Cap.

  1   2|          animos diceretur, tamquam in eo tragoediae argumento
  2   2|         quos ego utrosque non modo in iudiciis studiose audiebam,
  3   2|       audiebam, sed domi quoque et in publico adsectabar mira
  4   2|       Secundo purus et pressus et, in quantum satis erat, profluens
  5   3|            municipiorum clientelae in forum vocent, quibus vix
  6   4|          nobis contentio iam prope in consuetudinem vertisset.
  7   4|          nobis iudicem, qui me vel in futurum vetet versus facere,
  8   4|      forensium causarum angustiis, in quibus mihi satis superque
  9   5|        moderati iudices solent, ut in iis cognitionibus [se] excusent,
 10   5|       cognitionibus [se] excusent, in quibus manifestum est alteram
 11   5|     omittit studium, quo non aliud in civitate nostra vel ad utilitatem
 12   5|          hercule lorica et gladius in acie firmius munimentum
 13   5|          pariter et incessere sive in iudicio sive in senatu sive
 14   5|     incessere sive in iudicio sive in senatu sive apud principem
 15   6|       totius orbis gratia subnixos in summa rerum omnium abundantia
 16   6|        comitatus et egressus! Quae in publico species! Quae in
 17   6|           in publico species! Quae in iudiciis veneratio! Quod
 18   6|    adsistendique inter tacentis et in unum conversos! coire populum
 19   6|     praecipua iucunditas est; nam [in] ingenio quoque, sicut in
 20   6|          in] ingenio quoque, sicut in agro, quamquam [grata sint
 21   7|         est, vel quo homo novus et in civitate minime favorabili
 22   7| mediocritate huius quantulaecumque in dicendo facultatis aut reum
 23   7|           Quid? Non inlustres sunt in urbe non solum apud negotiosos
 24   7|            quoque et peregrini iam in municipiis et coloniis suis
 25   8|    exemplis utor) non minores esse in extremis partibus terrarum
 26   8|     principes fori, nunc principes in Caesaris amicitia agunt
 27   8|        quaeque ipsis accumulare et in alios congerere promptum
 28   9|        propinquus, si denique ipse in aliquod negotium inciderit,
 29   9|            aut alterum diem, velut in herba vel flore praecerpta,
 30   9|            clientelam aut mansurum in animo cuiusquam beneficium,
 31   9|         officia utque ipsi dicunt, in nemora et lucos, id est
 32   9|            nemora et lucos, id est in solitudinem secedendum est. ~
 33  10|     rarissimarum recitationum fama in totam urbem penetrat? Nedum
 34  10|          de Gallis nostris loquar, in urbem venit, Saleium Bassum
 35  10|    deterream a carminibus, si modo in hac studiorum parte oblectare
 36  10|          est, quod, cum natura tua in ipsam arcem eloquentiae
 37  10|           mavis et summa adepturus in levioribus subsistis. ut
 38  10|        levioribus subsistis. ut si in Graecia natus esses, ubi
 39  10|          ab auditoriis et theatris in forum et ad causas et ad
 40  10|             ex his] adsensus, haec in ipsis auditoriis praecipue
 41  10|       saeculi controversias tueri, in quibus [expressis] si quando
 42  11|          facerent. Ego autem sicut in causis agendis efficere
 43  11|          fregi, [et] hodie si quid in nobis notitiae ac nominis
 44  11|    imagines, quae etiam me nolente in domum meam inruperunt. Nam
 45  11|        vereor ne mihi umquam verba in senatu nisi pro alterius
 46  12|          fructus numerem, quod non in strepitu nec sedente ante
 47  12|    componuntur, sed secedit animus in loca pura atque innocentia
 48  12|        cultuque commoda mortalibus in illa casta et nullis contacta
 49  12|        atque, ut tu dicebas, Aper, in locum teli repertus. Ceterum
 50  13|         quietum Virgilii secessum, in quo tamen neque apud divum
 51  13|          ipse populus, qui auditis in theatro Virgilii versibus
 52  13|      exempla me vocas, quid habent in hac sua fortuna concupiscendum?
 53  13|            contra animum faciendi, in illa sacra illosque fontis
 54  14|            non minus probari video in te, Secunde, quod Iuli Africani
 55  14|           eius modi librorum, quam in Apro, quod nondum ab scholasticis
 56  15|            Aper, quamquam interdum in contrarium disputes, aliter
 57  16|           manifestus est iam dudum in contrarium accingi nec aequo
 58  16|       huius aevi, perquam breve et in proximo est. Nam si, ut
 59  16|     proximo est. Nam si, ut Cicero in Hortensio scribit, is est
 60  17|       transeo ad Latinos oratores, in quibus non Menenium, ut
 61  17|            quo anno divus Augustus in locum Pansae et Hirtii se
 62  17|         anni ab interitu Ciceronis in hunc diem colliguntur, unius
 63  17|        hominis aetas. Nam ipse ego in Britannia vidi senem, qui
 64  17|         voluntas vel fatum aliquod in urbem pertraxisset, aeque
 65  17|      audiri potuisse; nam Corvinus in medium usque Augusti principatum,
 66  18|            adquiritur, eam docerem in medio sitam et propiorem
 67  18|      mitior Corvinus et dulcior et in verbis magis elaboratus.
