De Potestate Ecclesiastica. [Article XXVIII]

1] Magnae disputationes fuerunt de potestate episcoporum, in quibus

nonnulli incommode commiscuerunt potestatem ecclesiasticam et

potestatem gladii.

2] Et ex hac confusione maxima bella, maximi motus exstiterunt, dum

pontifices, freti potestate clavium, non solum novos cultus

instituerunt, reservatione casuum, violentis excommunicationibus

conscientias oneraverunt, sed etiam regna mundi transferre et

imperatoribus ad imere imperium conati sunt.

3] Haec vitia multo ante reprehenderunt in ecclesia homines pii et

eruditi.

4] Itaque nostri ad consolandas conscientias coacti sunt ostendere

discrimen ecclesiasticae potestatis et potestatis gladii, et

docuerunt, utramque propter mandatum Dei religiose venerandem et

honore afficiendam esse tamquam summa Dei beneficia in terris.

5] Sic autem sentiunt, potestatem clavium seu potestatem

episcoporum iuxta evangelium potestatem esse seu mandatum Dei

praedicandi evangelii, remittendi et retinendi peccata et

administrandi sacramenta.

6] Nam cum hoc mandato Christus mittit apostolos Ioh. 20, 21 sqq.:

Sicut misit me Pater, ita et ego mitto vos. Accipite Spiritum

Sanctum; quorum remiseritis peccata, remittuntur eis, et quorum

retinueritis peccata, retenta sunt.

7] Marc. 16, 15: Ite, praedicate evangelium omni creaturae etc.

8] Haec potestas tantum exercetur docendo seu praedicando Verbum et

porrigendo sacramenta vel multis, vel singulis iuxta vocationem,

quia conceduntur non res corporales, sed res aeternae, iustitia

aeterna, Spiritus Sanctus, vita aeterna.

9] Haec non possunt contingere nisi per ministerium Verbi et

sacramentorum, sicut Paulus dicit Rom. 1, 16: Evangelium est

potentia Dei ad salutem omni credendi.

10] Itaque quum potestas ecclesiastica concedat res aeternas et

tantum exerceatur per ministerium Verbi, non impedit politicam

administrationem, sicut ars canendi nihil impedit politicam

administrationem.

11] Nam politica administratio versatur circa alias res quam

evangelium. Magistratus defendit non mentes, sed corpora et res

corporales adversus manifestas iniurias, et coercet homines gladio

et corporalibus poenis, ut iusitiam civilem et pacem retineat.

12] Non igitur commiscendae sunt potestates ecclesiastica et

civilis.  Ecclesiastica suum mandatum habet evangelii docendi et

administrandi sacramenta.

13] Non irrumpat in alienum officium, non transferat regna mundi,

non abroget leges magistratuum, non tollat legitimam obedientiam,

non impediat iudicia de ullis civilibus ordinationibus aut

contractibus, non praescribat leges magistratibus de forma

reipublicae;

14] sicut dicit Christus Ioh. 18, 36: Regnum meum non est de hoc

mundo.

15] Item Luc. 12, 14: Quis constituit me iudicem aut divisorem

super vos?

16] Et Paulus ait Phil. 3, 2: Nostra politia in coelis est.

17] 2 cor. 10, 4: Arma militiae nostrae non sunt carnalis, sed

potentia Deo ad destruendas cogitationes etc.

18] Ad hunc modum discernunt nostri utriusque potestatis officia,

et iubent utramque honore afficere et agnoscere, utramque Dei donum

et beneficium esse.

19] Si quam habent episcopi potestatem gladii, hanc non habent

episcopi ex mandato evangelii, sed iure humano, donatam a regibus

et imperatoribus ad administrationem civilem suorum bonorum. Haec

interim alia functio est quam ministerium evangelii.

20] Quum igitur de iurisdictione episcoporum quaeritur, discernit

debet imperium ab ecclesiastica iurisdictione.

