1-500 | 501-738
bold = Main text
grey = Comment text
Bellum Catilinae
Cap.
1 1 | finxit. Sed nostra omnis vis in animo et corpore sita est:
2 2 | Igitur initio reges—nam in terris nomen imperi id primum
3 2 | placebant. Postea vero quam in Asia Cyrus, in Graecia Lacedaemonii
4 2 | vero quam in Asia Cyrus, in Graecia Lacedaemonii et
5 2 | habere, maximam gloriam in maximo imperio putare, tum
6 2 | atque negotiis compertum est in bello plurimum ingenium
7 2 | imperatorum animi virtus in pace ita ut in bello valeret,
8 2 | animi virtus in pace ita ut in bello valeret, aequabilius
9 2 | bonae famam quaerit. Sed in magna copia rerum aliud
10 3 | et auctorem rerum, tamen in primis arduom videtur res
11 4 | absoluam; nam id facinus in primis ego memorabile existimo
12 5 | appetens, sui profusus, ardens in cupiditatibus; satis eloquentiae,
13 5 | Agitabatur magis magisque in dies animus ferox inopia
14 6 | atque solutum. Hi postquam in una moenia convenere, dispari
15 6 | augendae rei publicae fuerat, in superbiam dominationemque
16 7 | extollere magisque ingenium in promptu habere. Nam regibus
17 7 | simul ac belli patiens erat, in castris per laborem usum
18 7 | militiae discebat, magisque in decoris armis et militaribus
19 7 | et militaribus equis quam in scortis atque conviviis
20 7 | Memorare possum, quibus in locis maximas hostium copias
21 8 | 8. Sed profecto fortuna in omni re dominatur; ea res
22 9 | civibus de virtute certabant. In suppliciis deorum magnifici,
23 9 | deorum magnifici, domi parci, in amicos fideles erant. Duabus
24 9 | Duabus his artibus, audacia in bello, ubi pax evenerat
25 9 | documenta haec habeo, quod in bello saepius vindicatum
26 9 | bello saepius vindicatum est in eos, qui contra imperium
27 9 | eos, qui contra imperium in hostem pugnaverant quique
28 9 | loco cedere ausi erant; in pace vero quod beneficiis
29 10 | fieri subegit, aliud clausum in pectore, aliud in lingua
30 10 | clausum in pectore, aliud in lingua promptum habere,
31 11 | habere, foeda crudeliaque in civis facinora facere. Huc
32 11 | L. Sulla exercitum, quem in Asia ductaverat, quo sibi
33 11 | amoena, voluptaria facile in otio ferocis militum animos
34 12 | atque villas cognoveris in urbium modum exaedificatas,
35 13 | pati, mulieres pudicitiam in propatulo habere; vescendi
36 14 | 14. In tanta tamque corrupta civitate
37 14 | quis etiam a culpa vacuos in amicitiam eius inciderat,
38 15 | fecisse. Quae quidem res mihi in primis videtur causa fuisse
39 15 | tardus incessus: prorsus in facie vultuque vecordia
40 16 | imperabat. Si causa peccandi in praesens minus suppetebat,
41 16 | publicae consilium cepit. In Italia nullus exercitus,
42 16 | exercitus, Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat;
43 17 | explorata sunt quae voluit, in unum omnis convocat, quibus
44 17 | inceptis favebat: quibus in otio vel magnifice vel molliter
45 18 | pauci contra rem publicam, in quis Catilina fuit. De qua
46 18 | consilio communicato parabant in Capitolio Kalendis Ianuariis
47 18 | mittere. Ea re cognita rursus in Nonas Februarias consilium
48 19 | 19. Postea Piso in citeriorem Hispaniam quaestor
49 19 | boni complures praesidium in eo putabant et iam tum potentia
50 19 | formidulosa erat. Sed is Piso in provincia ab equitibus Hispanis,
51 19 | equitibus Hispanis, quos in exercitu ductabat, iter
52 19 | antea perpessos. Nos eam rem in medio relinquemus. De superiore
53 20 | multa saepe egerat, tamen in rem fore credens universos
54 20 | appellare et cohortari, in abditam partem aedium secedit
55 20 | cecidisset; spes magna, dominatio in manibus frustra fuissent,
56 20 | diversi audistis. Ceterum mihi in dies magis animus accenditur,
57 20 | nisi nosmet ipsi vindicamus in libertatem. Nam postquam
58 20 | Nam postquam res publica in paucorum potentium ius atque
59 20 | hominum fidem, victoria in manu nobis est, viget aetas,
60 20 | superare, quas profundant in extruendo mari et montibus
61 20 | praeterea divitiae decus gloria in oculis sita sunt; fortuna
62 21 | victorum fert; praeterea esse in Hispania citeriore Pisonem,
63 21 | Hispania citeriore Pisonem, in Mauretania cum exercitu
64 22 | sanguinem vino permixtum in pateris circumtulisse: inde
65 22 | omnes degustavissent, sicuti in sollemnibus sacris fieri
66 23 | 23. Sed in ea coniuratione fuit Q.
