Caput

  1 proem|          solebat nec dubitare illum in omni sermone appellare sapientem;
  2 I    |        saepe multa, tum memini domi in hemicyclio sedentem, ut
  3 I    |           pauci admodum familiares, in eum sermonem illum incidere
  4 I    |           qui tum forte multis erat in ore. Meministi enim profecto,
  5 I    |             Itaque tum Scaevola cum in eam ipsam mentionem incidisset,
  6 I    |           multis rogatu tuo. Sed ut in Catone Maiore, qui est scriptus
  7 I    |         diutissime senex fuisset et in ipsa senectute praeter ceteros
  8 I    |          autem hoc sermonum positum in hominum veterum auctoritate,
  9 II   |      existimare debes omnium oculos in te esse coniectos unum;
 10 II   |          Acilius, quia prudens esse in iure civili putabatur, Cato,
 11 II   |         usum habebat; multa eius et in senatu et in foro vel provisa
 12 II   |          multa eius et in senatu et in foro vel provisa prudenter
 13 II   |          quasi cognomen iam habebat in senectute sapientis. ~Te
 14 II   |         appellare sapientem, qualem in reliqua Graecia neminem (
 15 II   |            ista subtilius quaerunt, in numero sapientium non habent),
 16 II   | sapientissimum iudicatum; hanc esse in te sapientiam existimant,
 17 II   |            existimant, ut omnia tua in te posita esse ducas humanosque
 18 II   |             quod proximis Nonis cum in hortos D. Bruti auguris
 19 II   |  humanitatis tuae; quod autem Nonis in collegio nostro non adfuisses,
 20 II   |       Paulum, videram Galum, sed hi in pueris, Cato in perfecto
 21 II   |              sed hi in pueris, Cato in perfecto et spectato viro. ~
 22 III  |      moribus facillimis, de pietate in matrem, liberalitate in
 23 III  |             in matrem, liberalitate in sorores, bonitate in suos,
 24 III  |   liberalitate in sorores, bonitate in suos, iustitia in omnes?
 25 III  |          bonitate in suos, iustitia in omnes? nota sunt vobis.
 26 III  |        tamen aufert eam viriditatem in qua etiam nunc erat Scipio. ~
 27 III  |     Scipioni ex multis diebus, quos in vita celeberrimos laetissimosque
 28 IV   |        arbitrarentur, vel eorum qui in hac terra fuerunt magnamque
 29 IV   |          non tum hoc, tum illud, ut in plerisque, sed idem semper,
 30 IV   |       corpore excessissent, reditum in caelum patere, optimoque
 31 IV   |     immortalitate animorum, quae se in quiete per visum ex Africano
 32 IV   |           ut optimi cuiusque animus in morte facillime evolet tamquam
 33 IV   |           maneat, ut nihil boni est in morte, sic certe nihil mali;
 34 IV   |             militia communis et, id in quo est omnis vis amicitiae,
 35 IV   |      nominantur paria amicorum; quo in genere sperare videor Scipionis
 36 V    |          quis ego sum? aut quae est in me facultas? doctorum est
 37 V    |             hoc primum sentio, nisi in bonis amicitiam esse non
 38 V    |              nos autem ea quae sunt in usu vitaque communi, non
 39 V    |      aequitas, liberalitas, nec sit in eis ulla cupiditas, libido,
 40 V    |        contracta res est et adducta in angustum ut omnis caritas
 41 VI   |             incerta, posita non tam in consiliis nostris quam in
 42 VI   |           in consiliis nostris quam in fortunae temeritate. Qui
 43 VI   |      fortunae temeritate. Qui autem in virtute summum bonum ponunt,
 44 VI   |             ut ait Ennius, quae non in amici mutua benevolentia
 45 VI   |            Qui esset tantus fructus in prosperis rebus, nisi haberes,
 46 VII  |           quod bonam spem praelucet in posterum nec debilitari
 47 VII  |             Ex quo quantum boni sit in amicitia iudicari potest. ~
 48 VII  |            vaticinatum ferunt, quae in rerum natura totoque mundo
 49 VII  |             officium exstitit amici in periculis aut adeundis aut
 50 VII  |           clamores tota cavea nuper in hospitis et amici mei M.
 51 VII  |    perseveraret. Stantes plaudebant in re ficta; quid arbitramur