21] Porro secundum evangelium seu, ut loquuntur, de iure divino

nulla iurisdictio competit episcopis ut episcopis, hoc est, his,

quibus est commissum ministerium Verbi et sacramentorum, nisi

remitere peccata, item cognoscere doctrinam et doctrinam ab

evangelio dissentientem reiicere et impios, quorum nota est

impietas, excludere a communione ecclesiae sine vi humana, sed

Verbo.

22] Hic necessario et de iure divino debent eis ecclesiae praestare

obedientiam, iuxta illud Luc. 10, 16: Qui vos audit, me audit.

23] Verum quum aliquid contra evangelium docent aut statuunt, tunc

habent ecclesiae mandatum Dei, quod obedientiam prohibet, Matth. 7,

15: Cavete a pseudoprophetis!

24] Gal. 1, 8: Si angelius de coelo aliud evangelium evangeliza-

verit, anathema sit!

25] 2 Cor. 13, 8: Non possumus aliquid contra veritatem, sed pro

veritate.

26] Item: Data est nobis potestas ad aedificationem, non ad

destructionem.

27] Sic et canones praecipiunt, 2, 1. 7, cap. Sacerdotes, et cap.

Oves.

28] Et Augustinus contra Petiliani epistolam inquit: Nec catholicis

episcopis consentiendum est, sicubi forte falluntur, aut contra

canonicas Dei Scripturas aliquid sentiunt.

29] Si quam habent aliam vel potestatem vel iurisdictionem in

cognoscendis certis causis, videlicet matrimonii aut decimarum etc.,

hanc habent humano iure, ubi cessantibus ordinariis coguntur

principes vel inviti suis subditis ius dicere, ut pax retineatur.

30] Praeter haec disputatur, utrum episcopi seu pastores habeant

ius instituendi ceremonias in ecclesia et leges de cibis, feriis,

gradibus ministrorum seu ordinibus etec., condendi.

31] Hoc ius, qui tribuunt episcopis, allegant testimonium Ioh. 16,

12: Adhuc multa habeo vobis dicere, sed non potestis portare modo.

Quum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem

veritatem.

32] Allegant etiam exemplum apostolorum Act. 15, 20, qui

prohibuerunt abstinere a sanguine et suffocato.

33] Allegant sabbatum, mutatum in diem dominicum contra Decalogum,

ut videtur. Nec ullum exemplum magis iactatur quam mutatio sabbati.

Magnam contendunt ecclesiae potestatem esse, quod dispensaverit de

praecepto Decalogi.

34] Sed de hac quaestione nostri sic docent, quod episcopi non

habent potestatem statuendi aliquid contra evangelium, ut supra

ostensum est.  Docent idem canones 9. distinct.

35] Porro contra Scripturam est traditiones condere aut exigere, ut

per eam observationem satisfaciamus pro peccatis, aut mereamur

gratiam et iustitiam.

36] Laeditur enim gloria meriti Christi, quum talibus

observationibus conamur merei iustificationem.

37] Constat autem, propter hanc persuasionem in ecclesia paene in

infinitum crevisse traditiones, oppressa interim doctrina de fide

et iustitia fidei, quia subinde plures feriae factae sunt, ieiunia

indicta, ceremoniae novae, novi honores sanctorum instituti sunt,

quia arbitrabantur se auctores talium rerum his operibus mereri

gratiam.

38] Sic olim creverunt canones poenitentiales, quorum adhuc in

satisfactionibus vestigia quaedam videmus.

39] Item auctores traditionum faciunt contra mandatum Dei, quum

collocant peccatum in cibis, in diebus et similibus rebus, et

onerant ecclesiam servitute legis, quasi oporteat apud Christianos

ad pomerendam iustificationem cultum esse similem Levitico, cuius

ordinationem commiserit Deus apostolis et episcopis.

40] Sic enim scribunt quidam, et videntur pontifices aliqua ex

parte exemplo legis mosaicae decepti esse.

