|
29....
(Laelius) 'Asia Ti. Gracchus, perseveravit in civibus, sociorum nominisque
Latini iura neclexit ae foedera. quae si consuetudo ac licentia manare coeperit
latius, imperiumque nostrum ad vim a iure traduxerit, ut qui adhuc voluntate
nobis oboediunt, terrore teneantur, etsi nobis qui id aetatis sumus evigilatum
fere est, tamen de posteris nostris et de illa immortalitate rei publicae
sollicitor, quae poterat esse perpetua, si patriis viveretur institutis et
moribus.'
30.
Quae cum dixisset Laelius, etsi omnes qui aderant significabant ab eo se esse
admodum delectatos, tamen praeter ceteros Scipio quasi quodam gaudio elatus:
'multas tu quidem' inquit 'Laeli saepe causas ita defendisti, ut ego non modo
tecum Servium Galbam collegam nostrum, quem tu quoad vixit omnibus anteponebas,
verum ne Atticorum quidem oratorum quemquam aut suavitate…
31....
(Scipio) 'reportare. ergo illam rem populi, id est rem publicam, quis diceret
tum dum crudelitate unius oppressi essent universi, neque esset unum vinculum
iuris nee consensus ac societas coetus, quod est populus? atque hoc idem
Syracusis. urbs illa praeclara, quam ait Timaeus Graecarum maxumam, omnium
autem esse pulcherrimam, arx visenda, portus usque in sinus oppidi et ad urbis
crepidines infusi, viae latae, porticus, templa, muri nihilo magis efficiebant,
Dionysio tenente ut esset illa res publica; nihil enim populi, et unius erat
populus ipse. ergo ubi tyrannus est, ibi non vitiosam, ut heri dicebam, sed, ut
nunc ratio cogit, dicendum est plane nullam esse rem publicam.'
32.
Praeclare quidem dicis' Laelius; 'etenim video iam quo pergat oratio.' (Scipio)
'vides igitur ne illam quidem quae tota sit in factionis potestate, posse vere
dici rem publicam.' (Laelius) 'sic plane iudico.' (Scipio) 'et rectissime
quidem iudicas; quae enim fuit tum Atheniensium res, dum post magnum illud
Peloponnesiacum bellum triginta viri illi urbi iniustissime praefuerunt? num
aut vetus gloria civitatis, aut species praeclara oppidi, aut theatrum,
gymnasia, porticus, aut propylaea nobilia aut arx aut admiranda opera Phidiae,
aut Piraeus ille magnificus rem publicam efficiebat?' 'minime vero' Laelius 'quoniam quidem populi res non
erat.' (Scipio)
'quid? cum decemviri Romae sine provocatione fuerunt tertio illo anno, dum
vindicias amisisset ipsa libertas?' (Laelius.) 'populi nulla
res erat, immo vero id populus egit ut rem suam recuperaret.'
|