|
21.
Cum id et Philus et Manilius et Mummius admodum adprobavissent…
nullum est
exemplum cui malimus adsimulare rem publicam.
(Laelius)
…'non solum ob eam causam fieri volui, quod erat aequum de re publica
potissimum principem rei publicae dicere, sed etiam quod memineram persaepe te
cum Panaetio disserere solitum coram Polybio, duobus Graecis vel peritissimis
rerum civilium, multaque colligere ac docere, optimum longe statum civitatis
esse eum quem maiores nostri nobis reliquissent. qua in disputatione
quoniam tu paratior es, feceris - ut etiam pro his dicam - si de re publica
quid sentias explicaris, nobis gratum omnibus.'
22.
Tum ille (Scipio): 'non possum equidem dicere me ulla in cogitatione acrius aut
diligentius solere versari, quam in ista ipsa quae mihi Laeli a te proponitur. etenim cum in suo quemque opere artificem, qui quidem excellat,
nihil aliud cogitare meditari curare videam, nisi quo sit in illo genere
melior, ego cum mihi sit unum opus hoc a parentibus maioribusque meis relictum,
procuratio atque administratio rei publicae, non me inertiorem esse confitear
quam opificem quemquam, si minus in maxima arte quam illi in minimis operae
consumpserim?
Sed neque iis contentus sum quae de ista consultatione scripta
nobis summi ex Graecia sapientissimique homines reliquerunt, neque ea quae mihi
videntur anteferre illis audeo. quam ob rem peto a vobis ut me
sic audiatis: neque ut omnino expertem Graecarum rerum, neque ut eas nostris in
hoc praesertim genere anteponentem, sed ut unum e togatis patris diligentia non
inliberaliter institutum, studioque discendi a pueritia incensum, usu tamen et
domesticis praeceptis multo magis eruditum quam litteris.'
23.
Hic Philus: 'non hercule' inquit 'Scipio dubito, quin tibi ingenio praestiterit
nemo, usuque idem in re publica rerum maximarum facile omnis viceris, quibus
autem studiis semper fueris tenemus. quam ob rem si ut dicis
animum quoque contulisti in istam rationem et quasi artem, habeo maximam
gratiam Laelio; spero enim multo uberiora fore quae a te dicentur, quam illa
quae a Graecis nobis scripta sunt omnia.' tum ille (Scipio)
'permagnam tu quidem expectationem, quod onus est ei qui magnis de rebus
dicturus est gravissimum, inponis orationi meae.' Et Philus:
'quamvis sit magna, tamen eam vinces ut soles; neque enim est periculum ne te
'e re publica disserentem deficiat oratio.'
24.
Hic Scipio: 'faciam quod vultis ut potero, et ingrediar in disputationem ea
lege, qua credo omnibus in rebus disserendis utendam esse si errorem velis
tollere, ut eius rei de qua quaeretur si nomen quod sit conveniat, explicetur
quid declaretur eo nomine; quod si convenerit, tum demum decebit ingredi in
sermonem; numquam enim quale sit illud de quo disputabitur intellegi poterit,
nisi quod sit fuerit intellectum prius. quare quoniam de re
publica quaerimus, hoc primum videamus quid sit id ipsum quod quaerimus.' cum adprobavisset Laelius, 'nec vero' inquit Africanus 'ita
disseram de re tam inlustri tamque nota, ut ad illa elementa revolvar quibus
uti docti homines his in rebus solent, ut a prima congressione maris et
feminae, deinde a progenie et cognatione ordiar, verbisque quid sit et quot
modis quidque dicatur definiam saepius; apud prudentes enim homines et in
maxima re publica summa cum gloria belli domique versatos cum loquar, non
committam ut sit inlustrior illa ipsa res de qua disputem, quam oratio mea; nec
enim hoc suscepi ut tamquam magister persequerer omnia, neque hoc polliceor me
effecturum ut ne qua particula in hoc sermone praetermissa sit.' tum
Laelius: 'ego vero istud ipsum genus orationis quod polliceris expecto.'
|