunc est eius sensus: Malum coram te feci, ut iustificeris tu, quia nullus propter peccatum iustificatur; sed hoc consequitur ex peccato, quia ex hoc ipso quod homo peccat, iustitia Dei manifestior redditur.

Nam ex peccatis eius apparuit quod eum Deus punivit. Haec autem punitio consistit in duobus. Primo comminatur; secundo infert poenam; et in utroque est iustus. Quantum ad primim dicit, In sermonibus, quibus poenam comminaris. Prov. 8. "Iusti sunt sermones mei." Quantum ad secundum dicit, Vincas, cum iudicaris; idest cum aliis in iudicio compararis. Frequenter Deus ad ostendam suam iustitiam et nostram etiam vult nobiscum iudicari. Isa. 5. "Iudicate inter me et vineam meam." Et in hoc Deus iustior invenitur. Iob. 9. "Si contendere cum Deo voluerit, non poterit et respondere unum pro mille."

Et quod haec sit intentio Psalmi, patet ex Apostolo Rom. 3. "Est autem Deus verax, omnis homo mendax, sicut scriptum est."

Sed in glossa, loquitur, ut hoc quod dicitur, Iustificeris in sermonibus suis, et vincas cum iudicaris, non continetur cum Malum coram te feci; sed cum hoc quod dicit, Tibi soli, idest ad tui comparationem, qui solus es iustus, et intantum quod omnes sermones tui iusti. Et sic Ut ponitur causaliter; quasi dicat: Intantum es iustus ut iustificeris.

Vel si referatur ad Christum, sic est sensus: Tibi soli, scilicet Christo, peccavi, quia es iustus, et vincas omnes homines, cum iudicaris, licet iudiceris a Pilato.

Vel aliter: Ut iustificeris in hoc, amplius peto ut laves me, ad hoc ut iustificeris; scilicet, promissiones nostrae perfecte verae sint, scilicet de Christo nascituro; cui promissum est (Ps. 131) De fructu ventris tui ponam super sedem tuam. Et quod peccatum remitteretur. II. Reg. 12. "Dominus transtulit tibi peccatum tuum." Et vincas cum iudicaris, ab hominibus, quod non debeas implere promissa, et non debeas delere peccata mea.

c. Ecce enim. Hic ponit radicem culpae. Radix omnis culpae actualis est peccatum originale, quod a parentibus contrahitur infectis illo peccato. Haec infectio erat in patre ipsius David, et in matre. Qauntum ad patrem dicit: In iniquitatibus conceptus sum, non actualibus, quia non de adulterio, sed de matrimonio, et sancto Iesse natus, sive generatus est, ut dicitur Ruth ultimo; sed in originali: nam in hoc peccato omnes nascuntur. Rom. 5. "Per unum hominem in hunc mundum peccatum intravit."

Sed cum originale sit unum, quare dicit: In iniquitatibus conceptus sum?

Dicendum est, quod peccatum originale est unum is essentia, ut sic dicatur, multa tamen in virtute: quia occasionem praebet ad omnia alia peccata. Rom. 7. "Peccatum quod est in carne mea operatur." Et hoc diminuit culpam; quasi dicat: Non est mirum si pecco, quia in eis conceptus sum.

Quantum ad matrem dicit: Et in peccatis concepit me mater mea.

Sed numquid non erant mundati parentes David per circumcisionem ab originali peccato?

Dicendum est, quod baptismus, et circumcisio mundat animam a culpa originali, sed adhuc ramanet fomes; et circumcisio fiebat in carne, et homo generat filios carnales secundum carnem: et ideo necesse erat quod iterum filius natus circumcideretur; sicut modo natus ex parentibus baptizatis baptizatur.

Alia littera habet: Alit me mater mea. Et hoc ad actualia peccata refertur; quia etiam in pueris inordinati motus inveniuntur, ut Augustinus in 6 Confessiones dicit.

Alia littera habet: Peperit me mater mea. Et sic quia quidam sanctificantur in utero; sed omnes praeter Christum concipiuntur in originali; ideo dicit quod non est sanctificatus in utero, sed natus in originali.

Ecce enim veritatem dilexisti. Qui vult satisfacere, debet diligere ea quae Deus diligit; Deus autem diligit veritatem fidei. Io. 18. "Omnis qui est ex veritate, audit vocem meam." Item iustitiam. Ps. 88. Misericordia, et meritas praecedent faciem tuam. Et hae necessaria est in poenitente, ut in se puniat quod deliquit.

