|
1.
Bene
ergo exilium tulit Marcellus nec quicquam in animo eius mutavit loci mutatio,
quamvis eam paupertas sequeretur; in qua nihil mali esse, quisquis modo nondum
pervenit in insaniam omnia subvertentis avaritiae atque luxuriae intellegit. Quantulum enim est quod in tutelam hominis
necessarium est! et cui deesse hoc potest ullam modo virtutem habenti?
2.
Quod ad
me quidem pertinet, intellego me non opes sed occupationes perdidisse. Corporis
exigua desideria sunt: frigus summoveri vult, alimentis famem ac sitim
extinguere; quidquid extra concupiscitur, vitiis, non usibus laboratur. Non
est necesse omne perscrutari profundum nec strage animalium ventrem onerare nec
conchylia ultimi maris ex ignoto litore eruere: di istos deaeque perdant quorum
luxuria tam invidiosi imperii fines transcendit!
3.
Ultra
Phasin capi volunt quod ambitiosam popinam instruat, nec piget a Parthis, a
quibus nondum poenas repetimus, aves petere. Undique convehunt omnia nota
fastidienti gulae; quod dissolutus deliciis stomachus vix admittat ab ultimo
portatur oceano; vomunt ut edant, edunt ut vomant, et epulas quas toto orbe
conquirunt nec concoquere dignantur. Ista si quis despicit, quid illi paupertas nocet? Si quis concupiscit, illi
paupertas etiam prodest; invitus enim sanatur et, si remedia ne coactus quidem
recipit, interim certe, dum non potest, illa nolenti similis est.
4.
C.
Caesar [Augustus], quem mihi videtur rerum natura edidisse ut ostenderet quid
summa vitia in summa fortuna possent, centiens sestertio cenavit uno die; et in
hoc omnium adiutus ingenio vix tamen invenit quomodo trium provinciarum
tributum una cena fieret.
5.
O miserabiles, quorum palatum nisi ad pretiosos
cibos non excitatur! Pretiosos autem
non eximius sapor aut aliqua faucium dulcedo sed raritas et difficultas parandi
facit. Alioqui, si ad sanam illis mentem placeat reverti, quid opus est tot
artibus ventri servientibus? quid mercaturis? quid vastatione silvarum? quid
profundi perscrutatione? Passim iacent alimenta quae rerum natura omnibus locis
disposuit; sed haec velut caeci transeunt et omnes regiones pervagantur, maria
traiciunt et, cum famem exiguo possint sedare, magno inritant.
6.
Libet
dicere: 'quid deducitis naves? Quid manus et adversus feras et adversus homines armatis? Quid tanto
tumultu discurritis? Quid opes
opibus adgeritis? Non vultis cogitare quam parva vobis corpora sint? Nonne furor et ultimus mentium error est,
cum tam exiguum capias, cupere multum? Licet itaque augeatis census,
promoveatis fines, numquam tamen corpora vestra laxabitis. Cum bene cesserit
negotiatio, multum militia rettulerit, cum indagati undique cibi coierint, non
habebitis ubi istos apparatus vestros conlocetis.
7.
Quid tam multa conquiritis? Scilicet maiores
nostri, quorum virtus etiamnunc vitia nostra sustentat, infelices erant, qui
sibi manu sua parabant cibum, quibus terra cubile erat, quorum tecta nondum
auro fulgebant, quorum templa nondum gemmis nitebant; itaque tunc per fictiles
deos religiose iurabatur: qui illos invocaverant, ad hostem morituri, ne
fallerent, redibant.
8.
Scilicet minus beate vivebat dictator noster qui
Samnitium legatos audit cum vilissimum cibum in foco ipse manu sua versaret --
illa qua iam saepe hostem percusserat laureamque in Capitolini Iovis gremio
reposuerat -- quam Apicius nostra memoria vixit, qui in ea urbe ex qua
aliquando philosophi velut corruptores iuventutis abire iussi sunt scientiam
popinae professus disciplina sua saeculum infecit.' Cuius exitum nosse operae pretium est.
9.
Cum
sestertium milliens in culinam coniecisset, cum tot congiaria principum et
ingens Capitolii vectigal singulis comisationibus exsorpsisset, aere alieno
oppressus rationes suas tunc primum coactus inspexit: superfuturum sibi
sestertium centiens computavit et velut in ultima fame victurus si in sestertio
centiens vixisset, veneno vitam finivit.
10.
Quanta
luxuria erat cui centiens sestertium egestas fuit! i nunc et puta pecuniae modum
ad rem pertinere, non animi. Sestertium centiens aliquis extimuit et quod alii voto petunt veneno fugit.
Illi vero tam pravae mentis homini ultima potio saluberrima fuit: tunc venena
edebat bibebatque cum inmensis epulis non delectaretur tantum sed gloriaretur,
cum vitia sua ostentaret, cum civitatem in luxuriam suam converteret, cum
iuventutem ad imitationem sui sollicitaret etiam sine malis exemplis per se
docilem.
11.
Haec
accidunt divitias non ad rationem revocantibus, cuius certi fines sunt, sed ad
vitiosam consuetudinem, cuius inmensum et incomprensibile arbitrium est.
Cupiditati nihil satis est, naturae satis est etiam parum. Nullum ergo
paupertas exulis incommodum habet; nullum enim tam inops exilium est quod non
alendo homini abunde fertile sit.
|