 52 VII  |           re ficta; quid arbitramur in vera facturos fuisse? Facile
 53 VII  |             possent, id recte fieri in altero iudicarent. ~Hactenus
 54 VII  |            diceres, Fanni, si nuper in hortis Scipionis, cum est
 55 VIII |          enim generorum, praesertim in re bona, cum difficile est,
 56 VIII |         observantur temporis causa, in amicitia autem nihil fictum
 57 VIII |             quidem quale sit, etiam in bestiis quibusdam animadverti
 58 VIII |         earum sensus appareat. Quod in homine multo est evidentius,
 59 VIII |             natura congruamus, quod in eo quasi lumen aliquod probitatis
 60 VIII |           duobus ducibus de imperio in Italia est decertatum, Pyrrho
 61 IX   |           probitatis est ut eam vel in iis quos numquam vidimus,
 62 IX   |       vidimus, vel, quod maius est, in hoste etiam diligamus, quid
 63 IX   |             ut quisque minimum esse in se arbitraretur, ita ad
 64 IX   |            nullo egeat suaque omnia in se ipso posita iudicet,
 65 IX   |            ipso posita iudicet, ita in amicitiis expetendis colendisque
 66 IX   |             quod omnis eius fructus in ipso amore inest, expetendam
 67 IX   |             cogitationes abiecerunt in rem tam humilem tamque contemptam.
 68 IX   |            et moribus sintque pares in amore et aequales propensioresque
 69 X    |         posset. Quod si qui longius in amicitia provecti essent,
 70 X    |         tamen saepe labefactari, si in honoris contentionem incidissent;
 71 X    |         maiorem esse amicitiis quam in plerisque pecuniae cupiditatem,
 72 X    |     plerisque pecuniae cupiditatem, in optimis quibusque honoris
 73 XI   |            si placet, quatenus amor in amicitia progredi debeat.
 74 XI   |       Laenati et Rupilio consulibus in consilio, deprecatum venisset,
 75 XI   |             Tum ego: Etiamne, si te in Capitolium faces ferre vellet?
 76 XI   |         quaestione nova perterritus in Asiam profugit, ad hostes
 77 XI   |          bis una consules, collegas in censura; tum et cum iis
 78 XI   |      publicam esset. Nam hoc quidem in talibus viris quid attinet
 79 XII  |           Caput XII~Haec igitur lex in amicitia sanciatur, ut neque
 80 XII  |            et minime accipienda cum in ceteris peccatis, tum si
 81 XII  |             amici et propinqui quid in P. Scipione effecerint,
 82 XII  |            coepit, labitur. Videtis in tabella iam ante quanta
 83 XII  |             est igitur bonis ut, si in eius modi amicitias ignari
 84 XII  |           se alligatos ut ab amicis in magna aliqua re publica
 85 XII  |      impietatis duces. Quis clarior in Graecia Themistocle, quis
 86 XII  |    liberavisset propterque invidiam in exsilium expulsus esset,
 87 XIII |           audeamus libere. Plurimum in amicitia amicorum bene suadentium
 88 XIII |             audio sapientes habitos in Graecia, placuisse opinor
 89 XIII |   contrariis. ~Quam ob rem si cadit in sapientem animi dolor, qui
 90 XIII |          quae quidem est cum multis in rebus, tum in amicitia tenera
 91 XIII |            cum multis in rebus, tum in amicitia tenera atque tractabilis,
 92 XIV  |           copiis maximeque virtute, in qua plurimum est praesidii,
 93 XV   |   circumfluere omnibus copiis atque in omnium rerum abundantia
 94 XV   |            tyrannorum vita nimirum, in qua nulla fides, nulla caritas,
 95 XVI  |    Constituendi autem sunt qui sint in amicitia fines et quasi
 96 XVI  |           ipsos, alteram, ut nostra in amicos benevolentia illorum
 97 XVI  |         vera est, ut, quem ad modum in se quisque sit, sic in amicum
 98 XVI  |        modum in se quisque sit, sic in amicum sit animatus. Quam
 99 XVI  |            supplicare, tum acerbius in aliquem invehi insectarique
100 XVI  |      insectarique vehementius, quae in nostris rebus non satis
101 XVI  |            rebus non satis honeste, in amicorum fiunt honestissime;
102 XVI  |    honestissime; multaeque res sunt in quibus de suis commodis
103 XVI  |           quid excidat, aut ne quid in terram defluat, aut ne plus