 68  18|            eloquentiae vultum, sed in illis quoque quos vocatis
 69  18| malignitatis humanae vetera semper in laude, praesentia in fastidio
 70  18|        semper in laude, praesentia in fastidio esse. Num dubitamus
 71  19|     Apollodori libris praecipitur, in honore erat; quod si quis
 72  19|           orationi suae insereret, in caelum laudibus ferebatur.
 73  19|   pervulgatis iam omnibus, cum vix in cortina quisquam adsistat,
 74  20|    principia Corvini. Quis quinque in Verrem libros exspectabit?
 75  20|       orationis; nec magis perfert in iudiciis tristem et impexam
 76  20|          antiquitatem quam si quis in scaena Roscii aut Turpionis
 77  20|         velit. Iam vero iuvenes et in ipsa studiorum incude positi,
 78  20|         memoria volunt; traduntque in vicem ac saepe in colonias
 79  20|       traduntque in vicem ac saepe in colonias ac provincias suas
 80  21|       fatebor vobis simpliciter me in quibusdam antiquorum vix
 81  21|    quibusdam antiquorum vix risum, in quibusdam autem vix somnum
 82  21|            et Toranio quique alios in eodem valetudinario haec
 83  21|             libros reliquerit, vix in una et altera oratiuncula
 84  21|          quotus enim quisque Calvi in Asitium aut in Drusum legit?
 85  21|       quisque Calvi in Asitium aut in Drusum legit? At hercule
 86  21|           Drusum legit? At hercule in omnium studiosorum manibus
 87  21|        versantur accusationes quae in Vatinium inscribuntur, ac
 88  21|       universae sive partes earum, in quibus nitorem et altitudinem
 89  21|           occupationes rerum minus in eloquentia effecerit, quam
 90  21| philosophiae suae relinquamus; nam in orationibus minorem esse
 91  21|        fecerunt enim et carmina et in bibliothecas rettulerunt,
 92  21|     hominis, ea demum pulchra est, in qua non eminent venae nec
 93  22|         sententias invenit, utique in iis orationibus, quas senior
 94  22|           antiquitatis: lentus est in principiis, longus in narrationibus,
 95  22|          est in principiis, longus in narrationibus, otiosus circa
 96  22|           referre possis, et velut in rudi aedificio, firmus sane
 97  22|          usibus sufficiat, sed sit in apparatu eius et aurum et
 98  22|         aurum et gemmae, ut sumere in manus et aspicere saepius
 99  22|          tarda et inerti structura in morem annalium componantur;
100  23|          illud tertio quoque sensu in omnibus orationibus pro
101  23|     ieiunio consequuntur. porro ne in corpore quidem valetudinem
102  23|        prope abest ab infirmitate, in quo sola sanitas laudatur.
103  24|            laudat), sed causas cur in tantum ab eloquentia eorum
104  24|        annos ab interitu Ciceronis in hunc diem effici ratio temporum
105  25|          nomine appellet, dum modo in confesso sit eminentiorem
106  25|           si omnium pariter libros in manum sumpseris, scias,
107  25|          sumpseris, scias, quamvis in diversis ingeniis, esse
108  26|          oratorem vocari, quamquam in magna parte librorum suorum
109  26|     neminem Aper nominare et velut in aciem educere sustinuit.
110  26|  sequentium laudare ausus est nisi in publicum et in commune,
111  26|            est nisi in publicum et in commune, veritus credo,
112  27|      antiquos, quod apud me quidem in confesso est, sed causas
113  28|       partis adsignatis proferendi in medium quae omnes sentimus.
