|
1.
Prosperae res et in plebem ac vilia ingenia deveniunt; at
calamitates terroresque mortalium sub iugum mittereproprium magni viri est. Semper vero esse felicem et sine morsu animi transire vitam
ignorare est rerum naturae alteram partem.
2.
Magnus vir es: sed unde scio, si tibi fortuna non dat
facultatem exhibendae virtutis? Descendisti ad Olympia, sed nemo praeter te:
coronam habes, victoriam non habes; non gratulor tamquam viro forti, sed
tamquam consulatum praeturamve adepto: honore auctus es.
3.
Idem dicere et bono viro possum, si illi nullam occasionem
difficilior casus dedit in qua [una] vim animi sui ostenderet: 'miserum te
iudico, quod numquam fuisti miser. Transisti sine adversario vitam; nemo sciet
quid potueris, ne tu quidem ipse. 'Opus est enim ad notitiam sui experimento;
quid quisque posset nisi temptando non didicit. Itaque quidam ipsi ultro se
cessantibus malis optulerunt et virtuti iturae in obscurum occasionem per quam
enitesceret quaesierunt.
4.
Gaudent, inquam, magni viri aliquando rebus adversis, non
aliter quam fortes milites bello; Triumphum ego murmillonem sub Ti. Caesare de
raritate munerum audivi querentem: 'quam bella 'inquit 'aetas perit! 'Avida est periculi virtus
et quo tendat, non quid passura sit cogitat, quoniam etiam quod passura est
gloriae pars est. Militares viri gloriantur vulneribus, laeti fluentem meliori
casu sanguinem ostentant: idem licet fecerint qui integri revertuntur ex acie,
magis spectatur qui saucius redit.
5.
Ipsis, inquam, deus consulit quos esse quam honestissimos
cupit, quotiens illis materiam praebet aliquid animose fortiterque faciendi, ad
quam rem opus est aliqua rerum difficultate: gubernatorem in tempestate, in
acie militem intellegas. Unde possum scire quantum adversus paupertatem tibi
animi sit, si divitiis diffluis? Unde possum scire quantum adversus ignominiam
et infamiam odiumque populare constantiae habeas, si inter plausus senescis, si
te inexpugnabilis et inclinatione quadam mentium pronus favor sequitur? Unde scio quam aequo animo laturus sis orbitatem, si
quoscumque sustulisti vides? Audivi te, cum alios consolareris: tunc conspexissem, si
te ipse consolatus esses, si te ipse dolere vetuisses.
6.
Nolite, obsecro vos, expavescere ista quae di inmortales velut
stimulos admovent animis: calamitas virtutis occasio est. Illos merito quis
dixerit miseros qui nimia felicitate torpescunt, quos velut in mari lento
tranquillitas iners detinet: quidquid illis inciderit, novum veniet.
7.
Magis urgent saeva inexpertos, grave est tenerae cervici
iugum; ad suspicionem vulneris tiro pallescit, audacter veteranus cruorem suum
spectat, qui scit se saepe vicisse post sanguinem. Hos itaque deus quos probat,
quos amat, indurat recognoscit exercet; eos autem quibus indulgere videtur,
quibus parcere, molles venturis malis servat. Erratis enim si quem iudicatis
exceptum: veniet <et> ad illum diu felicem sua portio; quisquis videtur
dimissus esse dilatus est.
8.
Quare deus optimum quemque aut mala valetudine aut luctu
aut aliis incommodis adficit? quia in castris quoque periculosa fortissimis
imperantur: dux lectissimos mittit qui nocturnis hostes adgrediantur insidiis
aut explorent iter aut praesidium loco deiciant. Nemo eorum qui exeunt dicit 'male de me imperator meruit', sed 'bene
iudicavit'. Idem dicant quicumque iubentur pati timidis ignavisque flebilia:
'digni visi sumus deo in quibus experiretur quantum humana natura posset pati.'
9.
Fugite delicias, fugite enervantem felicitatem qua animi
permadescunt et, nisi aliquid intervenit quod humanae sortis admoneat,
<marcent> velut perpetua ebrietate sopiti. Quem specularia semper ab
adflatu vindicaverunt, cuius pedes inter fomenta subinde mutata tepuerunt,
cuius cenationes subditus et parietibus circumfusus calor temperavit, hunc
levis aura non sine periculo stringet.
10.
Cum omnia quae excesserunt modum noceant, periculosissima
felicitatis intemperantia est: movet cerebrum, in vanas mentem imagines evocat,
multum inter falsum ac verum mediae caliginis fundit. Quidni satius sit
perpetuam infelicitatem advocata virtute sustinere quam infinitis atque
inmodicis bonis rumpi? lenior ieiunio mors est, cruditate dissiliunt.
11.
Hanc itaque rationem di sequuntur in bonis viris quam in
discipulis suis praeceptores, qui plus laboris ab iis exigunt in quibus certior
spes est. Numquid tu invisos esse Lacedaemoniis liberos suos credis, quorum
experiuntur indolem publice verberibus admotis? Ipsi illos patres adhortantur ut
ictus flagellorum fortiter perferant, et laceros ac semianimes rogant,
perseverent vulnera praebere vulneribus.
12. Quid
mirum, si dure generosos spiritus deus temptat? numquam virtutis molle
documentum est. Verberat nos et lacerat fortuna: patiamur. Non est saevitia,
certamen est, quod <quo> saepius adierimus, fortiores erimus: solidissima
corporis pars est quam frequens usus agitavit. Praebendi fortunae sumus, ut
contra illam ab ipsa duremur: paulatim nos sibi pares faciet, contemptum
periculorum adsiduitas periclitandi dabit.
13.
Sic sunt nauticis corpora ferendo mari dura, agricolis
manus tritae, ad excutienda tela militares lacerti valent, agilia sunt membra
cursoribus: id in quoque solidissimum est quod exercuit. Ad contemnendam
patientiam malorum animus patientia pervenit; quae quid in nobis efficere
possit scies, si aspexeris quantum nationibus nudis et inopia fortioribus labor
praestet.
14.
Omnes considera gentes in quibus Romana pax desinit,
Germanos dico et quidquid circa Histrum vagarum gentium occursat: perpetua illos
hiemps, triste caelum premit, maligne solum sterile sustentat; imbrem culmo aut
fronde defendunt, super durata glacie stagna persultant, in alimentum feras
captant.
15.
Miseri tibi videntur? nihil miserum est quod in naturam
consuetudo perduxit; paulatim enim voluptati sunt quae necessitate coeperunt.
Nulla illis domicilia nullaeque sedes sunt nisi quas lassitudo in diem posuit; vilis
et hic quaerendus manu victus, horrenda iniquitas caeli, intecta corpora: hoc quod
tibi calamitas videtur tot gentium vita est.
16.
Quid miraris bonos viros, ut confirmentur, concuti? non est
arbor solida nec fortis nisi in quam frequens ventus incursat; ipsa enim vexatione
constringitur et radices certius figit: fragiles sunt quae in aprica valle
creverunt. Pro ipsis ergo bonis viris
est, ut esse interriti possint, multum inter formidolosa versari et aequo animo
ferre quae non sunt mala nisi male sustinenti.
|