Item est necessaria confessio, ut confiteatur peccata.

d. Incerta. Hic petit totaliter reparationem: et primo ponit spem quem habet: secundo petitionem. Et primo ponit acceptum beneficium, per quod erigitur in spem; secundo ponit suam fiduciam, ibi, Asperges me.

Commemoravit beneficium potentiae, cum dixit, Incerta, et occulta: qui scilicet Rex habui beneficium prophetiae. II Reg. 23. "Spiritus Domini locutus est per me; et sermo eius per linguam meam." Et ponit tria: scilicet materiam prophetiae, modum, et causam.

Materiam prophetiae ostendit cum dicit, Incerta, et occulta. De his est prophetia; scilicet, incerta, et occulta, quae per sapientiam tuam comprehenduntur. In nobis est aliquid ignotum dupliciter, quod tamen est Deo notum. Aut propter defectum est nobis aliquid ignotum, aut propter excessum.

Propter defectum est nobis ignotum aliquid futurum contingens: quia nundum habet determinatam veritatem.

Propter excessum est nobis ignota divina substantia, et quae excedunt capacitatem nostram. Utraque autem fuerunt revelata David per spiritum prophetiae. Amos 3. "Non facit Dominus Deus verbum, nisi revelaverit secretum suum ad servos suos prophetas."

Incerta ergo manifestasti mihi, idest illa quae de sui natura habent variabilitatem; et haec fuerunt sibi revelata; ut patet in Psalmo. Occulta vocantur quae excedunt oculum mentis naturae. Iob 28. "Sapientia trahitur de occultis." Eccli. 24. "Ego in altissimis habitavi, et thronus meus in columna nubis."

Et haec subsunt sapientiae Dei; quasi dicat: Licet nobis sint occulta, tamen a sapientia tua comprehenduntur; et inter occulta commemorat mysterium incarnationis, quod etiam manifestasti mihi.

Item misericordia Dei inter ista annumeratur, quia remittit peccata. Sed melius est ut accipiatur universaliter. Modus revelationis ponitur cum dicit, Manifestasti mihi.

Triplex est modus prophetiae. Unus in quo revelatur supernaturalis, et intelligibilis veritas sub similitudinibus corporalibus, et imaginationibus, et sic dicitur Isa. 6. "Vidi Dominum sedentem super thronum excelsum et elevatum." Alius est in quo fit revelatio supernaturalis, et intelligibilis veritatis, absque nebula imagintionis phantasticae, immo nondum revelatur et sic facta est revelatio Moysi Num. 12. "Palam, et non per aenigmata, et figuras vidit Deum."

Et talis etiam fuit revelatio David II Reg. 23. "Deus Israel locutus est mihi." Et infra: "Sicut lux aurorae mane oriente sole absque nubibus rutilat."

Asperges me hyssopo. Supra commemoravit Psalmista Dei beneficium sibi praestitum quantum ad gratiam prophetiae, ex quo consuregebat in spem; hic autem ostendit quid a Deo sperabat. Et fuerunt duo: primo enim sperat remotionem malorum quae incurrerat per peccatum; secundo sperat restitutionem bonorum, quae amiserat, ibi, Auditui.

Sciendum est autem, quod homo per peccatum primo incurrit immunditiam. Hier. 1. "Maculata es in iniquitate tua." Secundo incurrit turpitudinem. Unde Tre. 4. "Denigrata est super carbones facies eorum." Et haec duo sperat a se removeri; immunditiam, scilicet, et turpitudinem spiritualem.

Immunditia contingit ex hoc quod affectus hominis inhaeret rebus temporalibus, quibus similis efficitur: unde si adiungatur vilioribus, ut aurum plumbo, vilis efficitur. Os. 9. "Facti sunt abominabiles sicut ea quae dilexerunt."

Sed turpitudo ex eo quod inhaeret rebus terrenis, quibus obscuratur in eo lux rationis, quia comparatur animalibus brutis. Ps. 48. Homo cum in honore esset non intellexit, comparatus est iumentis insipientibus, et similis factus est illis.

Et ideo anima efficitur nigra, sive obscura: et ideo quantum ad primum dicit: Asperges me hyssopo: ubi alludit ritui veteris testamenti. Num. 19. ubit tertio die aspergebatur immundus aqua lustrationis, et die septimo lavabatur aqua, et vestimenta etiam lavabantur; aqua lustrationis fiebat de hyssopo.

Et ideo dicit: Asperges me hyssopo. Et illa aqua fiebat ex cinere vitulae rufae, per quam figurabatur Christus. Unde per illam aspersionem quam petit signatur aspersio sanguinis Christi. I Pet. 1. "In aspersionem sanguinis Christi." Heb. 12. "Accessistis ad montem." Et infra: "Et sanguinis aspersionem melius loquentem quam Abel."

