Psalmus LII (LIII)

In finem pro Melech intellegentiae David a. Dixit insipiens in corde suo non est Deus.

b. Corrupti sunt et abominabiles facti sunt in iniquitatibus. Non est qui faciat bonum.

c. Deus de caelo prospexit in filios hominum ut videat si est intellegens aut requirens Deum.

e. Omnes declinaverunt simul inutiles facti sunt; non est qui faciat bonum non est usque ad unum.

f. Nonne scient omnes qui operantur iniquitatem, qui devorant plebem meam ut cibum panis? Deum non invocaverunt illic; trepidabunt timore ubi non fuit timor.

g. Quoniam Deus dissipavit ossa eorum qui hominibus placent. Confusi sunt quoniam Deus sprevit eos.

h. Quis dabit ex Sion salutare Israhel? Dum convertit Deus captivitatem plebis suae exultabit Iacob et laetabitur Israhel.

a. Dixit insipiens. Supra psalmista arguit nequitiam peccatorum ex parte affectionis ad peccatum; hic arguit eorum nequitiam ex contemptu Dei.

Titulus: In finem intellectus David pro Amalech. Huius historia habetur 1. Reg. 17. quando David fugiens venit ad Achis regem Philisthinorum qui dedit ei civitatem siceleg, et contigit quod Amalecitae, eo absente, incenderent civitatem, tandem David insecutus est eos et recuperavit praedam.

Mystice per David significatur Christus; et sicut in glossa dicitur, Amalecitae populus lambens sanguinem, et significant Antichristum et suos qui lambunt affectu carnalia. Matt. 16: Caro et sanguis, etc. Ergo sicut interpretetur malitia eorum, et ex hoc ducuntur in Christum.

Augustinus dicit pro Maeleth, quod interpretatur dolens et parturiens; et significat ecclesiam, de qua Ioan. 16: Mulier cum parit tristitiam habet, etc.; et sic est (Psalmus) pro tribulationibus quas patitur ecclesia pro malis mundi.

Et hoc ergo est per Core, qui fuit unus de cantoribus principibus; et sic iste psalmus cantatus est eius ministerio. Item sciendum est quod iste Psalmus positus est supra 13 non tamen est idem circulus, nec omnes versus, et ibi introducitur propter primum adventum Christi; hic propter adventum Christi ad iudicium.

Et circa hoc duo facit. Primo ponit peccatorum malitiam. Secundo introducitur divinum iudicium, ibi, Dominus de coelo. Circa primum duo facit. Primo ponit radicem mali, scilicet contemptum. Secundo ostendit quid ex tali radice sequitur, ibi, Corrupti sunt.

Sciendum est quod sapientia, si proprie sumatur, differat a scientia, quia sapientia est circa divinorum cognitionem, scientia circa humanorum cognitionem. Vir insipiens contemnit cognitionem divinorum. Job. 22: Recede a nobis, et scientiam viarum tuarum nolumus. Rom. 1: obscuratum est insipiens, etc.. Dixit ergo insipiens; idest contempsit Deum et scientiam Dei; et hoc fecit in corde suo, dixit: non est Deus.

Contra; Anselmus dicit, quod nullus potest cogitare Deum non esse. Dicendum quod dupliciter potest aliquid esse nobis ignotum. Uno modo propter se; alio modo propter nos. Primo modo sunt nobis ignota illa quae habent primum de esse, ut contingentia, materia prima, motus et tempus. Secundo modo sunt nobis ignota illa quae excellunt cognitionem nostram.

Dico ergo quod si consideremus Deum secundum Se Ipsum, sic non potest cogitari non esse, et nulla propositio est magis nota illa cuius praedicatum includitur in subiecto. Esse Dei est eius essentia, et ideo haec propositio: Deus est, est maxime per se nota, tamen quoad nos essentia Dei non est nobis nota, sed innoscitur nobis per suos effectus;

Et inde est quod qui negat aliquos effectus Dei, puta providentiam hominum bonorum et malorum et omnium universaliter, et miracula Dei, et quod omnipotens non sit, negat Deum, et dicit in corde, quia a Deo est in corde omnium quod Deus sit, quod nullus quidem hoc velit, reputatur insipiens, quod dicat Deum non esse.