67 23 | compluribus narravit. Ea res in primis studia hominum accendit
68 24 | Catilinae furor minuebatur, sed in dies plura agitare: arma
69 25 | 25. Sed in iis erat Sempronia, quae
70 26 | comparatis Catilina nihilo minus in proximum annum consulatum
71 26 | insidiae, quas consulibus in campo fecerat, prospere
72 27 | Manlium Faesulas atque in eam partem Etruriae, Septimium
73 27 | Septimium quendam Camertem in agrum Picenum, C. Iulium
74 27 | agrum Picenum, C. Iulium in Apuliam dimisit, praeterea
75 27 | arma paraverat, item alios in alia loca opportuna, qui
76 28 | susceperant. Interea Manlius in Etruria plebem sollicitare,
77 28 | cuiusque generis, quorum in ea regione magna copia erat,
78 29 | Itaque, quod plerumque in atroci negotio solet, senatus
79 30 | dies L. Saenius senator in senatu litteras recitavit,
80 30 | Faesulis allatas sibi dicebat, in quibus scriptum erat C.
81 30 | Novembris. Simul, id quod in tali re solet, alii portenta
82 30 | arma portari, Capuae atque in Apulia seruile bellum moveri.
83 30 | Faesulas, Q. Metellus Creticus in Apuliam circumque ea loca
84 30 | Capuam, Q. Metellus Celer in agrum Picenum, iisque permissum,
85 30 | gladiatoriae familiae Capuam et in cetera municipia distribuerentur
86 31 | iurgio lacessitus foret, in senatum venit. Tum M. Tullius
87 31 | instituisse, ut omnia bona in spe haberet; ne existimarent
88 31 | maiorum plurima beneficia in plebem Romanam essent, perdita
89 32 | nocte intempesta cum paucis in Manliana castra profectus
90 34 | fortunae cedere, Massiliam in exilium proficisci, non
91 34 | diversas litteras Q. Catulus in senatu recitavit, quas sibi
92 35 | cognita, grata mihi magnis in meis periculis, fiduciam
93 35 | Quam ob rem defensionem in novo consilio non statui
94 36 | commoratus apud C. Flaminium in agro Arretino, dum vicinitatem
95 36 | aliis imperi insignibus in castra ad Manlium contendit.
96 37 | videbatur facere. Nam semper in civitate, quibus opes nullae
97 37 | expulerat, ii Romam sicut in sentinam confluxerant. Deinde
98 37 | agerent, sibi quisque, si in armis foret, ex victoria
99 37 | praeterea iuventus, quae in agris manuum mercede inopiam
100 37 | malum multos post annos in civitatem reverterat. ~
101 39 | iudiciis terrere, quo plebem in magistratu placidius tractarent.
102 39 | Catilinam initio profecti sunt. In iis erat Fuluius, senatoris
103 40 | adduci posse. Umbrenus quod in Gallia negotiatus erat,
104 40 | mora, ubi primum legatos in foro conspexit, percontatus
105 40 | accusare senatum, quod in eo auxili nihil esset, miseriis
106 40 | Haec ubi dixit, Allobroges in maximam spem adducti Umbrenum
107 40 | alieno liberaret. Ille eos in domum D. Bruti perducit,
108 41 | 41. Sed Allobroges diu in incerto habuere, quidnam
109 41 | quidnam consili caperent. In altera parte erat aes alienum,
110 41 | studium belli, magna merces in spe victoriae; at in altera
111 41 | merces in spe victoriae; at in altera maiores opes, tuta
112 42 | 42. Isdem fere temporibus in Gallia citeriore atque ulteriore,
113 42 | citeriore atque ulteriore, item in agro Piceno Bruttio Apulia
114 42 | senatus consulto causa cognita in vincula coniecerat, item
115 42 | vincula coniecerat, item in citeriore Gallia C. Murena,
116 43 | constituerant, uti, cum Catilina in agrum Aefulanum cum exercitu
117 43 | corrumpere: facto, non consulto in tali periculo opus esse,
118 43 | languentibus aliis impetum in curiam facturum. Natura
119 43 | promptus erat, maximum bonum in celeritate putabat. ~
120 44 | cognosces. fac cogites, in quanta calamitate sis, et
121 44 | consilio servitia repudiet? In urbe parata esse quae iusserit.
