VII.
1.
Adlapso itaque Calendarum Ianuariarum die cum Mamertini et Nevittae nomina
suscepissent paginae consulares, humilior princeps visus est, in officio
pedibus gradiendo cum honoratis, quod laudabant alii, quidam ut adfectatum et
vile carpebant.
2.
dein Mamertino ludos edente circenses, manu mittendis ex more inductis per
admissionum proximum, ipse lege agi dixerat, ut solebat, statimque admonitus
iuris dictionem eo die ad alterum pertinere, ut errato obnoxium decem libris
auri semet ipse multavit.
3.
Frequentabat inter haec curiam agendo diversa, quae divisiones multiplices
ingerebant. et cum die quodam ei causas ibi spectanti venisse nuntiatus esset
ex Asia philosophus Maximus, exsiluit indecore: et qui esset oblitus, effuso
cursu a vestibulo longe progressus exosculatum susceptumque reverenter secum
induxit per ostentationem intempestivam nimius captator inanis gloriae visus,
praeclarique illius dicti inmemor Tulliani, quo tales notando ita relatum:
4.
ipsi illi philosophi etiam in his libris, quos de contemnenda gloria scribunt,
nomen suum inscribunt ut in eo ipso, quo praedicationem nobilitatemque
despiciunt, praedicari de se ac se nominari velint.
5.
Haut multo deinceps duo agentes in rebus ex his, qui proiecti sunt, eum adiere
fidentius, promittentes latebras monstrare Florentii, si eis gradus militiae
redderetur, quos incessens delatoresque adpellans addebat non esse
imperatorium, obliquis flecti indiciis ad retrahendum hominem mortis metu
absconditum, qui forte non diu latitare citra spem veniae permitteretur.
6.
Aderat his omnibus Praetextatus, praeclarae indolis gravitatisque priscae
senator, ex negotio proprio forte repertus apud Constantinopolim, quem arbitrio
suo Achaiae proconsulari praefecerat potestate.
7.
Nec tamen, cum corrigendis civilibus ita diligenter instaret, omisit
castrensia, rectores militibus diu exploratos adponens, urbes quin etiam per
Thracias omnes cum munimentis reparans extimis, curansque sollicite, ne arma
vel indumenta aut stipendium vel alimenta deessent his quos per supercilia
Histri dispersos excursibusque barbarorum oppositos agere vigilanter audiebat
et fortiter.
8.
quae cum ita divideret nihil segnius agi permittens, suadentibus proximis, ut
adgrederetur propinquos Gothos saepe fallaces et perfidos, hostes quaerere se
meliores aiebat: illis enim sufficere mercatores Galatas, per quos ubique sine
condicionis discrimine venundantur.
9.
Haec eum curantem et talia commendabat externis nationibus fama ut fortitudine,
sobrietate, militaris rei scientia, virtutumque omnium incrementis excelsum,
paulatimque progrediens ambitum oppleverat mundi.
10.
proinde timore eius adventus per finitimos longeque distantes latius explicato
legationes undique solito ocius concurrebant: hinc Transtigritanis pacem
obsecrantibus et Armeniis, inde nationibus Indicis certatim cum donis optimates
mittentibus ante tempus ab usque Divis et Serendivis, ab australi plaga ad
famulandum rei Romanae semet offerentibus Mauris, ab aquilone et regionibus
solis, per quas in mare Phasis accipitur, Bosporanis aliisque antehac ignotis
legationes vehentibus supplices, ut annua conplentes sollemnia intra terrarum
genitalium terminos otiose vivere sinerentur.
VIII.
1.
Adpositum est, ut existimo, tempus ad has partes nos occasione magni principis devolutos
super Thraciarum extimis situque Pontici sinus visa vel lecta quaedam perspicua
fide monstrare.
2.
Athos in Macedonia mons ille praecelsus navibus quondam Medicis pervius, et
Caphareus Euboicus scopulus, ubi Nauplius Palamedis pater classem conlisit
Argivam, licet longo spatio controversi a Thessalo mari distinguunt Aegaeum,
quod paulatim fusius adulescens, dextra, qua late protenditur, per Sporadas est
insulosum atque Cycladas, ideo sic appellatas quod omnes ambiunt Delon partu
deorum insignem, laeva Imbrum et Tenedum circumluens et Lemnum et Thasum,
quando perflatur, Lesbo inliditur violentius.