Hoc fiebat cum hyssop. Hyssopus est herba quae terrae inhaeret, et curat inflationem, ut in Glossa dicitur: et convenit fidei quae humilitatem habet: quia per fidem subiicitur intellectus Deo. II Cor. 10. "In captivitatem redigentes omnem intellectum in obsequium Christi."

Item radicata est in petra, id est Christo. Matth. 16. "Super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam." Petra autem erat Christus; II Cor. 10. "Item depellit spiritus humani elationem, quae est in illis qui non obediunt fidei Christi." I Tim. ult. "Si quis aliter docet, et non acquiescit sanis sermonibus Domini nostri Iesu Christi...hic non est eius." (Rom. 8). Dicit ergo: Domine, ego habeo firmam spem, quod tu asperges me aqua lustrationis. Ezech. 36. "Effundam super vos aquam mundam; et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris."

Lavabis me. Nam post fidem necessarius est baptismus. Zach. 13. "Erit fons patens domui Jacob in ablutionem peccatoris, et menstruatae." Is. 1. "Lavamini, mundi estote." Effectus huius lavationis: Dealbabor super nivem, quia nigredo tolletur; et hoc scilicet, quia anima erit albior nive. Is. 1. "Si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealbabuntur."

Et dicit, Super nivem, quia candor animae sanctificatae excedit omnem pulchritutidnem corporalem, ut patet Matth. 17. in transfiguratione Christi, cuius "vestimenta facta sunt alba sicut nix." Omnes iusti pertinet ad vestimenta Christi. Is. 49. "Omnibus his quasi vestimento vestieris." Et per hoc designat se ad vestimentum Christi pertinere per baptismum. "Quotquot baptizati estis, Christum induistis" dicit Apostolus Gal. 3.

e. Audisti. Hic ponit quomodo habgeet spem de recuperatione bonorum quae perdiderat: et sunt duo, scilicet donum prophetiae, et gaudium conscientiae. Donum prophetiae assimilatur auditui, quia propheta non videt Dei essentiam, ut in ea videat revelata; sed quaedam signa veritatis revelatae fiunt in anima prophetae; et haec signa habent se per modum locutionis et etc. I Reg. 3. "Loquere, Domine, quia audit servus tuus." Isa. 21. "Quae audivi a Domino exercituum Deo Israel, annuntiavi vobis." Hic auditus erat ei interruptus per peccatum, et sperat se recuperaturum; et ideo dicit: Auditui meo dabis gaudium, et laetitiam.

Vel, auditui, quo audivi a Nathan translatum esse peccatum meum, quo concepi laetitiam.

Sed quantum ad gaudium conscientiae sciendum est quod spirituale gaudium habet tres gradus. Primus existit in complacentia affectus; secundus in dilatatione cordis; tertius in progressu ad exteriora.

Complacentia designatur per gaudium, cum dicit: Auditui meo dabis gaudium; ex hoc scilicet quod audiam quae loqueris, vel quae locutus est nathan. Philip. 4. "Gaudete in Domino semper; iterum dico, gaudete." Quando vero affectus quiescit in re amata, tunc animus eius dilatatur ad plus percipiendum dilatationem; et hoc etiam apparet in sensibilibus. II Cor. 6. "Cor nostrum dilatatum est."

Et ideo dicit laetitiam; quae hic importat dilatationem, quasi latitiam. Sed ulterius quandoque est quod laetitia redundat usque ad corpus. Prov. 17. "Animus gaudens aetatem floridam facit; spiritus tristis exsiccat ossa."

Et ideo in visione gloriae in patria post resurrectionem ex gaudio mentis corpus glorificabitur. Isa. ult. "Videbitis, et gaudebit cor vestrum, et ossa vestra quasi herbs germinabunt." Et sic dicit ipse: Exultabunt ossa humiliata; et hoc ad glorificationem praesentem.

Nam per tristitiam poenitentiae cor hominis conteritur; et ideo quando sunt homines laeti, est signum quod ossa, quae sunt contrita, et afflicta, participant gaudium. Prov. 12. "Maeror in corde viri humiliabit eum." Isa. 58. "Implebit splendoribus animal tuam, et ossa tua liberabit."

