X

Quis fuit, horrendos primus qui protulit enses?
     Quam ferus et vere ferreus ille fuit!
Tum caedes hominum generi, tum proelia nata,
     Tum brevior dirae mortis aperta via est.
An nihil ille miser meruit, nos ad mala nostra               5
     Vertimus, in saevas quod dedit ille feras?
Divitis hoc vitium est auri, nec bella fuerunt,
     Faginus adstabat cum scyphus ante dapes.
Non arces, non vallus erat, somnumque petebat
     Securus sparsas dux gregis inter oves.               10
Tunc mihi vita foret, volgi nec tristia nossem
     Arma nec audissem corde micante tubam;
Nunc ad bella trahor, et iam quis forsitan hostis
     Haesura in nostro tela gerit latere.
Sed patrii servate Lares: aluistis et idem,               15
     Cursarem vestros cum tener ante pedes.
Neu pudeat prisco vos esse e stipite factos:
     Sic veteris sedes incoluistis avi.
Tum melius tenuere fidem, cum paupere cultu
     Stabat in exigua ligneus aede deus.               20
Hic placatus erat, seu quis libaverat uva,
     Seu dederat sanctae spicea serta comae,
Atque aliquis voti compos liba ipse ferebat
     Postque comes purum filia parva favum.
At nobis aerata, Lares, depellite tela,               25
                              * * *                                        25a
                              * * *                                        25b
     Hostiaque e plena rustica porcus hara.
Hanc pura cum veste sequar myrtoque canistra
     Vincta geram, myrto vinctus et ipse caput.
Sic placeam vobis: alius sit fortis in armis
     Sternat et adversos Marte favente duces,               30
Ut mihi potanti possit sua dicere facta
     Miles et in mensa pingere castra mero.
Quis furor est atram bellis accersere mortem?
     Inminet et tacito clam venit illa pede.
Non seges est infra, non vinea culta, sed audax               35
     Cerberus et Stygiae navita turpis aquae;
Illic percussisque genis ustoque capillo
     Errat ad obscuros pallida turba lacus.
Quam potius laudandus hic est, quem prole parata
     Occupat in parva pigra senecta casa.               40
Ipse suas sectatur oves, at filius agnos,
     Et calidam fesso conparat uxor aquam.
Sic ego sim, liceatque caput candescere canis,
     Temporis et prisci facta referre senem.
Interea pax arva colat. pax candida primum               45
     Duxit araturos sub iuga curva boves,
Pax aluit vites et sucos condidit uvae,
     Funderet ut nato testa paterna merum,
Pace bidens vomerque nitent—at tristia duri
     Militis in tenebris occupat arma situs—               50
Rusticus e lucoque vehit, male sobrius ipse,
     Uxorem plaustro progeniemque domum.
Sed Veneris tum bella calent, scissosque capillos
     Femina perfractas conqueriturque fores.
Flet teneras subtusa genas, sed victor et ipse               55
     Flet sibi dementes tam valuisse manus.
At lascivus Amor rixae mala verba ministrat,
     Inter et iratum lentus utrumque sedet.
A, lapis est ferrumque, suam quicumque puellam
     Verberat: e caelo deripit ille deos.               60
Sit satis e membris tenuem rescindere vestem,
     Sit satis ornatus dissoluisse comae,
Sit lacrimas movisse satis: quater ille beatus,
     Quo tenera irato flere puella potest.
Sed manibus qui saevus erit, scutumque sudemque               65
     Is gerat et miti sit procul a Venere.
At nobis, Pax alma, veni spicamque teneto,
     Perfluat et pmis candidus ante sinus.