Vel insipiens, idest Iudaeus. Psalm. 93: Intelligite[qui] insipientes; quod dixit quod Christus non est Deus. Ioan. 10: Tu homo cum sis, facis te ipsum Deum.

b. Corrupti sunt. Hic est effectus malitiae eorum. Sicut timor, cognitio, et amor Dei est principium omnis boni operis, ita sublata cognitione et amore Dei omnis bona vita tollitur. Et primo ostendit quod sequitur quantum ad operationem mali: secundo quantum ad amissionem boni.

Sunt duo mala quae consequuntur. Primum est quia corrupti sunt. Corpus corrumpitur per exalationem caloris naturalis et per subtractionem actualis caloris exterioris. Calor naturalis animae humanae est ipse Deus; et ideo quamdiu est in anima cognitio de Deo anima continet suam formam quam Deus impressit, scilicet innocentiam et imaginem divinam, sed quando iste calor exalatur, subtrahitur actualis calor, scilicet concupiscentiae calor et timoris, corrumpitur anima, et consequenter sequitur quod multi timorem et amorem et Dei cognitionem a se abiiciant et corrumpantur in immunditiis; et ideo abominabiles facti sunt in iniquitatibus. Osee 9: Facti sunt abominabiles sicut ea quae dilexerunt.

Et dicit iniquitatem, idest propter iniquitates, et amittunt etiam bonum. Unus non est qui facit bonum. Ier. 4: Sapientes sunt ut faciant mala, bona autem facere nescierunt.

c. De coelo prospexit. Hic ponitur Dei iudicium contra malos. Et primo inducitur consideratio iudicis. Secundo ostenditur quid iudex inveniat, quia Omnes declinaverunt. Tertio additur sententia, Nonne sciunt? Causa quia negant Deum est, quia credunt quod propter suam altitudinem Deus non aspiciat novissima. Iob 22: An non cogitas quod Deus excelsior sit caelo? etc.

Dicis quid? Per caliginem iudicat, circa cardines caeli perambulat, nec nostra considerat. Sed hoc ad perfectionem suae sapientiae spectat quod omnia prospiciat. Ps. 112: Quis sicut Deus noster, qui in altis habitat et humilia respicit in coelo et in terra?

Et ideo dicit quod Dominus etiam de coelo prospexit, idest considerat filios hominum de sua altitudine. Eccli. 16: Quae est enim anima mea in tam immensa creatura? Prov. 16: Omnes viae hominum patent oculis suis. Ps. 13: Dominus de coelo in terram prospexit.

Vel de coelo, idest de Christo. Vel de anima iusti. Inquirit in filiis hominum Ut videat si est intelligens, aut requirens Deum. Differentia est inter Deum et hominem quia iudices homines inquirunt quae exterius aguntur, Deus autem intuetur cor. Psalm. 7: Scrutans corda et renes Deus.

d. In corde. Sunt duo quae oportet circa Deum fieri, scilicet ut intellectus intus figatur in Dei cognitionem et affectus tendat in Deum sicut in finem. Unde dicit ideo prospicit ut videat si est intellectus.

Ut si de iusto intelligatur, in suavitate redarguens; si autem intelligatur de malo, sicut de eo dicitur noluit intelligere ut bene ageret, sic est requirens, scilicet facturus ut perveniat ad Ipsum. Ps. 68: Quaerite Dominus [Deum], et vivet, etc. Sed Dominus prospiciens, ut hoc videat invenit malitiam abundantem.

e. Omnes declinaverunt. Et tangit primo recessum a radice. Secundo dicit quod inde sequitur. Et circa hoc exponit. Dicit ergo, hic inquirit, sed invenit quod Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt; et iterum, Non est qui faciat bonum. Ab intelligentia et inquisitione Dei omnes recesserunt. Isaiae 53: Unusquisque declinavit in viam suam. Ex hoc sequitur quod sunt inutiles et sibi et aliis.

