|
13.
Tum Philus: 'non mihi videtur' inquit 'quod hi venerunt alius nobis sermo esse
quaerendus, sed agendum accuratius et dicendum dignum aliquid horum auribus.' hic Laelius: 'quid tandem agebatis, aut cui sermoni nos
intervenimus?' (Philus) 'quaesierat ex me Scipio quidnam
sentirem de hoc quod duo soles visos esse constaret.' (Laelius)
'ain vero, Phile? iam explorata nobis sunt ea quae ad domos nostras quaeque ad
rem publicam pertinent? siquidem quid agatur in caelo
quaerimus.' et ille (Philus): 'an tu ad domos nostras non
censes pertinere scire quid agatur et quid fiat domi? quae non
ea est quam parietes nostri cingunt, sed mundus hic totus, quod domicilium
quamque patriam di nobis communem secum dederunt, cum praesertim si haec
ignoremus, multa nobis et magna ignoranda sint. ac me quidem
ut hercule etiam te ipsum Laeli omnisque avidos sapientiae cognitio ipsa rerum
consideratioque delectat.'
Tum Laelius: 'non inpedio, praesertim quoniam feriati sumus; sed
possumus audire aliquid an serius venimus?' (Philus) nihil est
adhuc disputatum, et quoniam est integrum, libenter tibi, Laeli, ut de eo
disseras equidem concessero.' (Laelius) 'immo vero te
audiamus, nisi forte Manilius interdictum aliquod inter duos soles putat esse
componendum, ut ita caelum possideant ut uterque possederit.' tum
Manilius: 'pergisne eam, Laeli, artem inludere, in qua primum excellis ipse,
deinde sine qua scire nemo potest quid sit suum quid alienum? sed
ista mox; nunc audiamus Philum, quem video maioribus iam de rebus quam me aut
quam P. Mucium consuli.'
14.
Tum Philus: 'nihil novi vobis adferam, neque quod a me sit excogitatumaut inventum; nam memoria teneo
C. Sulpicium Gallum, doctissimum ut scitis hominem, cum idem hoc visum
diceretur et esset casu apud M. Marcellum, qui cum eo consul fuerat, sphaeram quam
M. Marcelli avus captis Syracusis ex urbe locupletissima atque ornatissima
sustulisset, cum aliud nihil ex tanta praeda domum suam deportavisset, iussisse
proferri; cuius ego sphaerae cum persaepe propter Archimedi gloriam nomen
audissem, speciem ipsam non sum tanto opere admiratus; erat enim illa venustior
et nobilior in volgus, quam ab eodem Archimede factam posuerat in templo
Virtutis Marcellus idem.
Sed posteaquam coepit rationem huius operis scientissime Gallus exponere,
plus in illo Siculo ingenii quam videretur natura humana ferre potuisse
iudicabam fuisse. dicebat enim Gallus sphaerae illius alterius
solidae atque plenae vetus esse inventum, et eam a Thalete Milesio primum esse
tornatam, post autem ab Eudoxo Cnidio, discipulo ut ferebat Platonis, eandem
illam astris quae caelo inhaererent esse descriptam; cuius omnem ornatum et
descriptionem sumptam ab Eudoxo multis annis post non astrologiae scientia sed
poetica quadam facultate versibus Aratum extulisse. hoc autem
sphaerae genus, in quo solis et lunae motus inessent et earum quinque stellarum
quae errantes et quasi vagae nominarentur, in illa sphaera solida non potuisse
finiri, atque in eo admirandum esse inventum Archimedi, quod excogitasset quem
ad modum in dissimillimis motibus inaequabiles et varios cursus servaret una
conversio. hanc sphaeram Gallus cum moveret, fiebat ut soli luna totidem
conversionibus in aere illo quot diebus in ipso caelo succederet, ex quo et in
[caelo] sphaera solis fieret eadem illa defectio, et incideret luna tum in eam
metam quae esset umbra terrae, cum sol e regione…
15.…(Scipio)
'fuit, quod et ipse hominem diligebam et in primis patri meo Paulo probatum et
carum fuisse cognoveram. memini me admodum adulescentulo, cum pater
in Macedonia consul esset et essemus in castris perturbari exercitum nostrum
religione et metu, quod serena nocte subito candens et plena luna defecisset. tum ille cum legatus noster esset anno fere ante quam consul est
declaratus, haud dubitavit postridie palam in castris docere nullum esse
prodigium, idque et tum factum esse et certis temporibus esse semper futurum,
cum sol ita locatus fuisset ut lunam suo lumine non posset attingere.' 'ain tandem?' inquit Tubero; 'docere hoc poterat ille homines paene
agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere?' (Scipio) 'ille vero, et magna
quidem cum…
(Scipio) neque insolensostentatio neque oratio
abhorrens a persona hominis gravissimi; rem enim magnam <erat> adsecutus,
quod hominibus perturbatis inanem religionem timoremque deiecerat.
16 Atque
eius modi quiddam etiam bello illo maximo quod Athenienses et Lacedaemonii
summa inter se contentione gesserunt, Pericles ille et auctoritate et
eloquentia et consilio princeps civitatis suae, cum obscurato sole tenebrae
factae essent repente, Atheniensiumque animos summus timor occupavisset,
docuisse civis suos dicitur, id quod ipse ab Anaxagora cuius auditor fuerat
acceperat, certo illud tempore fieri et necessario, cum tota se luna sub orbem
solis subiecisset; itaque etsi non omni intermenstruo, tamen id fieri non posse
nisi intermenstruo tempore. quod cum disputando rationibusque
docuisset, populum liberavit metu; erat enim tum haec nova et ignota ratio,
solem lunae oppositu solere deficere, quod Thaletem Milesium primum vidisse
dicunt. id autem postea ne nostrum quidem Ennium fugit; qui ut
scribit, anno quinquagesimo <et> CCC. fere post Romam conditam 'Nonis
Iunis soli luna obstitit et nox.' atque hac in re tanta inest
ratio atque sollertia, ut ex hoc die quem apud Ennium et in maximis annalibus
consignatum videmus, superiores solis defectiones reputatae sint usque ad illam
quae Nonis Quinctilibus fuit regnante Romulo; quibus quidem Romulum tenebris
etiamsi natura ad humanum exitum abripuit, virtus tamen in caelum dicitur
sustulisse.'
|