|
53. Postquam Cato
assedit, consulares omnes itemque senatus magna pars sententiam eius laudant,
virtutem animi ad caelum ferunt, alii alios increpantes timidos vocant. Cato
clarus atque magnus habetur; senati decretum fit, sicuti ille censuerat. Sed
mihi multa legenti, multa audienti, quae populus Romanus domi militiaeque, mari
atque terra praeclara facinora fecit, forte libuit attendere, quae res maxime
tanta negotia sustinuisset. Sciebam saepenumero parua manu cum magnis
legionibus hostium contendisse; cognoveram paruis copiis bella gesta cum
opulentis regibus, ad hoc saepe fortunae violentiam toleravisse, facundia
Graecos, gloria belli Gallos ante Romanos fuisse. Ac mihi multa agitanti
constabat paucorum civium egregiam virtutem cuncta patravisse, eoque factum,
uti divitias paupertas, multitudinem paucitas superaret. Sed postquam luxu
atque desidia civitas corrupta est, rursus res publica magnitudine sui
imperatorem atque magistratuum vitia sustentabat ac, sicuti effeta esset partu,
multis tempestatibus haud sane quisquam Romae virtute magnus fuit. Sed memoria mea ingenti virtute, diversis moribus
fuere viri duo, M. Cato et C. Caesar. Quos quoniam res obtulerat, silentio
praeterire non fuit consilium, quin utriusque naturam et mores, quantum ingenio
possum, aperirem.
54. Igitur
iis genus aetas eloquentia prope aequalia fuere, magnitudo animi par, item
gloria, sed alia alii. Caesar beneficiis ac munificentia magnus habebatur,
integritate vitae Cato. Ille mansuetudine et misericordia clarus factus, huic
severitas dignitatem addiderat. Caesar dando sublevando ignoscendo, Cato nihil
largiendo gloriam adeptus est. In altero miseris perfugium erat, in altero
malis pernicies. Illius facilitas, huius constantia laudabatur. Postremo Caesar in animum
induxerat laborare, vigilare; negotiis amicorum intentus sua neglegere, nihil
denegare quod dono dignum esset; sibi magnum imperium, exercitum, bellum novum
exoptabat, ubi virtus enitescere posset. At Catoni studium modestiae, decoris,
sed maxime severitatis erat; non divitiis cum divite neque factione cum
factioso, sed cum strenuo virtute, cum modesto pudore, cum innocente
abstinentia certabat; esse quam videri bonus malebat: ita, quo minus petebat gloriam,
eo magis illum assequebatur.
|