122 45 | praetoribus imperat, ut in ponte Muluio per insidias
123 46 | autem anxius erat dubitans, in maximo scelere tantis civibus
124 46 | Caeparium Terracinensem, qui in Apuliam ad concitanda servitia
125 46 | praetor erat, ipse manu tenens in senatum perducit, reliquos
126 46 | reliquos cum custodibus in aedem Concordiae venire
127 47 | Vargunteium, multos praeterea in ea coniuratione esse. Eadem
128 47 | Lentulus itemque ceteri in liberis custodiis habeantur.
129 48 | quippe cui omnes copiae in usu cottidiano et cultu
130 48 | existimabant, tamen quia in tali tempore tanta vis hominis
131 48 | indicium falsum videri eumque in vinculis retinendum neque
132 49 | exercebat: Piso oppugnatus in iudicio pecuniarum repetundarum
133 49 | impulsi, quo studium suum in rem publicam clarius esset,
134 50 | 50. Dum haec in senatu aguntur et dum legatis
135 50 | opifices atque servitia in vicis ad eum eripiendum
136 50 | lectos et exercitatos, orabat in audaciam, ut grege facto
137 50 | de iis fieri placeat, qui in custodiam traditi erant.
138 50 | designatus erat, de iis, qui in custodiis tenebantur, et
139 50 | oratione C. Caesaris pedibus in sententiam Ti. Neronis iturum
140 51 | saepe Carthaginienses et in pace et per indutias multa
141 51 | dignum foret, quam quid in illos iure fieri posset,
142 51 | conscripti. Qui demissi in obscuro vitam habent, si
143 51 | qui magno imperio praediti in excelso aetatem agunt, eorum
144 51 | cuncti mortales novere. Ita in maxima fortuna minima licentia
145 51 | alios iracundia dicitur, ea in imperio superbia atque crudelitas
146 51 | mortales postrema meminere et in hominibus impiis sceleris
147 51 | publicae dixisse, neque illum in tanta re gratiam aut inimicitias
148 51 | mihi non crudelis—quid enim in talis homines crudele fieri
149 51 | consulis tanta praesidia sint in armis. De poena possum equidem
150 51 | dicere, id quod res habet, in luctu atque miseriis mortem
151 51 | immortalis, quam ob rem in sententiam non addidisti,
152 51 | addidisti, uti prius verberibus in eos animadverteretur? An
153 51 | acerbum aut nimis grave est in homines tanti facinoris
154 51 | levius est, qui convenit in minore negotio legem timere,
155 51 | negotio legem timere, cum eam in maiore neglegeris? At enim
156 51 | enim quis reprehendet quod in parricidas rei publicae
157 51 | patres conscripti, quid in alios statuatis, considerate.
158 51 | concupiverat, dabat operam, uti is in proscriptorum numero esset.
159 51 | explevit. Atque haec ego non in M. Tullio neque his temporibus
160 51 | his temporibus vereor, sed in magna civitate multa et
161 51 | consule, cui item exercitus in manu sit, falsum aliquid
162 51 | verberibus animadvertebant in civis, de condemnatis summum
163 51 | novum consilium capiamus, in primis magnam puto. Profecto
164 51 | tantum imperium fecere, quam in nobis, qui ea bene parta
165 51 | publicandas eorum pecunias, ipsos in vinculis habendos per municipia,
166 52 | ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare.
167 52 | libertas et anima nostra in dubio est. Saepenumero,
168 52 | conscripti, multa verba in hoc ordine feci, saepe de
169 52 | vocatur, eo res publica in extremo sita est. Sint sane,
170 52 | fortunis, sint misericordes in furibus aerari: ne illi
171 52 | composite C. Caesar paulo ante in hoc ordine de vita et morte
172 52 | publicandas, ipsos per municipia in custodiis habendos, videlicet
173 52 | atque scelesti tantummodo in urbe et non per totam Italiam
174 52 | periculum ex illis metuit; si in tanto omnium metu solus
175 52 | iustum imperium, animus in consulendo liber, neque
176 52 | eo fit ut impetus fiat in vacuam rem publicam. Sed
177 52 | si illi arma ceperint, in miseriam conuertat. Scilicet
178 52 | hanc rem publicam saepe in maximis periculis seruavere.
179 52 | quod is contra imperium in hostem pugnaverat, necari
180 52 | alii intra moenia atque in sinu urbis sunt hostes;
181 52 | sceleratorum civium res publica in summa pericula venerit,
182 52 | atque crudelia facinora in civis patriamque paravisse,
183 54 | largiendo gloriam adeptus est. In altero miseris perfugium
184 54 | miseris perfugium erat, in altero malis pernicies.