41] Hinc sunt illa onera, quod peccatum mortale sit etiam sine

offensione aliorum in feriis laborare manibus, quod sit peccatum

mortale omittere horas canonicas, quod certi cibi polluant

conscientiam, quod ieiunia sint opera placantia Deum, quod peccatum

in casu reservato non possit remitti, nisi accesserit auctoritas

reservantis; quum quidem ipsi canones non de reservatione culpae,

sed de reservatione poenae ecclesiasticae loquantur.

42] Unde habent ius episcopi has traditiones imponendi ecclesiis ad

illaqueandas conscientias, quum Petrus vetet Act. 15, 10 imponere

iugum discipulis, quum Paulus dicat 2 Cor. 13, 10, potestatem ipsis

datam esse ad aedificatione, non ad destructionem. Cur igitur

augent peccata per has traditiones?

43] Verum exstant clare testimonia, quae prohibent condere tales

traditiones ad promerendam gratiam, aut tamquam necessarias ad

salutem.

44] Paulus Col. 2, 16. 20: Nemo vos iudicet in cibo, potu, parte

diei festi, novilunio aut sabbatis.

45] Item: Si mortui estis cum Christo ab elementis mundi, quare

tamquam viventes in mundo decreta facitis: Non attingas, non gustes,

non contrectes? Quae omnia pereunt usu et sunt mandata et doctrinae

hominum, quae habent speciem sapientiae.

46] Item ad Titum 1, 14, aperte prohibet traditiones: Non

attendentes Iudaicis fabulis et mandatis hominum, aversantium

veritatem.

47] Et Christus Matth. 15, 14. 13 inquit de his, qui exigunt

traditiones: Sinite illos; caeci sunt et duces caecorum;

48] et improbas tales cultus: Omnis plantatio, quam non plantavit

Pater meus coelestis, eradicabitur.

49] Si ius habent episcopi, onerandi ecclesias infinitis

traditionibus et illaqueandi conscientias, cur toties prohibet

Scriptura condere et audire traditiones? Cur vocat eas doctrinas

daemoniorum, 1 Tim. 4, 1?  Num frustra haec praemonuit Spiritus

Sanctus.

50] Relinquitur igitur, quum ordinationes, institutae tamquam

necessariae aut cum opinione promerendae gratiae, pugnent cum

evangelio, quod non liceat ullis episcopis tales cultus instituere

aut exigere.

51] Necesse est enim in ecclesiis retinerei doctrinam de libertate

Christiana, quod non sit necessaria servitus legis ad

iustificationem, sicut in Galatis, 5, 1, scriptum est: Nolite

iterum iugo servitutus subiici.

52] Necesse est retineri praecipuum evangelii locum, quod gratiam

per fidem in Christum gratis consequamur, non propter certas

observationes aut propter cultus ab hominibus institutos.

53] Quid igitur sentiendum est de die dominico et similibus ritibus

templorum? Ad haec respondent, quod liceat episcopis seu pastoribus

facere ordinationes, ut res ordine gerantur in ecclesia, non ut per

illas mereamur gratiam, aut satisfaciamus pro peccatis, aut

obligentur conscientiae, ut iudicent esse necessarios cultus, ac

sentiant se peccare, quum sine offensione aliorum violant.

54] Sic Paulus 1 Cor. 11, 5.6 ordinat, ut in congregatione mulieres

velent capita, 1 Cor. 14, 30, ut ordine audiantur in ecclesia

interpretes etc.

55] Tales ordinationes convenit ecclesias propter caritatem et

tranquillitatem servare eatenus, ne alius  alium offendat, ut

ordine et sine tumultu omnia fiant in ecclesiis, 1 Cor. 14, 40;

cf.  Phil. 2, 14;

56] verum ita, ne conscientiae onerentur, ut ducant res esse

necessarias ad salutem, ac judicent se peccare, quum violant eas

sine aliorum offensione; sicut nemo dixerit peccare mulierem, quae

in publicum non velato capite procedit sine offensione hominum.

57] Talis est observatio diei dominici, paschatis, pentecostes et

similium feriarum et rituum.