Nam qui non habent amorem Dei non habent veram fidem; quaecumque opera de genere bonorum faciat inutilia sunt sibi ad praemium vitae aeternae. Propterea dicit, Simul inutiles facti sunt, idest inutilia opera fecere. Cor. 13: Si distribuero in cibos pauperum, etc.. Isaiae. 14: Proiectus de sepulcro tuo, etc..

Et exponit quomodo sunt inutiles, quia Non est qui faciat bonum, quia ea quae non fiunt in virtute fidei et non sunt informata amore Dei, non sunt bona simpliciter. Rom. 14.: Quod non est ex fide, mortuum est. Et quod declinaverunt ostendit cum dicit, Non est usque ad unum, idest nec unus invenitur bonus.

Sed numquid non est aliquis bonus in universo? Dicendum, quod uno modo si referatur ad collegium malorum, sic nullus est bonus. Alio modo universaliter. Sic Non est usque ad unum, idest usque ad Christum non est qui propria virtute sit bonus. Phil. 2: Deus qui operatur in nobis.

f. Nonne scient, etc.. Supra induxit psalmista iudicem prospicientem iniquitatem et inutilitatem. Hic agit de sententia iudicii. Et primo quantum ad condemnationem malorum. Secundo quantum ad salvationem bonorum, ibi, Quis dabit, etc..

Primo duo facit. Primo proponit quaestionem. Secundo propositam manifestat, ibi, Quoniam Deus dissipabit. Circa primum duo facit. Primo investigat ipsum defectum poenitentiae. Secundo meritum poenae assignat, ibi, Qui operatur.

Circa primum considerandum est quod frequenter contigit quod in statu prosperitatis homines non recognoscant Deum, sed per poenas a Deo inflictas recordantur quod sit Deus, quasi dicat: Et hoc necessarium est propter culpam. Psalm. 9: Cognoscetur [cognoscitur] Dominus iudicia faciens.

Et huius exemplum habemus in Pharaone. Exod. 5: Nescio Dominum. Et post poenas inflictas dixerunt (Aegyptii): Fugiamus Israelem, Dominus enim pugnat pro eis contra nos. Dictum est autem supra quod Dixit insipiens non est Deus, et ob hoc dicit: Nonne scient omnes qui operantur iniquitatem, saltem per poenas quod sit Deus?

Quasi dicat: Imo scient quod nullus potest poenas infligere nisi Deus. Et hoc necessarium est valde propter culpam quam commiserunt. Et commiserunt duplicem culpam, scilicet in opere et in affectu.

Culpa est operatio iniquitatis; et ideo dicit, Qui operantur iniquitatem. Iniquitas proprie est peccatum in proximum, quia opponitur aequitati. Hanc culpam exaggerat cum dicit: Qui devorant plebem meam ut cibum panis.

Cibus panis est assiduus et delectabilis, quasi dicat: Isti in suis malitiis delectabiliter perseverant et in iniuriis inferendis delectantur. Michaee 3: Comederunt carnes populi mei et cadavera eorum, et abstulerunt bona eorum. Ierem. 50: Primus rex Assur.

Quantum ad effectum dicit, Deum non invocaverunt. Dupliciter sunt inordinati peccatores in affectu. Primo per contemptum Dei. Secundo per inordinatum amorem ad temporalia.

Quantum ad primum dicit, Deum non invocaverunt propter duo. Primo quia in Deum non credunt. Rom. 10: Quomodo invocabunt in quem non crediderunt? Secundo quia credunt sibi per se sufficere.Ps. 11: Labia nostra a nobis sunt.