185 54 | laudabatur. Postremo Caesar in animum induxerat laborare,
186 55 | Postquam, ut dixi, senatus in Catonis sententiam discessit,
187 55 | praesidiis dispositis Lentulum in carcerem deducit; idem fit
188 55 | ceteris per praetores. Est in carcere locus, quod Tullianum
189 55 | terribilis eius facies est. In eum locum postquam demissus
190 56 | voluntarius aut ex sociis in castra venerat, aequaliter
191 57 | 57. Sed postquam in castra nuntius pervenit
192 57 | asperos magnis itineribus in agrum Pistoriensem abducit
193 57 | tramites occulte perfugeret in Galliam Transalpinam. At
194 57 | Celer cum tribus legionibus in agro Piceno praesidebat,
195 57 | qua illi descensus erat in Galliam properanti. Neque
196 57 | locis aequioribus expeditus in fuga sequeretur. Sed Catilina
197 57 | copiis hostium sese clausum, in urbe res adversas, neque
198 57 | spem, optimum factu ratus in tali re fortunam belli temptare,
199 58 | aut moribus inest, tanta in bello patere solet. Quem
200 58 | urbe praesidia opperior, in Galliam proficisci nequiverim.
201 58 | Gallia obstant; diutius in his locis esse, si maxime
202 58 | libertatem atque patriam in dextris vestris portare.
203 58 | vobis cum summa turpitudine in exilio aetatem agere, potuistis
204 58 | pace bellum mutavit. Nam in fuga salutem sperare, cum
205 58 | vero dementia est. Semper in proelio iis maximum est
206 59 | atque instructos ordines in locum aequum deducit. Dein
207 59 | rupe aspera, octo cohortis in fronte constituit, reliquarum
208 59 | constituit, reliquarum signa in subsidio artius collocat.
209 59 | optimum quemque [armatum] in primam aciem subducit. C.
210 59 | aciem subducit. C. Manlium in dextra, Faesulanum quendam
211 59 | dextra, Faesulanum quendam in sinistra parte curare iubet.
212 59 | bello Cimbrico C. Marius in exercitu habuisse dicebatur.
213 59 | tumulti causa conscripserat, in fronte, post eas ceterum
214 59 | post eas ceterum exercitum in subsidiis locat. Ipse equo
215 59 | praetor cum magna gloria in exercitu fuerat, plerosque
216 60 | Interea Catilina cum expeditis in prima acie versari, laborantibus
217 60 | tendere, cohortem praetoriam in medios hostis inducit eosque
218 60 | aggreditur. Manlius et Faesulanus in primis pugnantes cadunt.
219 60 | pristinae suae dignitatis in confertissimos hostis incurrit
220 61 | quantaque animi vis fuisset in exercitu Catilinae. Nam
221 61 | animi, quam habuerat vivos, in vultu retinens. Postremo
222 61 | Postremo ex omni copia neque in proelio neque in fuga quisquam
223 61 | copia neque in proelio neque in fuga quisquam civis ingenuos
224 61 | strenuissumus quisque aut occiderat in proelio aut graviter vulneratus
Bellum Iugurthinum
Cap.
225 2 | melius neque amplius aliud in natura mortalium est, incultu
226 4 | quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria
227 4 | postea quae genera hominum in senatum pervenerint, profecto
228 4 | neque figuram tantam vim in sese habere, sed memoria
229 4 | eam flammam egregiis viris in pectore crescere neque prius
230 5 | illustria magis magisque in aperto sint. Bello Punico
231 5 | Masinissa rex Numidarum in amicitiam receptus a P.
232 5 | et capto Syphace, cuius in Africa magnum atque late
233 6 | ad hoc pleraque tempora in venando agere, leonem atque
234 6 | atque alias feras primus aut in primis ferire: plurimum
235 6 | ad hoc studia Numidarum in Iugurtham accensa, ex quibus,
236 7 | praefecit Numidis, quos in Hispaniam mittebat. Sed
237 7 | saepe obviam eundo periculis in tantam claritudinem brevi
238 7 | sane, quod difficillimum in primis est, et proelio strenuos
239 7 | asperas per Iugurtham agere, in amicis habere, magis magisque
240 7 | habere, magis magisque eum in dies amplecti, quippe cuius
241 8 | 8. Ea tempestate in exercitu nostro fuere complures
242 8 | imperi Numidiae potiretur: in ipso maximam virtutem, Romae
243 8 | magnifice pro contione Iugurtham in praetorium abduxit ibique
244 8 | esset. Si permanere vellet in suis artibus, ultro illi
245 9 | haec erat: "Iugurthae tui in bello Numantino longe maxima
246 10 | patre, sine spe, sine opibus in meum regnum accepi, existimans
247 10 | amicis amicissimos fecisti. In Hispania nomen familiae
248 10 | eveniat, providere decet. Nam in omni certamine qui opulentior
249 11 | magnifice fecerant, reguli in unum convenerunt, ut inter
250 11 | fatigatus a fratre, vix in partem alteram transductus
251 11 | proximis annis adoptatione in regnum pervenisse. Quod
252 11 | pervenisse. Quod verbum in pectus Iugurthae altius,
253 12 | distribuendam. Reguli interea in loca propinqua thesauris
254 12 | concessere. Sed Hiempsal in oppido Thirmida forte eius
255 12 | introducit. Qui postquam in aedis irrupere, diversi
256 13 | fuerant, metus invadit. In duas partis discedunt Numidae:
257 13 | victus ex proelio profugit in provinciam ac deinde Romam
258 13 | omnis Numidiae potiebatur, in otio facinus suum cum animo
259 13 | adversus iram eius usquam nisi in avaritia nobilitatis et
260 13 | aliisque, quorum ea tempestate in senatu auctoritas pollebat,
261 13 | incessit, ut ex maxima invidia in gratiam et favorem nobilitatis
262 13 | ambiendo nitebantur, ne gravius in eum consuleretur. Igitur
263 14 | ducerem: si ea fecissem, in vestra amicitia exercitum
264 14 | probitas est neque mihi in manu fuit, Iugurtha qualis
265 14 | Ceteri reges aut bello victi in amicitiam a vobis recepti
266 14 | a vobis recepti sunt aut in suis dubiis rebus societatem
267 14 | patres conscripti, vos in mea iniuria despecti estis.
