|
33.
Sed id quod fieri natura rerum ipsa cogebat, ut plusculum sibi iuris populus
adscisceret liberatus a regibus, non longo intervallo, sexto decimo fere anno,
Postumo Cominio Sp. Cassio consulibus consecutus est; in quo defuit fortasse
ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem. id enim tenetote quod initio dixi, nisi aequabilis haec in
civitate conpensatio sit et iuris et officii et muneris, ut et potestatis satis
in magistratibus et auctoritatis in principum consilio et libertatis in populo
sit, non posse hunc incommutabilem rei publicae conservari statum.
Nam cum esset ex aere alieno commota civitas, plebs montem sacrum prius, deinde
Aventinum occupavit. ac ne Lycurgi quidem disciplina genuit illos in hominibus
Graecis frenos; nam etiam Spartae regnante Theopompo sunt item quinque illi
quos ephoros appellant, in Creta autem decem, qui cosmoe vocantur, ut contra
consulare imperium tribuni plebis, sic illi contra vim regiam constituti.
34.
Fuerat fortasse aliqua ratio maioribus nostris in illo aere alieno medendi,
quae neque Solonem Atheniensem non longis temporibus ante fugerat, neque post
aliquanto nostrum senatum, cum sunt propter unius libidinem omnia nexa civium
liberata nectierque postea desitum, semperque huic oneri, cum plebes publica
calamitate inpendiis debilitata deficeret, salutis omnium causa aliqua
sublevatio et medicina quaesita est. quo tum consilio praetermisso causa populo
nata est, duobus tribunis plebis per seditionem creatis, ut potentia senatus
atque auctoritas minueretur; quae tamen gravis et magna remanebat, sapientissimis
et fortissimis et armis et consilio civitatem tuentibus, quorum auctoritas
maxime florebat, quod cum honore longe antecellerent ceteris, voluptatibus
erant inferiores nec pecuniis ferme superiores; eoque erat cuiusque gratior in
re publica virtus, quod in rebus privatis diligentissime singulos cives opera
consilio re tuebantur.
35.
Quo in statu rei publicae Sp. Cassium de occupando regno molientem, summa apud
populum gratia florentem, quaestor accusavit, eumque ut audistis cum pater in
ea culpa esse conperisse se dixisset, cedente populo morte mactavit. gratamque
etiam illam legem quarto circiter et quinquagesimo anno post primos consules de
multa et sacramento Sp. Tarpeius et A. Aternius consules comitiis centuriatis tulerunt.
annis postea XX ex eo quod L. Papirius P. Pinarius censores multis dicendis vim
armentorum a privatis in publicum averterant, levis aestumatio pecudum in multa
lege C. Iuli P. Papiri consulum constituta est.
36.
Sed aliquot ante annis, cum summa esset auctoritas in senatu populo patiente
atque parente, inita ratio est ut et consules et tribuni plebis magistratu se
abdicarent, atque ut X viri maxima potestate sine provocatione crearentur, qui
et summum imperium haberent et leges scriberent. qui cum X tabulas legum summa
aequitate prudentiaque conscripsissent, in annum posterum decemviros alios
subrogaverunt, quorum non similiter fides nec iustitia laudata. quo tamen e
collegio laus est illa eximia C. Iuli, qui hominem nobilem L. Sestium, cuius in
cubiculo ecfossum esse se praesente corpus mortuum diceret, cum ipse potestatem
summam haberet quod decemvirum unus sine provocatione esset, vades tamen
poposcit, quod se legem illam praeclaram neglecturum negaret, quae de capite
civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret.
|