104 XVI  |              aut ne plus aequo quid in amicitiam congeratur. ~Tertius
105 XVI  |          fiat ab amicis. Saepe enim in quibusdam aut animus abiectior
106 XVI  |             igitur amici talem esse in eum qualis ille in se est,
107 XVI  |             esse in eum qualis ille in se est, sed potius eniti
108 XVI  |           animum excitet inducatque in spem cogitationemque meliorem.~
109 XVI  |             diligentiam adhiberemus in amicitiis comparandis, ut
110 XVI  |         Quin etiam si minus felices in diligendo fuissemus, ferendum
111 XVII |         voluntates adiuvandae sint, in quibus eorum aut caput agatur
112 XVII |            querebatur, quod omnibus in rebus homines diligentiores
113 XVII |        haberet, non posse dicere et in illis quidem parandis adhibere
114 XVII |            parandis adhibere curam, in amicis eligendis neglegentis
115 XVII |     expertum; experiendum autem est in ipsa amicitia. Ita praecurrit
116 XVII |      moribus amicorum. Quidam saepe in parva pecunia perspiciuntur
117 XVII |            non potuit, cognoscuntur in magna. Sin vero erunt aliqui
118 XVII |            difficillime reperiuntur in iis qui in honoribus reque
119 XVII | difficillime reperiuntur in iis qui in honoribus reque publica
120 XVII |        Ennius recte: ~Amicus certus in re incerta cernitur, ~tamen
121 XVII |        plerosque convincunt, aut si in bonis rebus contemnunt aut
122 XVII |          bonis rebus contemnunt aut in malis deserunt. Qui igitur
123 XVII |        deserunt. Qui igitur utraque in re gravem, constantem, stabilem
124 XVII |             constantem, stabilem se in amicitia praestiterit, hunc
125 XVIII|           constantiaeque eius, quam in amicitia quaerimus, fides
126 XVIII|             dicere, haec duo tenere in amicitia: primum ne quid
127 XVIII|       amicitiae. Tristitia autem et in omni re severitas habet
128 XIX  |           spem adferunt, ut tamquam in herbis non fallacibus fructus
129 XIX  |   vetustatis et consuetudinis. Quin in ipso equo, cuius modo feci
130 XIX  |        intractato et novo. Nec vero in hoc quod est animal, sed
131 XIX  |            hoc quod est animal, sed in iis etiam quae sunt inanima,
132 XIX  |    montuosis etiam et silvestribus, in quibus diutius commorati
133 XIX  |             sumus.  Sed maximum est in amicitia parem esse inferiori.
134 XIX  |         sunt, qualis erat Scipionis in nostro, ut ita dicam, grege.
135 XIX  |        honori sint et dignitati. Ut in fabulis, qui aliquamdiu
136 XIX  |     ignorationem stirpis et generis in famulatu fuerunt, cum cogniti
137 XIX  |            retinent tamen caritatem in pastores, quos patres multos
138 XIX  |            est multo profecto magis in veris patribus certisque
139 XIX  |            tum maximus capitur, cum in proximum quemque confertur. ~
140 XX   |            XX~Ut igitur ii qui sunt in amicitiae coniunctionisque
141 XX   |             quae meminisse debet is in quem conlata sunt, non commemorare,
142 XX   |           sunt submittere se debent in amicitia, sic quodam modo
143 XX   |         Recte etiam praecipi potest in amicitiis, ne intemperata
144 XX   |       natura et ob eam ipsam causam in amicitia parum iustus. ~
145 XX   |       amicitia parum iustus. ~Atque in omni re considerandum est
146 XXI  |             etiam quaedam calamitas in amicitiis dimittendis non
147 XXI  |            saepe vitia amicorum tum in ipsos amicos, tum in alienos,
148 XXI  |            tum in ipsos amicos, tum in alienos, quorum tamen ad
149 XXI  |         fieri solet, facta erit aut in rei publicae partibus dissensio
150 XXI  |       dissensionem autem, quae erat in re publica, alienatus est
151 XXI  |              Cavendum vero ne etiam in graves inimicitias convertant
152 XXI  |         amicitiae tribuendus, ut is in culpa sit qui faciat, non
153 XXI  |          autem sunt amicitia quibus in ipsis inest causa cur diligantur.
154 XXI  |     reperire quod sit omni ex parte in suo genere perfectum. Sed