3.
unde gurgitibus refluis Apollinis Sminthii templum et Troada perstringit et
Ilium heroicis casibus claram, efficitque Melana sinum oppositum Zephyro, cuius
apud principium Abdera visitur Protagorae domicilium et Democriti, cruentaeque
Diomedis Thracii sedes et convalles, per quas Hebrus sibi miscetur, et Maronea
et Aenus, qua diris auspiciis coepta moxque relicta ad Ausoniam veterem ductu
numinum properavit Aeneas.
4.
Hinc gracilescens paulatim et velut naturali quodam commercio ruens in Pontum
eiusque partem ad se iungens, in speciem litterae formatur, exin
Hellespontum a Rhodopa scindens, Cynossema, ubi sepulta creditur Hecuba, et
Coelan praeterlabitur et Seston et Callipolin contra per Achillis Aiacisque
sepulchra Dardanum contingit et Abydon, unde iunctis pontibus Xerxes maria pedibus
peragravit, dein Lampsacum Themistocli dono datam a rege Persarum et Parion,
quam condidit Iasionis filius Paris.
5.
unde semiorbe curvescens altrinsecus, lataque aperiens terrarum divortia, circumfluis
spatiis Propontidos respergit ex eoo latere Cyzicum et Dindyma, religiosa
Matris Magnae delubra, et Apamiam Ciumque, ubi Hylam insecuta rapuit Nympha et
Astacum secuto tempore Nicomediam a rege cognominatam, qua in occasum procedit
Cherronesum pulsat et Aegospotamus, in quo loco lapides casuros ex caelo
praedixit Anaxagoras, et Lysimachiam et civitatem, quam Hercules conditam
Perinthi comitis sui memoriae dedicavit.
6.
et ut effectae plenaeque litterae figura servetur, in meditullio ipso
rotunditatis Proconesus insula est oblonga et Besbicus.
7.
Post cuius summitatem in angustias rursus extenuatum Europam et Bithyniam
intercurrens, per Chalcedona et Chrysopolim et stationes transit obscuras.
8.
nam supercilia eius sinistra Athyras portus despectat et Selymbria et
Constantinopolis, vetus Byzantium, Atticorum colonia, et promuntorium Ceras
praelucentem navibus vehens constructam celsius turrim, quapropter Ceratas
adpellatur ventus inde suetus oriri praegelidus.
9.
Hoc modo fractum et participatione maris utriusque finitum iamque mitescens in
aequoream panditur faciem. quantum potest cadere sub aspectum late diffusum et
longe.
10.
omnis autem eius velut insularis circuitus litorea navigatio viginti tribus
dimensa milibus stadiorum, ut Eratosthenes adfirmat et Hecataeus et Ptolomaeus
aliique huius modi cognitionum minutissimi scitatores, in speciem Scythici
arcus nervo coagmentati geographiae totius adsensione formatur.
11.
et qua sol oceano exsurgit eoo, paludibus clauditur Maeotidos: qua declinat in
vesperum, Romanis provinciis terminatur: unde suspicit sidus arctoum, homines
alit linguis et moribus dispares: latus eius austrinum molli devexitate
subductum.
12.
per haec amplissima spatia oppida sunt dispersa Graecorum, quae cuncta
aetatibus variis praeter pauca Atheniensium coloni condidere Milesii, inter
Ionas alios in Asia per Nileum multo ante locati, Codri illius filium, qui se
pro patria bello fertur Dorico devovisse.
13.
extremitates autem arcus utrimque tenues duo exprimunt Bospori e regione sibi
oppositi Thracius et Cimmericus: hac causa Bospori vocitati, quod per eos
quondam Inachi filia mutata, ut poetae locuntur, in bovem ad mare Ionium
permeavit.
14.