114  28|          antiqui? Quae mala primum in urbe nata, mox per Italiam
115  28|          mox per Italiam fusa, iam in provincias manant. Quamquam
116  28|           casta parente natus, non in cellula emptae nutricis,
117  29|            imbuuntur; nec quisquam in tota domo pensi habet, quid
118  29|            huius urbis vitia paene in utero matris concipi mihi
119  30|         prima discentium elementa, in quibus et ipsis parum laboratur:
120  30|         ipsis parum laboratur: nec in auctoribus cognoscendis
121  30|        auctoribus cognoscendis nec in evolvenda antiquitate nec
122  30|          evolvenda antiquitate nec in notitiam vel rerum vel hominum
123  30|            professio quando primum in hanc urbem introducta sit
124  30|          et cotidiana meditatio et in omni genere studiorum assiduae
125  30|            qui Brutus inscribitur, in cuius extrema parte (nam
126  30|         contentum, quorum ei copia in urbe contigerat, Achaiam
127  30|     complecteretur. Itaque hercule in libris Ciceronis deprehendere
128  31|    intellegebant opus esse, non ut in rhetorum scholis declamarent,
129  31|          artibus pectus implerent, in quibus de bonis et malis,
130  31|           ad dicendum materia. Nam in iudiciis fere de aequitate,
131  31|        iudiciis fere de aequitate, in deliberationibus [de utilitate,
132  31|    deliberationibus [de utilitate, in laudationibus] de honestate
133  31|             ut plerumque haec ipsa in vicem misceantur: de quibus
134  31|        intellectum eorum, quae nec in virtutibus nec in vitiis
135  31|         quae nec in virtutibus nec in vitiis numerantur. Ex his
136  31|          animi motibus concitetur. In his artibus exercitationibusque
137  31|           a Peripateticis aptos et in omnem disputationem paratos
138  31|      desideratur, pleraeque autem, in quibus haec quoque scientia
139  32|    confirmo, nisi eum qui, tamquam in aciem omnibus armis instructus,
140  32|      omnibus armis instructus, sic in forum omnibus artibus armatus
141  32|        horum temporum disertis, ut in actionibus eorum huius quoque
142  32|    prudentium penitus reformident. In paucissimos sensus et angustas
143  32|    praecipuam causam arbitror, cur in tantum ab eloquentia antiquorum
144  32|            verbis refert, quidquid in eloquentia effecerit, id
145  32|        munus explevi, et quod mihi in consuetudine est, satis
146  34|            oratorem, qui principem in civitate locum obtinebat.
147  34|         dictionibus interesse sive in iudiciis sive in contionibus
148  34|    interesse sive in iudiciis sive in contionibus adsuescebat,
149  34|         utque sic dixerim, pugnare in proelio disceret. Magnus
150  34|      iuvenibus statim contingebat, in media luce studentibus atque
151  34|           eiusdem aetatis patronos in plurimis et causis et iudiciis
152  34|        facile deprehenderent, quid in quoque vel probaretur vel
153  34|        eloquentiae famam non minus in diversis subselliis parari
154  34|           iudicum vultus, frequens in oculis consuetudo contionum,
155  35|    adulescentuli nostri deducuntur in scholas istorum, qui rhetores
156  35|            institueram, deducuntur in scholas, [in] quibus non
157  35|            deducuntur in scholas, [in] quibus non facile dixerim
158  35|        mali ingeniis adferant. Nam in loco nihil reverentiae est,
159  35|        loco nihil reverentiae est, in quem nemo nisi aeque imperitus
160  35|            aeque imperitus intret; in condiscipulis nihil profectus,
161  35|        incesta matrum aut quidquid in schola cotidie agitur, in
162  35|          in schola cotidie agitur, in foro vel raro vel numquam,
163  36|      urendo clarescit. Eadem ratio in nostra quoque civitate antiquorum
164  36|   magistratuum paene pernoctantium in rostris, hinc accusationes
165  36|          adsequebatur, tanto magis in ipsis honoribus collegas
166  36|    nationum redundabant, hos ituri in provincias magistratus reverebantur,
167  36|       eloquentia aut adsequi posse in civitate aut tueri conspicuum
168  36|     producerentur, cum parum esset in senatu breviter censere,
169  36|      sententiam suam tueretur, cum in aliquam invidiam aut crimen
170  36|    haberent, cum testimonia quoque in publicis [iudiciis] non
171  37|      tuerentur. Nescio an venerint in manus vestras haec vetera,
172  37|       vestras haec vetera, quae et in antiquariorum bibliothecis
173  37|      ceteram procerum manum multum in his studiis operae curaeque
174  37|     civitatis status habendus est, in quo nihil tale patimur,
175  37|           saepius steterit tamquam in acie quoque pluris et intulerit
176  37|           nobilitata discriminibus in ore hominum agit, quorum
177  38|       illud forum magis exercebat, in quo nemo intra paucissimas
178  38|  comperendinationes erant et modum in dicendo sibi quisque sumebat
179  38|    eloquentiae, ita tamen ut omnia in foro, omnia legibus, omnia
180  39|   auditoria et tabularia credimus, in quibus iam fere plurimae
181  39|       alter adsistit, et res velut in solitudine agitur. Oratori
182  39|    periclitantibus adsisteret, cum in plerisque iudiciis crederet
183  40|          temeraria, adrogans, quae in bene constitutis civitatibus
184  40|         confecit, donec nulla fuit in foro pax, nulla in senatu
185  40|            fuit in foro pax, nulla in senatu concordia, nulla
186  40|            senatu concordia, nulla in iudiciis moderatio, nulla
187  41|         aut miser? Quod municipium in clientelam nostram venit,
188  41|        inveniretur aliqua civitas, in qua nemo peccaret, supervacuus
189  41|       profectus ars medentis habet in iis gentibus, quae firmissima
190  41|           est inter bonos mores et in obsequium regentis paratos.
191  41|          Quid enim opus est longis in senatu sententiis, cum optimi
192  41|            eat? credite, optimi et in quantum opus est disertissimi
193  41|          summa illa laus et gloria in eloquentia neque illis modus
194  42|             et si qua tibi obscura in hoc meo sermone visa sunt,