268 14 | nostra quieta erit? Semperne in sanguine ferro fuga versabitur?
269 14 | amici procul, spes omnis in armis erat. Postquam illa
270 14 | vim aut bellum expectantem in imperio vestro, sicuti videtis,
271 14 | effecit, ut ubivis tutius quam in meo regno essem. Ego sic
272 14 | maxime tutos esse. Quod in familia nostra fuit, praestitit,
273 14 | nostra fuit, praestitit, uti in omnibus bellis adesset vobis;
274 14 | uti per otium tuti simus, in vestra manu est, patres
275 14 | capti ab Iugurtha pars in crucem acti, pars bestiis
276 14 | relicta est anima, clausi in tenebris cum maerore et
277 14 | abunde magna praesidia nobis in vestra amicitia fore; si
278 14 | fugam simulare, cui licuerit in regno manere. Quod utinam
279 14 | illum, cuius impio facinore in has miserias proiectus sum,
280 14 | malis excruciatus impietatis in parentem nostrum, fratris
281 14 | amisisti. At ego infelix, in tanta mala praecipitatus
282 15 | impudentemque, veritus, quod in tali re solet, ne polluta
283 16 | 16. Vicit tamen in senatu pars illa, quae vero
284 16 | Opimius, homo clarus et tum in senatu potens, quia consul
285 16 | acerrime victoriam nobilitatis in plebem exercuerat. Eum Iugurtha
286 16 | Eum Iugurtha tametsi Romae in amicis habuerat, tamen accuratissime
287 16 | fides quam pecunia fuit. In divisione, quae pars Numidiae
288 17 | quam paucissimis absoluam. In divisione orbis terrae plerique
289 17 | divisione orbis terrae plerique in parte tertia Africam posuere,
290 17 | Europam esse, sed Africam in Europa. Ea finis habet ab
291 18 | sedes habebant. Sed postquam in Hispania Hercules, sicuti
292 18 | Persae et Armenii navibus in Africam transuecti proximos
293 18 | habuere, quia neque materia in agris neque ab Hispanis
294 18 | possessa est, victi omnes in gentem nomenque imperantium
295 19 | Hadrumetum Leptim aliasque urbis in ora maritima condidere;
296 19 | Gaetulos accepimus partim in tuguriis, alios incultius
297 20 | ante muneribus expleverat, in regnum Adherbalis animum
298 20 | deinde, cum omni multitudine in regnum suum convertit, existimans
299 21 | accepit, tres adulescentes in Africam legantur, qui ambos
300 22 | 22. Legati in Africam maturantes veniunt,
301 22 | Micipsa, non penuria liberorum in regnum adoptatum esse. Ceterum,
302 23 | intellegit omnis suas fortunas in extremo sitas, hostem infestum,
303 24 | efficiunt. litterae Adherbalis in senatu recitatae, quarum
304 24 | vos neque deos immortalis in animo habeat, sanguinem
305 24 | scribo, et illa, quae antea in senatu questus sum, vana
306 25 | recitatis fuere qui exercitum in Africam mittendum censerent
307 25 | Ita bonum publicum, uti in plerisque negotiis solet,
308 25 | devictum. legantur tamen in Africam maiores natu nobiles,
309 25 | nobiles, amplis honoribus usi. In quis fuit M. Scaurus, de
310 25 | senatus princeps. Ii, quod res in invidia erat, simul et ab
311 25 | scelus rapiebat. vicit tamen in avido ingenio pravum consilium.
