|
1.
Solemus dicere summum bonum esse secundum naturam vivere: natura nos ad
utrumque genuit, et contemplationi rerum et actioni. Nunc id probemus quod
prius diximus. Quid porro? hoc non erit probatum, si se unusquisque consuluerit
quantam cupidinem habeat ignota noscendi, quam ad omnis fabulas excitetur?
2.
Navigant
quidam et labores peregrinationis longissimae una mercede perpetiuntur cognoscendi
aliquid abditum remotumque. Haec res ad spectacula populos contrahit, haec
cogit praeclusa rimari, secretiora exquirere, antiquitates evolvere, mores
barbararum audire gentium.
3.
Curiosum
nobis natura ingenium dedit et artis sibi ac pulchritudinis suae conscia
spectatores nos tantis rerum spectaculis genuit, perditura fructum sui, si tam
magna, tam clara, tam subtiliter ducta, tam nitida et non uno genere formosa
solitudini ostenderet.
4.
Ut
scias illam spectari voluisse, non tantum aspici, vide quem nobis locum
dederit: in media nos sui parte constituit et circumspectum omnium nobis dedit;
nec erexit tantummodo hominem, sed etiam habilem contemplationis factura, ut ab
ortu sidera in occasum labentia prosequi posset et vultum suum circumferre cum
toto, sublime fecit illi caput et collo flexili inposuit; deinde sena per diem,
sena per noctem signa producens nullam non partem sui explicuit, ut per haec
quae optulerat oculis eius cupiditatem faceret etiam ceterorum.
5.
Nec
enim omnia nec tanta visimus quanta sunt, sed acies nostra aperit sibi
investigandi viam et fundamenta vero iacit, ut inquisitio transeat ex apertis
in obscura et aliquid ipso mundo inveniat antiquius: unde ista sidera exierint;
quis fuerit universi status, antequam singula in partes discederent; quae ratio
mersa et confusa diduxerit; quis loca rebus adsignaverit, suapte natura gravia
descenderint, evolaverint levia, an praeter nisum pondusque corporum altior
aliqua vis legem singulis dixerit; an illud verum sit quo maxime probatur
homines divini esse spiritus, partem ac veluti scintillas quasdam astrorum in
terram desiluisse atque alieno loco haesisse.
6.
Cogitatio
nostra caeli munimenta perrumpit nec contenta est id quod ostenditur scire:
'illud' inquit 'scrutor quod ultra mundum iacet, utrumne profunda vastitas sit
an et hoc ipsum terminis suis cludatur; qualis sit habitus exclusis, informia
et confusa sint, [an] in omnem partem tantundem loci optinentia, an et illa in
aliquem cultum discripta sint; huic cohaereant mundo, an longe ab hoc
secesserint et hic in vacuo volutetur; individua sint per quae struitur omne
quod natum futurumque est, an continua eorum materia sit et per totum
mutabilis; utrum contraria inter se elementa sint, an non pugnent sed per
diversa conspirent.'
7.
Ad
haec quaerenda natus, aestima quam non multum acceperit temporis, etiam si
illud totum sibi vindicat. Qui licet nihil facilitate eripi, nihil neglegentia
patiatur excidere, licet horas suas avarissime servet et usque in ultimum
aetatis humanae terminum procedat nec quicquam illi ex eo quod natura
constituit fortuna concutiat, tamen homo ad inmortalium cognitionem nimis
mortalis est.
8.
Ergo secundum naturam vivo si totum me illi
dedi, si illius admirator cultorque sum. Natura autem utrumque facere me voluit,
et agere et contemplationi vacare: utrumque facio, quoniam ne contemplatio
quidem sine actione est.
|