Quantum ad secundum dicit, Illic trepidaverunt ubi non fuit timor; quasi dicat: Ex hac causa timuerunt ubi non est timendum. Verbo Illic non locum sed causam designat. Unde dicit Augustinus quod timor ex amore causatur.

Isti, scilicet mali, vel peccatores, non nisi temporalium amorem habent; et ideo solum damna temporalia timent, idest, propter illam causam ubi non est, idest, propter quod non timendum.

Matth. 10: Nolite timere eos, etc.; et ideo non est timendum in amissione temporalium, quia in ipsis non est proprie verum bonum nostrum, et certum est quod si adhaereremus Deo etiam hoc dabit nobis. Matth. 6: Primum quaerite regnum Dei, etc..

g. Quoniam Dominus dissipavit. Hic manifestat quaestionem quomodo correctio fiat, idest propter poenam. Et inducit duplicem poenam, scilicet interiorem et exteriorem. Primum ostendit cum dicit, Deus dissipavit ossa eorum qui hominibus placent, idest qui finaliter desiderant hominibus placere.

Per ossa intelligitur fortitudo. Haec autem fortitudo omnis (vel) est corporalis, et haec consumitur a Deo; (vel) est spiritualis, et haec consumitur per peccatum. Haec ossa sunt virtutes bonorum virorum; unde in cruce ossa Christi non fuerunt fracta. Sed latronum ossa fuerunt contrita.

Sed dicit, eorum qui hominibus placent. Numquid placere hominibus est pravum? Videtur quod non. 1. Cor. 10: Sine offensione estote, etc.. Item Omnibus per omnia placeo, dicit Apostolus.

Dicendum, quod si aliquis velit placere alicui propter inanem gloriam, sive gloriam humanam habendam hoc est pravum in illis qui in hoc ponunt finem, quia tales confidenter peccant in occulto dummodo placeant in aperto.

Aliquando autem aliquis vult aliis placere ut trahat eos ad Deum; et sic talis placentia est meritoria et bona; et sic volebat Apostolus nos aliis placere, et sic placebat ipse.

Contrarium ponitur poena exterior: unde dicit, Confusi sunt, idest confundantur, quia peccata eorum deteguntur. Job 20 : Revelabunt caeli iniquitatem eius, quia deceperunt, et quia perdent temporalia per quae credebant habere felicitatem. Jer. 20: Confundentur vehementer. Jer.17: Confundentur qui me persequuntur.

Et hoc patientur Quoniam Deus sprevit eos. Illi sunt honorati quos Deus amat. Psalm.138: Nimis honorati [honorificati] sunt, etc.; sed quos Deus sprevit Sunt confusi.

h. Quis dabit ex Sion? Hic agit de bonis. Et primo proponitur quaestio. Secundo responsio.

Quaestio est talis. Quis ex Sion procedens salvabit Israel? Quis? Christus quia salus ex Iudaeis est: Ergo ex Sion, idest ex Iudaeis, et ex David, et ex coenaculo Sion ubi Apostoli spiritum sanctum receperunt, processerunt praedicatores salutis. Et haec non dabit nisi Deus.

Et qualiter? Quando converterit captivitatem plebis suae. Nam plebs fidelis in captivitate, idest in carcere Diaboli tenebatur quam convertit Deus quando eam relaxavit. Ps. 125 : Converte, Domine, captivitatem nostram, etc..

Et quid sequetur ex hoc? Gaudium et laetitia. Ps .125: In convertendo Dominum captivitatem (Sion) facti sumus, etc. Sed est duplex status fidelium, scilicet luctae et coronae, meriti et praemii; et utrobique est gaudium.

Et primum est gaudium de participatione gratiae. Rom. 14: Regnum est iustitia. [non est regnum Dei esca et potus sed iustitia]. Et ideo dicit Exultabit Iacob. 1 Reg. 2: Exultavit cor meum, etc.. In praemio est gaudium, dicit glossa. Isaiae. 35. Laetitia sempiterna, etc.. Et ideo dicit, Laetabitur Israel.