312 25 | incenderet, cum paucis equitibus in provinciam venit. Ac tametsi
313 26 | deditionem facit. Iugurtha in primis Adherbalem excruciatum
314 27 | Romae cognitum est et res in senatu agitari coepta, idem
315 27 | obvenit. Deinde exercitus, qui in Africam portaretur, scribitur;
316 28 | quippe cui Romae omnia venire in animo haeserat, filium et
317 28 | ipsumque deditum venissent, uti in diebus proximis decem Italia
318 28 | deliquisset munita fore sperabat. In quis fuit Scaurus, cuius
319 28 | habitu supra memoravimus. Nam in consule nostro multae bonaeque
320 28 | Siciliam, porro ex Sicilia in Africam transuectae. Igitur
321 29 | pecuniae a bono honestoque in pravum abstractus est. Sed
322 29 | negoti Scaurum accepit, in maximam spem adductus recuperandae
323 29 | consule Sextius quaestor in oppidum Iugurthae Vagam.
324 29 | Igitur rex, uti constituerat, in castra venit, ac pauca praesenti
325 29 | invidia facti sui atque uti in deditionem acciperetur,
326 29 | saturam sententiis exquisitis in deditionem accipitur. Sed,
327 29 | rogandos proficiscitur. In Numidia et exercitu nostro
328 30 | 30. Postquam res in Africa gestas quoque modo
329 30 | potissimum ea dicam, quae in contione post reditum bestiae
330 31 | frustra an ob rem faciam, in vestra manu situm est, Quirites.
331 31 | quem regnum parare aiebant, in plebem Romanam quaestiones
332 31 | vestri ordinis multi mortales in carcere necati sunt: utriusque
333 31 | perferunt; vos, Quirites, in imperio nati aequo animo
334 31 | iniustas, plerique caedem in vos fecisse pro munimento
335 31 | eadem odisse, eadem metuere in unum coegit. Sed haec inter
336 31 | igitur censes?" Vindicandum in eos, qui hosti prodidere
337 31 | paterer, ni misericordia in perniciem casura esset.
338 31 | sociis utuntur. Potestne in tam diversis mentibus pax
339 31 | quaesita erunt, nisi vindicatum in noxios, quid erit relicuum,
340 31 | bonos perditum eatis. Ad hoc in re publica multo praestat
341 32 | atque alia huiuscemodi saepe in contione dicendo Memmius
342 32 | haec Romae geruntur, qui in Numidia relicti a Bestia
343 32 | agebant: tanta vis avaritiae [in] animos eorum veluti tabes
344 33 | Romam venit. Ac tametsi in ipso magna vis animi erat,
345 33 | infesta plebes erat et pars in vincula duci iubebat, pars,
346 33 | facinora eius memorat, scelera in patrem fratresque ostendit.
347 33 | habere. Si verum aperiat, in fide et clementia populi
348 34 | tametsi multitudo, quae in contione aderat, vehementer
349 35 | Masinissae nepos, qui, quia in dissensione regum Iugurthae
350 35 | agitare coepit neque Iugurthae in amicis satis praesidi est,
351 35 | deprehensus multis hortantibus et in primis Albino consule indicium
352 35 | facti esse. Igitur, quamquam in priore actione ex amicis
353 35 | quam vadibus consulens clam in Numidiam Bomilcarem dimittit,
354 36 | militibus usui forent, maturat in Africam portare; ac statim
355 36 | adventabat, Albinus Aulo fratre in castris pro praetore relicto
356 37 | comitia impediebat. Ea mora in spem adductus Aulus, quem
357 37 | Aulus, quem pro praetore in castris relictum supra diximus,
358 37 | mense Ianuario ex hibernis in expeditionem evocat, magnisque
359 37 | nam circum murum situm in praerupti montis extremo
360 38 | perpulit, uti relicto Suthule in abditas regiones sese veluti
361 38 | an manere tutius foret, in incerto erat. Sed ex eo
362 38 | Iugurtha postero die cum Aulo in colloquio verba facit: tametsi
363 39 | portaret, paucis diebus in Africam proficiscitur; nam
364 39 | convenerat, Numidia deductus in provincia hiemabat. Postquam
365 40 | promulgat, uti quaereretur in eos, quorum consilio Iugurtha
366 40 | neglegisset, quique ab eo in legationibus aut imperiis
367 40 | rei publicae: tanta libido in partibus erat. Igitur ceteris
368 40 | rogarentur, effecerat, uti ipse in eo numero crearetur. Sed
369 41 | civis erat: metus hostilis in bonis artibus civitatem
370 41 | superbia incessere. Ita quod in adversis rebus optaverant
371 41 | dignitatem, populus libertatem in libidinem vertere, sibi
372 41 | trahere rapere. Ita omnia in duas partis abstracta sunt,
373 41 | vis soluta atque dispersa in multitudine minus poterat.
