VI. De Ecclesia deque religionibus ad salutem quod attinet

20. Ex iis quae supra memoravimus signa quaedam profluunt necessaria ad viam indicandam a theologica pervestigatione percurrendam quo altius ipsa perquirat rationes Ecclesiae atque religionum cum aeterna salute.

Imprimis, firmiter credendum est "Ecclesiam hanc peregrinantem necessariam esse ad salutem. Unus enim Christus est Mediator ac via salutis, qui in Corpore suo, quod est Ecclesia, praesens nobis fit; Ipse autem necessitatem fidei et baptismi expressis verbis inculcando (cf. Mc 16,16; Io 3,5), necessitatem Ecclesiae, in quam homines per baptismum tamquam per ianuam intrant, simul confirmavit"⁷⁷. Haec doctrina universali voluntati Dei salvificae non opponitur (cfr. 1Tim 2,4), quapropter "necesse est duae hae veritates coniunctae teneantur, videlicet vera possibilitas salutis in Christo pro omnibus hominibus et Ecclesiae necessitas ad hanc salutem"⁷⁸.

Exstat Ecclesia "universale salutis sacramentum"⁷⁹, utpote quae, arcano modo semper coniuncta cum Christo Salvatore Capite suo eique subordinata, artam in Dei consilio servat relationem cum uniuscuiusque hominis salute⁸⁰. Quoad eos qui formaliter et visibiliter membra Ecclesiae non sunt, "Christi salus patens est per gratiam quae, quamquam arcanam habet necessitudinem cum Ecclesia, in hanc tamen formali ratione eos non introducit, sed modo illuminat congruenti eorum interiori condicioni rerumque temporumque adiunctis. Gratia haec a Christo venit, fructus est eius sacrificii et a Spiritu Sancto communicatur"⁸¹. Arta relatione ipsa coniungitur cum Ecclesia, quippe quae "ex missione Filii missioneque Spiritus Sancti originem ducat secundum Propositum Dei Patris"⁸².

21. Circa modum vero quo gratia Dei salvifica —quae donatur semper per Christum in Spiritu habetque arcanam cum Ecclesia relationem— ad singulos non christianos pervenit, Concilium Vaticanum II asseruit tantum Deum eam largiri "viis sibi notis"⁸³. Scientia theologica in eo nunc versatur, ut rem hanc altius perquirat. Theologicum huiusmodi studium fovendum est quidem, quia absdubio suam habet utilitatem eum in finem ut melius intellegantur consilia Dei salvifica necnon viae quibus ipsa ad effectum deducuntur. At vero, attentis iis quae hactenus memorata sunt circa Christi mediationem necnon circa "necessitudinem singularem et unicam"⁸⁴ qua Ecclesia iungitur cum Regno Dei inter homines —quod ultimatim Regnum est Christi universalis salvatoris—, liquet contrarium esse fidei catholicae Ecclesiam effingere tamquam unam ex viis salutis, simul cum iis quae efficiuntur ab aliis religionibus, quae prope Ecclesiam, veluti eius complementum, collocarentur, immo vero veluti eidem aequipollentes quoad substantiam, licet cum ipsa versus Dei Regnum eschatologicum coeuntes.

Variae religiosae traditiones continent profecto atque offerunt religiositatis elementa quae a Deo procedunt⁸⁵ quaeque partem efficiunt operis "quod Spiritus in cordibus hominum operatur, in culturis et in religionibus"⁸⁶. Re quidem vera preces quaedam atque ritus nonnulli aliarum religionum partes induere possunt evangelicae praeparationis, quatenus viae sunt vel paedagogiae quibus hominum corda impelluntur ut actioni Dei sese aperiant⁸⁷. At vero iisdem tribui nequit divina origo neve efficacia illa ex opere operato, quae christianorum sacramentorum est propria⁸⁸. Nequit praeterea ignorari alios ritus, utpote qui superstitionibus aliisve erroribus innitantur (cf. 1Cor 10, 20-21), aeternae saluti potius obstare⁸⁹.

22. Iesu Christi salvatoris adventu, voluit Deus ut Ecclesia ab eo condita instrumentum esset ad salutem universi humani generis (cfr. Act 17,30-31)⁹⁰. Dum assertione huius veritatis ad fidem pertinentis nihil adimitur sincerae aestimationi qua Ecclesia prosequitur religiones mundi huius nostri, simul vero a radice excluditur mentis ille habitus "relativismi religiosi vestigiis impressus, qui ad putandum inducit "aliam religionem tantidem esse ac aliam""⁹¹. Verum est quidem aliarum religionum asseclas gratiam divinam accipere posse, at non minus verum est eos in statu gravis penuriae obiective versari per comparationem cum statu eorum qui, in Ecclesia, mediorum salutis plenitudine fruuntur⁹². Memores autem sint oportet omnes Ecclesiae filii "condicionem suam eximiam non propriis meritis, sed peculiari gratiae Christi esse adscribendam; cui si cogitatione, verbo et opere non respondent, nedum salventur, severius iudicabuntur"⁹³. Bene ergo intellegitur qua de causa Ecclesia, iuxta Domini mandatum (cf. Mt 28, 19-20) et tamquam officium profluens ex amore erga universos homines, "annuntiat et annuntiare tenetur indesinenter Christum, qui est "via et veritas et vita" (Io 14,6), in quo homines plenitudinem vitae religiosae inveniunt, in quo Deus omnia Sibi reconciliavit"⁹⁴.

Missio ad gentes, etiam per dialogum interreligiosum ad effectum adducenda, "vim suam et necessitatem hodie sicut et semper integram servat"⁹⁵. Re enim vera "Deus "omnes homines vult salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire" (1Tim 2,4). Deus vult omnium salutem per veritatis agnitionem. Salus in veritate invenitur. Qui motioni Spiritus veritatis oboediunt, sunt iam in salutis via; sed Ecclesia, cui haec veritas concredita est, eorum optato debet occurrere ut eisdem eam afferat. Quia ipsa consilium salutis credit universale, missionaria esse debet"⁹⁶. Dialogus ergo, quamvis missionis evangelizatricis elementum efficiat, pars est solummodo officii ab Ecclesia adimplendi in missione eius ad gentes⁹⁷. Aequalitas, quae ad dialogum requiritur, non ad doctrinae argumentum ac materiam attinet, eoque minus ad Iesum Christum —qui est ipse Deus Homo factus— per comparationem cum aliarum religionum conditoribus, sed solummodo ad parem partium dignitatem sese refert. Caritate enim atque observantia erga libertatem ducta⁹⁸, Ecclesia persentit primarias suas esse partes cunctis hominibus veritatem nuntiare definitive a Domino revelatam necnon necessitatem proclamare conversionis ad Iesum Christum et adhaesionis Ecclesiae per Baptismum aliaque sacramenta, ut quis plene participet communionem cum Deo Patre, Filio et Spiritu Sancto. Praeterea, certitudo de voluntate Dei salvifica universali, nedum officio obstet nuntiandi salutem et conversionem ad Dominum Iesum Christum, ipsum potius auget.