58] Nam qui iudicant ecclesiae auctoritate pro sabbato insitutam

esse diei dominici observationem tamquam necessariam, longe errant.

59] Scriptura abrogavit sabbatum, quae docet omnes ceremonias

Mosaicas post revelatum evangelium omitti posse.

60] Et tamen quia opus erat constituere certum diem, ut sciret

populus, quando convenire deberet, apparet ecclesiam ei rei

destinasse diem dominicum, qui ob hanc quoque causam videtur magis

placuisse, ut haberent homines exemplum Christianae libertatis, et

scirent nec sabbati nec alterius diei observationem neccessariam

esse.

61] Exstant prodigiosae disputationes de mutatione legis, de

ceremoniis novae legis, de mutatione sabbati, quae omnes ortae sunt

ex falsa persuasione, quod oporteat in ecclesia cultum esse similem

Levitico, et quod Christus commiserit apostolis et episcopis

excogitare novas ceremonias, quae sint ad salutem necessariae.

62] Hi errores serpserunt in ecclesiam, quum iustitia fidei non

satis clare doceretur.

63] Aliqui disputant diei dominici observationem non quidem iuris

diviniesse, sed quasi iuris divini; praescribunt de feriis,

quatenus liceat operari.

64] Huiusmodi disputationes quid sunt aliud nisi laquei

conscientiarum?  Quamquam enim conentur epiikeizare traditiones,

tamen nunquam potest aequitas deprehendi, donec manet opinio

necessitatis, quam manere necesse, est, ubi ignorantur iustitia

fidei et libertas Christiana.

65] Apostoli iusserunt, Act. 15, 20, abstinere a sanguine. Quis

nunc observat? Neque tamen peccant, qui non observant, quia ne ipsi

quidem apostoli voluerunt onerare conscientias tali servitute, sed

ad tempus prohibuerunt propter scandalum.

66] Est enim perpetua voluntas evangelii consideranda in decreto.

67] Vix ulli canones servantur accurate et multi quotidie

exolescunt apud illos etiam, qui diligentissime defendunt

traditiones.

68] Nec potest conscientiis consuli, nisi haec aequitas servetur,

ut sciamus eos sine opinione necessitatis servari nec laedi

conscientias, etiamsi traditiones exolescant.

69] Facile autem possent episcopi legitimam obedientiam retinere,

si non urgerent servare traditiones, quae bona conscientia servare

non possunt.

70] Nunc imperant coelibatum, nullos recipiunt, nisi iurent se

puram evangelii doctrinam nolle docere.

71] Non petunt ecclesiae, ut episcopi honoris sui iactura sarciant

concordiam; quod tamen decebat bonos pastores facere.

72] Tantum petunt, ut iniusta onera remittant, quae nova sunt et

praeter consuetudinem ecclesiae catholicae recepta.

73] Fortassis initio quaedam consitutiones habuerunt prohabiles

causas; quae tamen posterioribus temporibus non congruunt.

74] Apparet etiam quasdam errore receptas esse. Quare pontificiae

clementiae esset illas nunc mitigare, quia talis mutatio non

labefacit ecclesiae unitatem. Multae enim traditiones humanae

tempore mutatae sunt, ut ostendunt ipsi canones.

75] Quodsi non potest impetrari, ut relaxentur observationes, quae

sine peccato non possunt praestari, oportet nos regulam apostolicam,

Act. 5, 29, sequi, quae praecipit, Deo magis obedire, quam hominbus.

76] Petrus vetat episcopos dominari et ecclesiis imperare, 1 Petr.

5, 3.

77] Nunc non id agitur, ut dominatio eripiatur episcopis, sed hoc

unum petitur, ut patiantur evangelium pure doceri, et relaxent

paucas quasdam obseravtiones, quae sine peccato servari non possunt.

78] Quodsi nihil remiserint, ipsi viderint, quomodo Deo rationem

reddituri sint, quod pertinacia sua causam schismati praebent.