374 42 | addiderant, vindicare plebem in libertatem et paucorum scelera
375 42 | aut fuga extinxit plusque in relicuum sibi timoris quam
376 43 | affatim, denique omnia, quae in bello vario et multarum
377 43 | rebus paratis compositisque in Numidiam proficiscitur,
378 43 | magistratuum ante id tempus in Numidia nostrae opes contusae
379 44 | 44. Sed ubi in Africam venit, exercitus [
380 44 | quantum temporis aestivorum in imperio fuit, plerumque
381 44 | publice datum vendere, panem in dies mercari; postremo quaecumque
382 44 | ignaviae luxuriaeque probra, ea in illo exercitu cuncta fuere
383 45 | 45. Sed in ea difficultate Metellum
384 45 | Metellum nec minus quam in rebus hostilibus magnum
385 45 | sustulisse: ne quisquam in castris panem aut quem alium
386 45 | miles hastatus aut gregarius in castris neve in agmine servum
387 45 | gregarius in castris neve in agmine servum aut iumentum
388 45 | legatis circumire; item in agmine in primis modo, modo [
389 45 | circumire; item in agmine in primis modo, modo [in] postremis,
390 45 | agmine in primis modo, modo [in] postremis, saepe in medio
391 45 | modo [in] postremis, saepe in medio adesse, ne quispiam
392 46 | intento atque infesto exercitu in Numidiam procedit, ubi contra
393 46 | hominum, pecora cultoresque in agris erant. Ex oppidis
394 46 | delecta manu apud primos erat, in postremo C. Marius legatus
395 46 | legatus cum equitibus curabat, in utrumque latus auxiliarios
396 46 | hostium propulsarent. Nam in Iugurtha tantus dolus tantaque
397 46 | gerens perniciosior esset, in incerto haberetur. ~
398 48 | explorato hostium itinere, in spem victoriae adductus
399 48 | Metelli antevenit. Erat in ea parte Numidiae, quam
400 48 | Numidiae, quam Adherbal in divisione possederat, flumen
401 48 | quasi collis oriebatur, in immensum pertingens, vestitus
402 49 | 49. Igitur in eo colle, quem transuerso
403 49 | Ibi commutatis ordinibus in dextro latere, quod proximum
404 49 | dispertit, equitatum omnem in cornibus locat, ac pauca
405 49 | transuersis principiis in planum deducit. ~
406 50 | alae equitibus esse, qui in agmine principes facti erant.
407 50 | coeperat, non confertim neque in unum sese recipiebant, sed
408 51 | processerat, cum etiam tum eventus in incerto erat. Denique omnibus
409 51 | instare, paulatim milites in unum conducit, ordines restituit
410 51 | quo cedentes tenderent; in armis omnia sita. Sed ne
411 52 | praetergressus est, paulatim suos in aequum locum deducit ac,
412 53 | tantummodo remorati, dum in elephantis auxilium putant,
413 53 | humanae ita sese habent: in victoria vel ignavis gloriari
414 54 | 54. Metellus in isdem castris quatriduo
415 54 | cum cura reficit, meritos in proeliis more militiae donat,
416 54 | militiae donat, universos in contione laudat atque agit
417 54 | exploratum misit. At ille sese in loca saltuosa et natura
418 54 | statuit non proeliis neque in acie sed alio more bellum
419 54 | bellum gerendum. Itaque in loca Numidiae opulentissima
420 54 | quippe, cuius spes omnis in fuga sita erat, sequi cogebatur
421 54 | loca defendere nequiverat, in alienis bellum gerere. Tamen
422 54 | capit: exercitum plerumque in isdem locis opperiri iubet,
423 54 | subveniretur, sicuti iussi erant, in proximos collis discedunt. ~
424 55 | exercitum more maiorum gereret, in adverso loco victor tamen
425 55 | Albini socordia spem salutis in solitudine aut fuga coegisset
426 55 | Mario ostendere, postremos in agmine temptare ac statim
427 55 | agmine temptare ac statim in collis regredi, rursus aliis,
428 56 | pugnandi fieri, urbem magnam et in ea parte, qua sita erat,
429 56 | erat; praeterea pollicetur in tempore semet cum exercitu
430 56 | affore. Ita compositis rebus in loca quam maxime occulta
431 56 | iam egredientibus Romanis in porta pugnam facit, simul
432 56 | id fecerint, postea sese in regno, illos in libertate
433 56 | postea sese in regno, illos in libertate sine metu aetatem
434 57 | Zamam pervenit. Id oppidum, in campo situm, magis opere
435 57 | aggredi, cupere proelium in manibus facere. Contra ea
436 57 | facere. Contra ea oppidani in proximos saxa voluere, sudis,
437 58 | manu invadit; remissis qui in praesidio erant et omnia
438 58 | eminus missa remittere, pauci in pluribus minus frustrari;
439 58 | quam contumeliam remanere in exercitu victore neve hostis
440 58 | vallum praecipitarentur, alii in angustiis ipsi sibi properantes
441 58 | officerent, multis amissis in loca munita sese recepit.