155 XXI  |       perfectum. Sed plerique neque in rebus humanis quicquam bonum
156 XXI  |           carus est. Quod nisi idem in amicitiam transferetur,
157 XXI  |          idem. ~Quod si hoc apparet in bestiis, volucribus, nantibus,
158 XXI  |             humani, quanto id magis in homine fit natura! qui et
159 XXII |       alterum similem sui quaerere. In talibus ea, quam iam dudum
160 XXII |         tollit verecundiam. ~Itaque in iis perniciosus est error
161 XXII |         peccatorumque omnium patere in amicitia licentiam; virtutum
162 XXII |         Haec est, inquam, societas, in qua omnia insunt, quae putant
163 XXII |            iudicare. Sed cum multis in rebus neglegentia plectimur,
164 XXII |   neglegentia plectimur, tum maxime in amicis et diligendis et
165 XXII |          vel etiam officiis repente in medio cursu amicitias exorta
166 XXIII|      incuria. Una est enim amicitia in rebus humanis, de cuius
167 XXIII|      hominum frequentia tolleret et in solitudine uspiam collocaret
168 XXIII|            senibus auditum: si quis in caelum ascendisset naturamque
169 XXIII|         adminiculum adnititur; quod in amicissimo quoque dulcissimum
170 XXIV |        offensio est, ut et utilitas in amicitia et fides retineatur:
171 XXIV |            quo modo verum est, quod in Andria familiaris meus dicit: ~
172 XXIV |           sinit; maxima autem culpa in eo, qui et veritatem aspernatur
173 XXIV |             veritatem aspernatur et in fraudem obsequio impellitur.
174 XXIV |         impellitur. Omni igitur hac in re habenda ratio et diligentia
175 XXIV |       obiurgatio contumelia careat; in obsequio autem, quoniam
176 XXV  |             sic habendum est nullam in amicitiis pestem esse maiorem
177 XXV  |           Nam cum amicitiae vis sit in eo, ut unus quasi animus
178 XXV  |             id fieri poterit, si ne in uno quidem quoque unus animus
179 XXV  |            idem Terentius, sed ille in Gnathonis persona, quod
180 XXV  |            Papirius nuper influebat in auris contionis, cum ferret
181 XXV  |   immortales, fuit gravitas, quanta in oratione maiestas! ut facile
182 XXV  |      diceres. Sed adfuistis, et est in manibus oratio. Itaque lex
183 XXV  |           atque is primus instituit in forum versus agere cum populo.
184 XXVI |                  Caput XXVI~Quod si in scaena, id est in contione,
185 XXVI |           Quod si in scaena, id est in contione, in qua rebus fictis
186 XXVI |         scaena, id est in contione, in qua rebus fictis et adumbratis
187 XXVI |            et illustratum est, quid in amicitia fieri oportet,
188 XXVI |          tota veritate perpenditur? in qua nisi, ut dicitur, apertum
189 XXVI |        paratus est. Nec parasitorum in comoediis assentatio faceta
190 XXVI |        lautissume. ~Haec enim etiam in fabulis stultissima persona
191 XXVI |             sapientia, quae videtur in hominem cadere posse), ad
192 XXVII|             amicitias et conservat. In ea est enim convenientia
193 XXVII|            enim convenientia rerum, in ea stabilitas, in ea constantia;
194 XXVII|            rerum, in ea stabilitas, in ea constantia; quae cum
195 XXVII|             idem aspexit agnovitque in alio, ad id se admovet vicissimque
196 XXVII|     vicissimque accipit illud, quod in altero est; ex quo exardescit
197 XXVII|       Mummium. Vicissim autem senes in adulescentium caritate acquiescimus,
198 XXVII|           caritate acquiescimus, ut in vestra, ut in Q. Tuberonis;
199 XXVII|      acquiescimus, ut in vestra, ut in Q. Tuberonis; equidem etiam
200 XXVII|            oculos, qui illam semper in manibus habui, sed etiam
201 XXVII|         Scipionis possim comparare. In hac mihi de re publica consensus,
202 XXVII|            de re publica consensus, in hac rerum privatarum consilium,
203 XXVII|         rerum privatarum consilium, in eadem requies plena oblectationis
204 XXVII|             aliquid atque discendi? in quibus remoti ab oculis
205 XXVII|          solacium. Diutius enim iam in hoc desiderio esse non possum.