|
V.
1.
Quae dum mentibus aguntur erectis, coniectans quantas intestinae cladis
excitaverat moles, nihilque tam convenire conatibus subitis quam celeritatem
sagaci praevidens mente, professa palam defectione se tutiorem fore
existimavit, incertusque de militum fide, placata ritu secretiore Bellona,
classico ad contionem exercitu convocato, saxeo suggestu insistens, iamque, ut
apparebat, fidentior haec clarius solito disserebat:
2.
Iam dudum tacita deliberatione vos aestimo, magni commilitones, gestorum
excitos amplitudine hoc operiri consilium ut eventus, qui sperantur, perpendi
possint et praecaveri. plus enim audire quam loqui militem decet actibus
coalitum ... gloriosis, nec alia spectatae aequitatis sentire rectorem, quam
ea, quae laudari digne potuerunt et probari. ut igitur quae proposui abiectius
absolvam, advertite oro benivole, quae sermone brevi percurram.
3.
Arbitrio dei caelestis vobis inter ipsa iuventae rudimenta permixtus
inruptiones Alamannorum adsiduas et Francorum populandique iugem licentiam
fregi, et vigore communi Romanis agminibus quotiens libet Rhenum pervium feci,
contra rumorum fremitus gentiumque validarum violentos excursus stando
inmobilis, virtutis vestrae nimirum firmamento confisus.
4.
et haec laborum, quos exhausimus, Galliae spectatrices post funera multa
iacturasque recreatae diuturnas et graves, posteritati per aetatum examina
commendabunt.
5.
at nunc cum auctoritate vestri iudicii rerumque necessitate conpulsus ad
augustum elatus sum culmen, deo vobisque fautoribus, si fortuna coeptis
adfuerit, altius adfecto maiora, id prae me ferens quod exercitui, cuius
aequitas armorumque inclaruit magnitudo, domi moderatus visus sum et tranquillus
et in crebritate bellorum contra conspiratas gentium copias consideratus et
cautus.
6.
ut igitur adversa praeveniamus mentium societate iunctissima, sequimini viam
consilii mei salutarem, ut puto, cum integritas rerum intentioni nostrae
voluntatique respondeat, et dum maioribus vacant praesidiis regiones Illyricae,
inpraepedito cursu tendentes Daciarum interim fines extimos occupemus, exinde
quid agi oporteat bonis successibus instruendi.
7.
at vos ex more fidentium ducum iuramento quaeso concordiam spondete mansuram et
fidem, operam mihi navaturo sedulam et solitam, nequid agatur inconsultum et
segne, et producturo, siquis exegerit, incorruptam conscientiam meam, quod nihil
voluntate praeter ea, quae in commune conducunt, adgrediar aut temptabo.
8.
Illud sane obtestor et rogo observate, ne inpetu gliscentis ardoris in privatorum
damna quisquam vestrum exiliat, id cogitans quod ita nos inlustrarunt hostium
innumerae strages, ut indemnitas provinciarum et salus exemplis virtutum
pervulgatae.
9.
Hoc sermone imperatoris vice alicuius oraculi conprobato mota est incitatius
contio et rerum cupida novandarum unanimanti consensu voces horrendas inmani
scutorum fragore miscebat, magnum elatumque ducem et, ut experta est,
fortunatum domitorem gentium adpellans et regum.
10.
iussique universi in eius nomen iurare sollemniter gladiis cervicibus suis
admotis sub exsecrationibus diris verbis iuravere conceptis omnes pro eo casus,
quoad vitam profuderint, si id necessitas exegerit, perlaturos; quae secuti rectores
omnesque principis proximi fidem simili religione firmarunt.
11.
Solus omnium licet proposito stabili, audacter tamen praefectus repugnavit
Nebridius, iuris iurandi nexu contra Constantium nequaquam se constringi posse
commemorans, cuius beneficiis obligatus erat crebris et multis. I
12.
quibus auditis cum stantes propius milites acriter inflammati eum adpeterent
trucidandum, ad genua sua prolapsum imperator paludamento protexit, indeque
reversus in regiam cum antegressum eum vidisset supplicemque iacentem orare, ut
levandi causa timoris ei porrigeret dexteram ecquid ait praecipuum amicis
servabitur, si tu manum tetigeris meam? sed hinc quo libet abi securus. hocque audito
ille innoxius ad larem suum recessit in Tusciam.