442 58 | negotio, postquam nox aderat, in castra cum exercitu revertitur. ~
443 59 | egrederetur, equitatum omnem in ea parte, qua regis adventus
444 59 | repente nostros invadit: qui in proximo locati fuerant,
445 59 | equitibus permixti magnam cladem in congressu facerent. Quibus
446 60 | acerrime niti, neque alius in alio magis quam in sese
447 60 | alius in alio magis quam in sese spem habere; pariterque
448 60 | Mario cognitum est - nam is in ea parte curabat -, consulto
449 61 | esse, ab Zama discedit et in iis urbibus, quae ad se
450 61 | imponit. Ceterum exercitum in provinciam, quae proxima
451 62 | pactione sese regnumque suum in illius fidem tradere. Metellus
452 62 | coepit, ad regem Bocchum in Mauretaniam abierant. Igitur
453 62 | reputaret, quam gravis casus in servitium ex regno foret,
454 63 | sibi peperit, semperque in potestatibus eo modo agitabat,
455 64 | ambitiosum foret; milites, quibus in hibernis praeerat, laxiore
456 64 | paucis diebus Iugurtham in catenis habiturum; ab imperatore
457 65 | 65. Erat praeterea in exercitu nostro Numida quidam
458 65 | praesidium, quod contumeliosum in eos foret, si equites Romani
459 65 | hortatur, ut contumeliarum in imperatorem cum suo auxilio
460 65 | suos necessarios aspere in Metellum de bello scribant,
461 66 | allicere et eos ipsos, qui in praesidiis erant, pecunia
462 66 | compositis inter se rebus in diem tertium constituunt,
463 66 | palantis inermos, quippe in tali die ac sine imperio,
464 67 | inbelles inulti obtruncari. In ea tanta asperitate saevissimis
465 67 | comperimus, nisi, quia illi in tanto malo turpis vita integra
466 68 | circiter hora tertia pervenit in quandam planitiem locis
467 68 | animis eorum arrectis equites in primo late, pedites quam
468 70 | homines fidelis mittit, in quis mollitiam socordiamque
469 70 | monere, ne praemia Metelli in pestem conuerteret: Iugurthae
470 71 | exercito corpore fessus in lecto quiescebat, ubi cognitis
471 71 | aut ingenio suo opus esse in tabernaculum introiit, dormiente
472 71 | illo epistulam super caput in puluino temere positam sumit
473 73 | favorem addiderat. Ceterum in utroque magis studia partium
474 73 | arcessere, Mari virtutem in maius celebrare. Denique
475 73 | omnes, quorum res fidesque in manibus sitae erant. relictis
476 74 | posset et novorum fidem in tanta perfidia veterum experiri
477 74 | placebat: itinera praefectosque in dies mutare; modo adversum
478 74 | adversum hostis, interdum in solitudines pergere; saepe
479 74 | solitudines pergere; saepe in fuga ac post paulo in armis
480 74 | saepe in fuga ac post paulo in armis spem habere; dubitare,
481 74 | proelium incipitur. Qua in parte rex pugnae affuit,
482 74 | potiti; nam ferme Numidis in omnibus proeliis magis pedes
483 75 | perfugis et parte equitatus in solitudines, dein Thalam
484 75 | solitudines, dein Thalam pervenit, in oppidum magnum atque opulentum,
485 75 | Thalam flumenque proximum in spatio milium quinquaginta
486 75 | Numidae, sicuti plerique in nova deditione, officia
487 76 | noctu profugit. Neque postea in ullo loco amplius uno die
488 77 | valerent; ni id festinaret, in summo periculo suam salutem,
489 78 | discordias civilis navibus in eos locos venisse, ceterum
490 78 | Nam duo sunt sinus prope in extrema Africa, impares
491 78 | fors tulit alta alia, alia in tempestate vadosa. Nam ubi
492 79 | 79. Sed quoniam in eas regiones per Leptitanorum
493 79 | atque opulenti fuere. Ager in medio harenosus, una specie;
494 79 | discerneret. Quae res eos in magno diuturnoque bello
495 79 | domo proficiscerentur: quo in loco inter se obvii fuissent,
496 79 | parum cognovi. Ceterum solet in illis locis tempestas haud
497 79 | tempestas haud secus atque in mari retinere. Nam ubi per
498 79 | eadem condicione sese quem in locum vellent processuros.
499 79 | obruti. Carthaginienses in eo loco Philaenis fratribus
500 80 | Romani. Eorum multitudinem in unum cogit ac paulatim consuefacit
1-500 | 501-738 |