Cap.

 1 5  |           quod populus Romanus cum Iugurtha rege Numidarum gessit, primum
 2 7  |    acceptum popularibus, quod erat Iugurtha manu promptus et appetens
 3 7  |            ratus erat, evenit. Nam Iugurtha, ut erat impigro atque acri
 4 9  |     dicitur huiusce modi verba cum Iugurtha habuisse: ~
 5 10 |                10. "Parvum ego te, Iugurtha, amisso patre, sine spe,
 6 10 |   dilabuntur. Ceterum ante hos te, Iugurtha, qui aetate et sapientia
 7 11 |                          11. Ad ea Iugurtha, tametsi regem ficta locutum
 8 11 |            Numidas honore ducitur, Iugurtha foret. Dein tamen, ut aetati
 9 11 | administrando imperio dissererent, Iugurtha inter alias res iacit oportere
10 13 |     alterum bello meliores. Igitur Iugurtha quam maximas potest copias
11 13 |        deinde Romam contendit. Tum Iugurtha patratis consiliis, postquam
12 13 |     gratiam et favorem nobilitatis Iugurtha veniret. Quorum pars spe,
13 14 |   praecepta parentis mei agitarem, Iugurtha, homo omnium quos terra
14 14 |           neque mihi in manu fuit, Iugurtha qualis foret, ad vos confugi,
15 14 |            Ecce autem ex improviso Iugurtha, intoleranda audacia scelere
16 14 |         clades oppressit: capti ab Iugurtha pars in crucem acti, pars
17 16 |          in plebem exercuerat. Eum Iugurtha tametsi Romae in amicis
18 19 |            ad flumen Muluccham sub Iugurtha erant; Mauris omnibus rex
19 20 |         legati Africa decessere et Iugurtha contra timorem animi praemia
20 21 |      patratum bellum foret. Igitur Iugurtha oppidum circumsedit, vineis
21 22 |         rumor clemens erat. Quorum Iugurtha accepta oratione respondit
22 23 |                                23. Iugurtha ubi eos Africa decessisse
23 24 |             incertus sum. Plura de Iugurtha scribere dehortatur me fortuna
24 25 |         Adherbali subueniendum; de Iugurtha interim uti consuleretur,
25 26 |         Italici, deditionem facit. Iugurtha in primis Adherbalem excruciatum
26 28 |                             28. At Iugurtha contra spem nuntio accepto,
27 29 |                        29. Sed ubi Iugurtha per legatos pecunia temptare
28 29 |         pravum abstractus est. Sed Iugurtha primo tantummodo belli moram
29 33 |                         33. Igitur Iugurtha contra decus regium cultu
30 33 |         silentium coepit, producto Iugurtha verba facit, Romae Numidiaeque
31 34 |     Memmius dicendi finem fecit et Iugurtha respondere iussus est, C.
32 35 |           fide publica venerat. At Iugurtha manufestus tanti sceleris
33 36 |       bellum conficeret. At contra Iugurtha trahere omnia et alias,
34 38 |                             38. At Iugurtha cognita vanitate atque imperitia
35 38 |   uterentur, remorata sunt. Deinde Iugurtha postero die cum Aulo in
36 40 |            in eos, quorum consilio Iugurtha senati decreta neglegisset,
37 46 |                        46. Interea Iugurtha, ubi quae Metellus agebat
38 46 |       hostium propulsarent. Nam in Iugurtha tantus dolus tantaque peritia
39 47 |           fore. Inter haec negotia Iugurtha impensius modo legatos supplices
40 48 |                                48. Iugurtha ubi Metelli dicta cum factis
41 49 |        itinere porrectum docuimus, Iugurtha extenuata suorum acie consedit.
42 50 |          principes facti erant. At Iugurtha, ubi extremum agmen Metelli
43 50 |            erat. Ante iam docti ab Iugurtha equites, ubi Romanorum turma
44 51 |           armis omnia sita. Sed ne Iugurtha quidem interea quietus erat:
45 52 |           pedestrium praefectum ab Iugurtha supra diximus, ubi eum Rutilius
46 54 |    transfugas et alios opportunos, Iugurtha ubi gentium aut quid agitaret,
47 55 |        diversi agebant. Eo tempore Iugurtha per collis sequi, tempus
48 58 |           apud Zamam sic certatur, Iugurtha ex improviso castra hostium
49 58 |          brevi mandata efficit. At Iugurtha munimento castrorum impeditus,
50 59 |          murum aggreditur. Interim Iugurtha ex occulto repente nostros
51 61 |          Bomilcarem, qui Romae cum Iugurtha fuerat et inde vadibus datis
52 62 |       Mauretaniam abierant. Igitur Iugurtha, ubi armis virisque et pecunia
53 65 |        Masinissae nepotem esse; si Iugurtha captus aut occisus foret,
54 66 |                        66. Interim Iugurtha, postquam omissa deditione
55 66 |      Vagenses, quo Metellus initio Iugurtha pacificante praesidium imposuerat,
56 70 |            Bomilcar, cuius impulsu Iugurtha deditionem, quam metu deseruit,
57 73 |           rogatus, quem vellet cum Iugurtha bellum gerere, frequens
58 74 |                  74. Eodem tempore Iugurtha amissis amicis, quorum plerosque
59 74 |      exercitu ostendit. Numidae ab Iugurtha pro tempore parati instructique,
60 75 |                        75. Ea fuga Iugurtha impensius modo rebus suis
61 80 |                                80. Iugurtha postquam amissa Thala nihil
62 81 |           Ibi fide data et accepta Iugurtha Bocchi animum oratione accendit:
63 81 |         impedimenta locaverat. Ita Iugurtha ratus aut capta urbe operae
64 82 |         neque, uti saepe iam victo Iugurtha consueverat, omnibus locis
65 85 |       vertit. bellum me gerere cum Iugurtha iussistis, quam rem nobilitas
66 97 |                             97. At Iugurtha, postquam oppidum Capsam
67 101|            primos agebat, quod ibi Iugurtha cum plurimis erat. Dein
68 101|       Bocchus statim avertitur. At Iugurtha, dum sustentare suos et
69 102|         optimum cum pessimo omnium Iugurtha miscendo commaculares, simul
70 102|     barbari ab amicis flexus, quos Iugurtha, cognita legatione Sullae
71 103|        obsessum turrim regiam, quo Iugurtha perfugas omnis praesidium
72 103|           amicis, quos incorruptos Iugurtha reliquerat, ex omni copia
73 107|             dubio atque haesitante Iugurtha incolumes transeunt. Deinde
74 108| familiariter agebat, praemissus ab Iugurtha, postquam Sullam accitum
75 110|             gerite quod vultis cum Iugurtha bellum. Ego flumen Muluccham,
76 111|          animos averteret, quis et Iugurtha carus et Romani inuisi erant.
77 113|      invaditur. Ceteri obtruncati, Iugurtha Sullae vinctus traditur