Vel exultabunt ossa, ides virtutes spirituales, quae per laetitiam spiritualem augmentantur, et quia per hanc laetitiam roboratur iustus.

f. Averte. Hic petit recuperationem innocentiae: et quia considerat in se malum culpae esse, et bonum gratiae; petit primo removeri malum, sive peccatum; secundo petit removeri effectum peccati, ibi, Cor mundum crea in me, Deus. Peccatum enim removetur non hoc modo quod peccatum non fuerit, sed quod non imputetur ei peccatum commissum ad poenam, secundum illud Psalm. 31. Beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum. Et loquitur ad similitudinem iudicis punientis, qui primo considerat quantitatem culpae, et postea taxat poenam; et ideo petit ut non consideret peccatum eius, sed fit immemor eius; et ideo dicit: Averte faciem tuam a peccatis meis.

Secundo petit ut non inferatur poena, unde dicit: Et omnes iniquitates meas dele; quasi dicat: scio quod malum coram te feci; et ideo rogo ut avertas faciem tuam a peccatis meis, idest non consideres peccata mea ad puniendum. Ezech. 18. "Omnium iniquitatum eius non recordabor."

Item merui poenam damnationis; sed rogo ut deleas, quia Deus etsi non mutat consilium, tamen sententiam mutat: Cor mundum.

Supra Psalmus petiit removeri peccatum; hic autem petit removeri effectus peccati, qui sunt duo; scilicet inquinatio animae, et inordinatio affectus. Primus effectus fit per hoc quod homo afficitur ad terrena: unde petit cordis munditiam. Matth. 5. "Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt."

Et ideo dicit: Cor mundum crea in me, Deus, et spiritum rectum. Istam munditiam cordis solus Deus restituere potest. Iob 14. "quis potest facere mundum de immundo conceptum semine? Nonne tu qui solus es?" scilicet mundus simpliciter.

Et dicit, Crea. Creatur aliquid ad esse naturae, quando ex nihilo producitur ad esse. Gen. 1. "In principio creavit Deus caelum, et terram."

Item quando ad esse gratiae producitur. I Cor. 13. "Si habuero prophetiam, et noverim mysteria omnia...nihil sum," in esse gratiae. Sed quando Deus operatur operatione gratiae in habente gratiam, dicitur magnificare eum; quando vero de peccatore facit iustum, tunc dicitur proprie creare. Eph. 2. "Ipsius creatura sumus, creati in Christo Iesu in operibus bonis." Iaco. 1. "Ut sitis initium aliquod creaturae Dei," scilicet spiritualis eius.

Secundum quod sequitur ex peccato, est inordinatio mentis, quae fit per aversionem a fine debito. Sicut ergo per conversionem ad aliquod commutabile bonum animus efficitur immundus, ita per aversione a fine deordinatur; et huiusmodi deordinationi opponitur rectitudo qua homo dirigitur in Deum. I Cant. 1. "Recti diligunt te." Et ideo dicit: Et spiritum rectum innova; idest, de novo tribuas, quia per peccatum amisi. Ephes. 4. "Renovamini spiritu mentis vestrae." Et innova non exterius, sed in visceribus meis, ut scilicet non labia tantum ad loquendum, sed cor fit rectum ad cognoscendum.

Ne proiicias me a facie tua, et spiritum sanctum tuum ne auferas a me. Hic petit restitutionem gratiae: et primo petit ipsam gratiam, secundo petit gratiae effectum, ibi, Redde. Gratiam Dei dicitur quis habere dupliciter. Nam aliquis dicitur habere gratiam Dei, et hominis, et quantum ad aliquid similiter, scilicet quando est utrique gratus, scilicet Deo, et homini.

Et haec vocatur gratia gratum faciens. Ephes. 1. "In qua gratificavit nos in dilecto filio suo.' Et secundum hoc gratia dicitur benevolentia Dei, qua Deus diligit hominem ad vitam aeternam. Et quantum ad aliquid est dissimile. Gratia enim hominis non facit eum bonum, sed ex sua bonitate efficitur gratus homini; sed apud Deum est e converso: quia ex Dei benevolentia sequitur quod homo fiat bonus. Duo ergo sunt in gratia Dei; scilicet ipsa benevolentia, et effectus eius in anima; et utrumque petit cum dicit: Ne proiicias me a facie tua; et spiritum sanctum tuum ne auferas a me.

Et hoc potest dupliciter intelligi. Ille qui est in facie alicuius, videtur ab eo, et potest illum videre. Iste dicitur esse in facie Dei secundum illud III Reg. 17. "Vivit Dominus, in cuius conspectu sto." Genes. 32. "Deus, in cuius conspectu ambulaverunt patres nostri." Et hoc quia ipsi recti sunt ad videndum Deum. Psalm. 26. Unam petii a Domino, hanc requiram, ut inhabitem in domo Domini omnibus diebus vitae meae.

