|
19.
De reliqua parte instrumenti, quod semivocale appellavi, Saserna ad iugera CC
arvi boum iuga duo satis esse scribit, Cato in olivetis CCXL iugeris boves
trinos. Ita fit ut, si Saserna dicit verum,
ad C iugera iugum opus sit, si Cato, ad octogena. Sed ego neutrum modum horum
omnem ad agrum convenire puto et utrumque ad aliquem. Alia enim terra facilior
aut difficilior est: aliam terram boves proscindere nisi magnis viribus non
possunt et saepe fracta bura relinquunt vomerem in arvo. Quo sequendum nobis in
singulis fundis, dum sumus novicii, triplici regula, superioris domini
instituto et vicinorum et experientia quadam. Quod addit asinos qui stercus
vectent tres, asinum molarium, in vinea iugerum C iugum boum, asinorum iugum,
asinum molendarium: in hoc genere semivocalium adiciendum de pecore ea sola
quae agri colendi causa erunt et quae solent esse peculiaria pauca habenda, quo
facilius mancipia se tueri et assidua esse possint. In eo numero non modo qui
prata habent, ut potius oves quam sues habeant curant, sed etiam qui non solum
pratorum causa habent, propter stercus. De canibus vero utique, quod villa sine iis parum
tuta.
20.
Igitur de omnibus quadripedibus prima est probatio, qui idonei sint boves, qui
arandi causa emuntur. Quos rudis neque minoris trimos neque maioris quadrimos
parandum: ut viribus magnis sint ac pares, ne in opere firmior inbecilliorem
conficiat: amplis cornibus et nigris potius quam aliter ut sint, lata fronte,
naribus simis, lato pectore, crassis coxendicibus. Hos veteranos ex campestribus locis non emendum in
dura ac montana, nec non contra si incidit, ut sit vitandum. Novellos cum quis
emerit iuvencos, si eorum colla in furcas destitutas incluserit ac dederit
cibum, diebus paucis erunt mansueti et ad domandum proni. Tum ita subigendum,
ut minutatim adsuefaciant et ut tironem cum veterano adiungant (imitando enim
facilius domatur), et primum in aequo loco et sine aratro, tum eo levi, principio
per harenam aut molliorem terram. Quos ad vecturas, item instituendum ut inania
primum ducant plaustra et, si possis, per vicum aut oppidum: creber crepitus ac
varietas rerum consuetudine celeberrima ad utilitatem adducit. Neque
pertinaciter, quem feceris dextrum, in eo manendum, quod, si alternis fit
sinister, fit laboranti in alterutra parte requies. Ubi terra levis, ut in
Campania, ibi non bubus gravibus, sed vaccis aut asinis quod arant, eo facilius
ad aratrum leve adduci possunt, ad molas et ad ea, siquae sunt, quae in fundo
convehuntur. In qua re alii asellis, alii vaccis ac mulis utuntur, exinde ut
pabuli facultas est; Nam facilius asellus quam vacca alitur, sed fructuosior
haec. In eo agricolae hoc spectandum, quo fastigio sit fundus. In confragoso
enim haec ac difficili valentiora parandum et potius ea quae per se fructum
reddere possint, cum idem operis faciant.
21.
Canes potius cum dignitate et acres paucos habendum quam multos, quos
consuefacias potius noctu vigilare et interdiu clausos dormire. De indomitis
quadripedibus ac pecore faciendum: si prata sunt in fundo neque pecus habet,
danda opera ut pabulo vendito alienum pecus in suo fundo pascat ac stabulet.
|