13.
his Iulianus, ut poscebat negotii magnitudo, praestructis expertus, quid in
rebus tumultuosis anteversio valeat et praegressus, per tesseram edicto itinere
in Pannonias, castris promotis et signis temere se fortunae conmisit ambiguae.
VI.
1.
Replicare nunc convenit tempori et narrare summatim quae, dum aguntur in
Galliis ante dicta, Constantius hiemans Antiochiae domi militiaeque perfecit.
inter conplures alios honore conspicuos adoraturi imperatorem peregre venientem
ordinantur etiam ex tribunis insignibus.
2.
cum igitur a Mesopotamia reversus Constantius hoc exciperetur officio,
Amphilochius quidam ex tribuno Paphlago, quem dudum sub Constante militantem
discordiarum sevisse causas inter primores fratres suspiciones contiguae
veritati pulsabant, ausus paulo petulantius stare, ut ipse quoque ad parile
obsequium admittendus, agnitus est et prohibitus, strepentibusque multis et
intueri lucem ulterius non debere clamantibus ut perduellem et obstinatum,
Constantius circa haec lenior solito desinite ait urgere hominem ut existimo
sontem sed nondum aperte convictum et mementote quod, siquid admisit huius
modi, sub obtutibus meis conscientiae ipsius sententia punietur, quam latere
non poterit et ita discessum est.
3.
postridie ludis Circensibus idem ex adverso imperatoris, ubi consueverat,
spectans repentino clamore sublato cum certamen opinatum emitteretur,
diffractis cancellis, quibus una cum pluribus incumbebat, cunctis cum eo in
vanum excussis laesisque leviter paucis, interna conpage disrupta efflasse
spiritum repertus solus, unde Constantius futurorum quoque praescius
exsultabat.
4.
Eodem tempore Faustinam nomine sortitus est coniugem amissa iam pridem Eusebia,
cuius fratres erant Eusebius et Hypatius consulares, corporis morumque pulchritudine
pluribus antistante et in culmine tam celso humana, cuius favore iustissimo
exemptum periculis declaratumque Caesarem rettulimus Iulianum.
5.
Habita est isdem diebus etiam Florentii ratio e Galliis novitatis metu
digressi, et Anatolio recens mortuo praefecto praetorio per Illyricum, ad eius
mittitur locum, cumque Tauro itidem praefecto praetorio per Italiam amplissimi
suscepit insignia magistratus.
6.
Parabantur nihilo minus externorum atque civilium instrumenta bellorum et
augebatur turmarum equestrium numerus parique studio supplementa legionibus
scripta sunt indictis per provincias tirociniis, omnisque ordo et professio
vexabatur, vestem armaque exhibens et tormenta, aurum quin etiam et argentum,
multiplicisque rei cibariae copias et diversa genera iumentorum.
7.
et quia Persarum rege ob difficultatem hiberni temporis aegre contruso,
reserata caeli temperie validior impetus timebatur, ad Transtigritanos reges et
satrapas legati cum muneribus missi sunt amplis, monituri cunctos et hortaturi
nostra sentire et nihil fallax temptare vel fraudulentum.
8.
ante omnia tamen Arsaces et Meribanes, Armeniae et Hiberiae reges, cultu
ambitioso indumentorum emercabantur et multiformibus donis, damna negotis
Romanis inlaturi, si rebus tum etiam dubiis descivissent ad Persas.
9.
inter tot urgentia Hermogene defuncto ad praefecturam promovetur Helpidius
ortus in Paphlagonia, aspectu vilis et lingua sed simplicioris ingenii,
incruentus et mitis adeo, ut cum ei coram innocentem quendam torquere
Constantius praecepisset, aequo animo abrogari sibi potestatem oraret haecque
potioribus aliis ex sententia principis agenda permitti.
|