Per peccatum utrumque perditur; quia peccatores deserunt Deum, deseruntur a Deo, et amittunt fiduciam confidendi de Deo. Esa. 59. "Peccata, et iniquitates diviserunt inter vos et Deum vestrum (quantum ad primum) et peccata vestra absconderunt faciem eius a vobis;" quantum ad secundum. Iste est ergo a facie Dei per peccatum proiectus; et ideo petit ne finaliter proiiciatur utroque modo.

Item nota, quod in homine duo sunt; scilicet culpa, ex qua dignus est poena, et natura, ex qua habet congruitatem ad gratiam: et ideo petit ut non prospiciat culpam, sed naturam, et ideo dicit, Ne proiicias me.

Item donum gratiae datur per caritatem, et tale donum datur per Spiritum sanctum; et ideo dicit: Et spiritum sanctum tuum ne auferas a me; cuius templum fueram, sed perdidi propter peccatum. Sap. 1. "Spiritus sanctus disciplinae effugiet fictum." Ne ergo auferas, scilicet finaliter.

Redde mihi. Nam duo facit gratia in homine. Unum respectu superiorum: quia scilicet dat iucunditatem, quia qui habet gratiam, habet caritatem; et qui habet caritatem, amat Deum, et habet ipsum; et qui habet quod amat, gaudet. Ergo ubi caritas ibi gaudium. Rom. 14. "Non est Regnum Dei esca, et potus, sed gaudium in Spiritu sancto." Hoc gaudium perdiderat Psalmista; et ideo petit restitui sibi, cum dicit: Redde mihi laetitiam, non de mundanis, sed salutaris tui, idest de tua salvatione.

Alia litera habet, Laetitiam Iesu, scilicet salvatoris, per quem fit remissio peccatorum. Habac. ult. "Exultabo in Deo Iesu meo."

Alius effectus est respectu inferiorum; et hic effectus est confirmatio in gratia, quae fit per Spiritum sanctum: Et spiritu principali confirma me.

Spiritus autem sanctus firmat dupliciter. Uno modo contra mala: Esa. 8. "In forti manu erudivi te:" alio modo in bono. Esa. 40. "Qui sperant in Domino mutabunt fortitudinem." Haec fortitudo habetur per Spiritum. Nam corpus non est firmum, nec ad faciendum nisi propter fortidinem spirituum: ita homo non est fortis sine Spiritu sancto. Sed ille non praeberet fortitudinem nisi esset spiritus principalis, quia virtus inferior non est sufficiens ad praebendum auxilium contra superiorem. Potestas autem diaboli est magna. Iob. 41. "Non est potestas super terram quae comparetur ei." Ergo contra diabolum indiget homo iuvari spiritu principali, scilicet principante et dominante super omnia. Et hoc spiritu indidet homo contra spiritum carnis. Num. 16. Fortissime Deus spirituum universae carnis."

Item contra spiritum mundi. I Cor. 2. "Nos autem non spiritum huius mundi accepimus, sed spiritum qui est ex Deo." Item conspiritum diaboli. I. Reg. 18. "Invasit spiritus Domini malus Saul." Notandum est, quod in hac lectione fit triplex mentio de spiritu: quia dicitur spiritus rectus, spiritus sanctus, et spiritus principalis. Et secundum Glos. quidam accipiunt spiritum essentialiter dictum, secundum quod est spiritus omne quod non est corpus. Unde spiritus dicitur Pater, et Filius, et Spiritus sanctus; sed melius est ut accipiatur personaliter. Tria autem facit Spiritus sanctus in homine.

Primo rectitudinem intentionis. Psal. 142. Spiritus bonus deducet me in terram rectam. Item sanctificat nos. Rom. 1. "Secundum spiritum sanctificationis." Item nobilitat, et tacit nos principes. Gal. 4. "Quoniam estis filii Dei, misit Deus spiritum filii sui in corda vestra."

(g) Docebo. Supra Psalmista proposuit suas petitiones Deo; hic autem repromittit recompensationem: et primo promittit quid fit facturus pro Deo in praesenti; secundo in futuro, ibi, Benigne. Circa primum duo facit. Primo promittit Deo quaedam spiritualia sacrificia; secundo excusat se ab oblatione carnalium, ibi, Quoniam si voluisses. Duplex sacrificium spirituale Deo promittit; scilicet doctrinae per quod instruatur proximus; secundo promittit spirituale sacrificium laudis, per quod laudetur Deus, ibi, Libera me.

Dicit ergo: Docebo iniquos vias tuas. Et notandum, quod supra in alio Psalmo dixit (49) Peccatori dixit Deus: Quare tu enarras iustitias meas, et assumis nomen meum per os tuum? Per quod ostendit quod peccatorem non decet doctrinam effundere.

