II. 1 Quid de rerum natura querimur? illa se benigne gessit: uita, si uti scias, longa est. alium insatiabilis tenet auaritia, alium in superuacuis laboribus operosa sedulitas. alius uino madet. alius inertia torpet. alium defatigat ex alienis iudiciis suspensa semper ambitio. alium mercandi praeceps cupiditas circa omnis terras, omnia maria spe lucri ducit. quosdam torquet cupido militiae numquam non aut alienis periculis intentos aut suis anxios. sunt quos ingratus superiorum cultus uoluntaria seruitute consumat. 2 multos aut adfectatio alienae fortunae aut suae querella detinuit. plerosque nihil certum sequentis uaga et inconstans et sibi displicens leuitas per noua consilia iactauit. quibusdam nihil, quo cursum dirigant placet, sed marcentis oscitantisque fata deprendunt, adeo ut quod apud maximum poetarum more oraculi dictum est, uerum esse non dubitem:

exigua pars est uitae quam nos uiuimus.

ceterum quidem omne spatium non uita, sed tempus est. 3 urgent et circumstant uitia undique nec resurgere aut in dispectum ueri adtollere oculos sinunt, sed demersos et in cupiditatem infixos premunt. numquam illis recurrere ad se licet. si quando aliqua fortuito quies contigit, uelut profundum mare, in quo post uentum quoque uolutatio est, fluctuantur nec umquam illis a cupiditatibus suis otium stat. 4 de istis me putas disserere, quorum in confesso mala sunt? adspice illos, ad quorum felicitatem concurritur: bonis suis effocantur. quam multis diuitiae graues sunt! quam multorum eloquentia et cotidiano ostentandi ingenii studio sanguinem educit? quam multi continuis uoluptatibus pallent? quam multis nihil liberi relinquit circumfusus clientium populus? omnis denique istos ab infimis usque ad summos pererra: hic aduocat, hic adest. ille periclitatur, ille defendit, ille iudicat. nemo se sibi uindicat. alius in alium consumitur. interroga de istis, quorum nomina ediscuntur: his illos dignosci uidebis notis: ille illius cultor est, hic illius. suus nemo est. 5 deinde dementissima quorundam indignatio est. queruntur de superiorum fastidio, quod ipsis adire uolentibus non uacauerint: audet quisquam de alterius superbia queri, qui sibi ipse numquam uacat? ille tamen te, quisquis est, insolenti quidem uoltu, sed aliquando respexit. ille aures suas ad tua uerba demisit. ille te ad latus suum recepit: tu non inspicere te umquam, non audire dignatus es. non est itaque, quod ista officia cuiquam inputes, quoniam quidem, cum illa faceres, non esse cum alio uolebas, sed tecum esse non poteras.