Et ideo quamdiu sensit se peccatorem, non promisit doctrinam manifestare; sed postquam restituit ei Deus spiritum principalem: et tales decet doctrinam habere, et alios docere. Hier. 3. "Dabo vobis pastorem iuxta cor meum, qui pascet vos scientia, et doctrina."

Et de Christo dicitur Acto. 1. 'Coepit Iesus facere, & (postea) docere." Fructus autem huius doctrinae non est tantum speculatio veritatis ad beatam contemplationem, sed intentus finis eius est conversio peccatorum: et ideo dicit: Et impii ad te convertentur. Hierem. 15 "Ipsi convertentur ad te, et tu non converteris ad eos." Psalm. 21. Convertentur ad Dominum omnes gentes. Et secundum Glo. eosdem dicit impios, et iniquos, quamvis David intelligat quod iniqui dicuntur qui peccant contra Deum; et ideo signanter dicit, Docebo iniquos, quasi dicat: Aliqui etsi revereantur Deum, tamen operantur contra proximum, et iniusta; et hos docebo vias tuas, scilicet ut non offendant proximum. Pr. Ioan. 4. "Mandatum habemus a Deo ut qui diligit Deum, diligat et fratrem suum."

Libera me de sanguinibus. Hic promittit sacrificium laudis; et sunt duo impedimenta huius sacrificii. Unum est reatus peccati; aliud est interior defectus. Primo ergo petit remotionem primi impedimenti; secundo petit remotionem secundi, ibi, Domine, labia mea aperies. Petit ergo remotionem impedimenti, et promittit sacrificium laudis. Impedimentum laudis divinae, sicut dictum est, est reatus culpae. Eccl. 15. "Non est speciosa laus in ore peccatoris."

David autem erat gravi culpa reus; et ideo petit liberari ab ea et ideo dicit: Libera me de sanguinibus. Secundum Glo. hoc nomen sanguis non declinatur in plurali numero; tamen translator voluit uti ad expressionem peccati; et refertur hoc ad concupiscentiam carnis quae est caro et sanguis. Matt. 16. "Caro et sanguis non revelavit tibi; sed Pater meus qui est in caelis." Quasi dicat: Libera me de peccatis commissis de carne et sanguine.

Vel dicendum, quod David commiserat culpam adulterii, et homicidii; et in utroque est sanguis: quia in homicidio sanguis effunditur. Ps. 5. Virum sanguinum, et dolosum abominabitur Dominus. Adulterium autem procedit ex fervore sanguinis; et ideo dicit. De sanguinibus. Oseae 4. "Sanguis sanguinem tetigit." O Deus, libera ergo me de sanguinibus, quia solus potes. Isa. 43. "Ego sum qui deleo iniquitates tuas propter me, et peccatorum tuorum non recordabor:" et quia tu es Deus salutis mei, idest qui potes me salvare. Et exultabit lingua mea; idest, cum delectatione, et cum interiori gaudio cordis, narrabo iustitiam tuam. Isa. 30. "Canticum erit vobis, sicut vox sanctificatae solemnitatis." Item ibidem (cap. 35.) "Venient in Sion laudantes, et laetitia sempiterna super capita eorum." Psalm. 41. "In voce exultationis, et confessionis sonus epulantis."

Domine, labia mea aperies. Est autem sciendum, quod homo aliquando impeditur a doctrina etiam propter impedimentum interius loquendi; et hoc contingit aliquando propter culpam auditorum. Ezech. 3. "Linguam tuam adhaerere faciam palato tuo; et eris mutus. Et infra. "Quia domus exasperans est." Et propter proprium peccatum. Psalm. 106. Omnis iniauitas oppilabit os suum. Quia ergo solus Deus "linguas infantium fecit disertas:" Sapien. 10. ideo petit: Domine, remove impedimenta quae incurri per peccatum, a labiis meis; et tu Labia mea aperies. Ephe. ult. "Ut detur mihi sermo in apertione oris mei, cum fiducia notum facere mysterium Evangelii."

Est autem notandum, quod in apertione oris intelligitur doctrinae profunditas, ubicumque in Scripturis invenitur apertio oris; ut Iob 3. "Post haec aperuit Iob os suum." Et Matth. 5. "Aperiens Iesus os suum," scilicet in profunditatem Scripturae. Et tunc os meum annuntiabit laudem tuam; quasi dicat: Quod in corde habeo, ore confitebor.

(h) Quoniam si voluisses sacrificium. Hic excusat se: et primo ostendit sacrificium non esse Deo acceptum; secundo ostendit quod sacrificium sit Deo acceptum, ibi, Sacrificium Deo.

Dicit ergo: Ego repromitto doctrinam, et laudem: hoc enim sacrificium honorificabit te, sed carnale sacrificium non est tibi acceptum. Et ideo dicit: Si voluisses sacrificium, scilicet carnale, utique dedissem; sed utique holocaustis non delectaberis.

Sed numquid non vult sacrificia carnalia? Si illa sacrificia non approbat Deus, quare ergo mandavit fieri in veteri lege?

Dicendum, quod mandavit ea fieri non propter se, sed quia erant figura interioris veri sacrificii quo Christus se obtulit; et sunt signa interioris sacrificii, inquantum homo animam suam offert Deo, et iterum fuerunt instituta propter rudes, qui Deum non noverant; et ideo oportebat quod in rebus honorarent, et cognoscerent Deum, ne sacrificia idolis imolarent, ad quod erant multum proni. Sed quia David ex Spiritu sancto sciebat cordis sacrificium Deo acceptum, non dedit hic sacrificia corporalia.

Inter omnia autem sacrificia, holocausta erant magis Deo accepta. Et tamen illa propter se non erant accepta Deo; ideo dicit: Holocaustis non delectaberis: quia et si ipsa fuissent tibi accepta simpliciter, obtulissem ea. Et si obiiciatur quod odor suavissimus erant Domino; dicendum, quod erat hoc propter figuratum sacrificium, et in signum interioris sacrificii, quod Deo placet. Unde subdit: Sacrificium Deo, scilicet acceptum, spiritus contribulatus. Aug. 10. de Civi. Dei: "Omne sacrificium, quod offert exterius, signum est interioris sacrificii, in quo animam suam offert Deo."

Sed sciendum, quod anima hominis deducitur in peccatum primo per inane gaudium. Eccle. 2. "Risum reputavi errorem, et gaudio dixi: Quid frustra deciperis?" idest deduceris in peccatum. Secundo induratur ad spiritualia ex peccato. Eccli. 3. "Cor durum male habebit in novissimo." Rom. 2. "Secundum duritiam tuam, et cor impoenitens." Tertio quia sufficit sibi in rebus corporalibus, et non curat de spiritualibus, tunc superbit; quod "est initium omnis peccati:" Eccli. 10. Oportet ergo quod poenitens qui cor suum offert sacrificium Deo, contraria omnibus his faciat.

Et primo contra inane gaudium oportet quod assumat tristitiam poenitentiae; et ideo subdit: Sacrificium Deo spiritus contribulatus; idest, de omnibus peccatis simul tristatur, non de uno tantum. II Cor. 7. "Quae secundum Deum est tristitia, poenitentiam in salutem stabilem operatur." Baruch.2. "Anima quae est tristis super magnitudinem mali, et incidit curva: et infra dat tibi gloriam, et tristitiam Domino."

Contra secundum opponitur contritio: unde dicit, Cor contritum. Et nota differentiam inter confracta et contrita: quia confracta sunt quae dividuntur in magnas partes; contrita sunt quae in parvissimas partes dividuntur. Quamdiu ergo quis habet cor durum, tunc quasi integrum habet cor in malitia; sed quando totaliter deserit peccatum praebens se spiritualibus, dicitur tunc contritus. Iob 16. "Ego ille quondam opulentus (scilicet in temporalibus) repente contritus sum."

Contra tertium opponitur humilitas; et ideo dicit: Et humiliatum, Deus, non despicies: quia "superbis Deus resistit; humilibus autem dat gratiam:" Iac.4. Et est sciendum, quod facit mentionem de corde, et spiritu: et spiritus pertinet ad animositatem, et sic pertinet ad irascibilem. Isa. 25. "Spiritus robustorum quasi turbo impellens parietem." Cor pertinet ad concupiscibilem; et sic datur per hoc intelligi quod quicquid est in vi appetitiva, debet Deo offerri in sacrificium.

(i) Benigne. Hic promittit quid debeat facere in futurum: et primo petit quid fiendum a Deo; secundo pronuntiat, ibi, Tunc accentabis.

Oculus David ferebatur ad duo. Unum propinquum, quod erat figurale, aliud remotum, quod erat figuratum. Primum, quia legitur, quod David aedificavit muros civitatis Hierusalem, sed non consummaverat; et his consummatis aedificandum erat templum, et ideo dicit: Fac in bona voluntate tua ut aedificentur muri Hierusalem. Et tunc aedificatis muris, aedificabitur templum, et tunc acceptabis sacrificium iustitiae, oblationes, et holocausta. Et hoc totum erat figurale.

Sed si referamus ad figuratum, sic dicendum est, quod est duplex Hierusalem; scilicet caelestis. Gal. 4. "Illa quae sursum est Hierusalem, libera est, quae est mater nostra." Alia est praesens Ecclesia exemplata ab illa. Apoc. 21. "Vidi civitatem sanctam Hierusalem novam, descendentem de caelo a Deo."

Et utraque habet muros. Muri caelestis Hierusalem sunt munimenta aeternitatis, et immortalitatis, quam consecuti sunt sancti per Christum. Rom. 8. "Qui suscitavit Iesum Christum, vivificabit et mortalia corpora nostra." Muri praesentis Hierusalem, scilicet Ezech. 13. "Non stetistis ex adverso, ne opposuistis murum pro domo Israel, ut staretis in praelio." Aedificationem istorum praevidebat spiritu prophetiae Isaias 56. Ad hoc ergo quod aedificentur isti muri, tu, Domine, fac benigne, idest, ostende benignitatem hanc: quam benignitatem Apostolus Tit. 3. dicit impletam. "Apparuit benignitas, et humanitas salvatoris nostri Dei."

Et hoc non propter merita nostra, sed propter tuam voluntatem bonam. Rom. 12. "Ut probetis quae fit voluntas Dei bona, et beneplacens, et perfecta." I Thes. 4. "Haec est voluntas Dei sanctificatio vestra." Et hoc facias ad hoc ut aedificentur muri Hierusalem, vel militantis, vel triumphantis.

Sed quid erit? Tunc acceptabis sacrificium iustitiae Hoc autem tripliciter exponitur: et duo primi modi pertinent ad Ecclesiam praesentem. Uno modo quod hoc referamus ad sacrificium, non quo trucidantur pecora, sed quo occiduntur homines propter Christum, et in hoc est duplex gradus: quia primum locum tenet sacrificium Christi. Galat. 2. "Dilexit me, et tradidit semetipsum pro me." Et ideo dicit, Tunc, idest in aedificatione murorum Hierusalem, idest Ecclesiae, acceptabis sacrificium iustitiae, quo Christus se obtulit, qui iustus est. Ioan. 8. "Quis ex vobis arguet me de peccato?"

Et quia tantae virtutis est ut satisfaceret pro homine, ut iustificaret eum. Secundum locum tenent alii sancti qui se propter Deum obtulerunt in sacrificium: unde dicit, Oblationes, scilicet confessores, qui confitendo Christum, quantum in se est, obtulerunt se morti, licet non sint occisi. Iudic. 5. "Qui sponte obtulistis de Israel animas vestras ad periculum, benedicite Domino."

Et holocausta. Isti sunt martyres. Ioan. 15. "Maiorem caritatem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis." Et tunc accentabis, quando ita ipso sancti imponent se tanquam vitulos super altare tuum; idest, super fidem tuam, et super Christum, idest, exponent se tamquam vitulos, propter Christum, et fidem Christi ad immolandum.

Alio modo ut referatur quantum ad opera iustorum: et sic est sensus: Acceptabis iustitiam, sicut sacrificium, quia opera iustitiae, et misericordiae sunt sicut sacrificium. Heb. ultimo. "Beneficentiae, et communionis nolite oblivisci: talibus enim hostiis promeretur Deus." Et tunc accipies oblationes. Secundum Gregorium, holocaustum est quod totum incendebatur; et signat perfectos viros, qui totaliter dant se Deo.

Oblationes sunt illi qui aliquid offerunt, et aliquid reservant: et tunc sacerdotes imponent vitulos, idest, conversos de novo, super altare, idest super fidem Christi: vel tunc praelati maiores imponent praedicatores mugientes doctrina fidei super altare, idest super confessione fidei.

Tertia expositio est de caelesti Hierusalem; et est sensus: Tunc, scilicet quando aedificabuntur muri caelestis Hierusalem, acceptabis sacrificium iustitiae. Hic quandoque fit sacrificium poenitentiae; sed ibi est tantum laudis. Isa.60. "Populus tuus omnes iusti in perpetuum hereditabunt terram." Et hoc est illud sacrificium laudis de quo Psal. 63. Beati qui habitant in domo tua, in saecula saeculorum laudabunt te. Et tunc oblationes, idest sanctos minores, et holocausta, idest sanctos maiores acceptabis. Et hoc offerent Angeli, quibus dicitur, Matth. 13. "Triticum autem congregate in horreum meum." Et isti Angeli imponent sanctos super altare tuum, idest in gloriam caelestem. Apoc. 8. "Data sunt ei incensa multa, ut darent de orationibus sanctorum omnium super altare aureum." Ps. 68. Placabit Deo super vitulum novellum cornua producentem, et ungulas.