Dextram igitur inflexionem Bospori Thracii excipit Bithyniae litus, quam
veteres dixere Mygdoniam, in qua Thynia et Mariandena sunt regiones et Amyci
saevitia Bebryces exempti virtute Pollucis, remotaque statio, in qua volitantes
minaciter harpyias Phineus vates horrebat; per quae litora in sinus oblongos
curvatus Sangarius et Phyllis et Lycus et Rhebas fluvii funduntur in maria,
quibus controversae cyaneae sunt Synplegades, gemini scopuli in vertices
undique porrecti diruptos, adsueti priscis saeculis obviam sibi cum horrendo
fragore conlisis molibus ferri, cedentesque retrorsus acri adsultu ad ea
reverti, quae pulsarant. per has saxorum dehiscentium concursantiumque
crebritates si etiam ales intervolasset, nulla celeritate pinnarum eripi
poterat quin interiret oppressa.
15.
hi scopuli cum eos Argo prima omnium navis Colchos ad direptionem aurei
properans velleris praeterisset innoxia, inmobiles turbine circumfracto stetere
concorporati, ut eos aliquando Ivisse diremptos nulli nunc conspicantium
credant, nisi super hoc congruerent omnes priscorum carminum cantus.
16.
Post Bithyniae partem provinciae Pontus et Paphlagonia protenduntur, in quibus
Heraclea et Sinope et Polemonion, et Amisos amplae sunt civitates et Tios et
Amastris, omnes ab auspicio diligentia fundatae Graecorum, et Cerasus, unde
advexit huius modi poma Lucullus, insulaeque arduae, et Trapezunta et Pityunta
continentis oppida non obscura.
17.
ultra haec loca Acherusium specus est, quod accolae ponton adpellant, et portus
Acone, fluvii diversi, Acheron, idemque Arcadius, et Iris et Tibris et iuxta
Parthenius, omnes in mare ictu rapido decurrentes. Thermodon his est proximus
ab Armonio defluens monte et Themiscyraeos interlabens lucos, ad quos Amazonas
quondam migrare necessitas subegerat talis.
18.
Adtritis damnorum assiduitate finitimis, Amazones veteres, quae eos cruentis
populabantur incursibus, altiora spirabant, viresque suas circumspectantes his,
quae propinqua saepius adpetebant, validiores, raptae praecipiti cupiditatis
ardore, perruptis nationibus plurimis manus Atheniensibus intulerunt, acrique
concertatione effuse disiectae omnes nudatis equitatus sui lateribus conruere.
19.
harum interitu cognito residuae ut imbelles domi relictae, extrema perpessae,
vicinitatis eis repensantis similia funestos impetus declinantes, ad pacatiorem
sedem transiere Thermodontis, quarum progenies longe deinde propagata per
numerosam subolem manu firmissima ad loca reverterat genitalia, secuto tempore
populis diversarum originum formidabilis.
20.
Haut procul inde attollitur Carambis placide collis contra [septentrionem]
Helicen exsurgens, cuius e regione est Criumetopon, Tauricae promuntorium,
duobus milibus et quingentis stadiis disparatum. hocque ex loco omnis ora
maritima, cuius initium Halys est amnis, velut longitudine lineali directa
nervi efficit speciem, duabus arcus summitatibus conligati.
21.
his regionibus Dahae confines sunt, acerrimi omnium bellatores, et Chalybes,
per quos erutum et domitum est primitus ferrum. post quos terras patentes
Byzares obtinent et Sapires et Tibareni et Mossynoeci et Macrones et Philyres,
populi nulla nobis adsuetudine cogniti.
22.
a quibus brevi spatio distant virorum monumenta nobilium, in quibus Sthenelus
est humatus et Idmon et Tiphys, primus Herculis socius Amazonico bello
letaliter vulneratus, alter augur Argonautarum, tertius eiusdem navis
cautissimus rector.
23.
praetercursis partibus memoratis Aulion antron est, et fluenta Callichori ex
facto cognominati, quod superatis post triennium Indicis nationibus, ad eos
tractus Liber reversus, circa huius ripas virides et opacas orgia pristina
reparavit et choros: trieterica huius modi sacra quidam existimant appellari
...
24.
post haec confinia Camaritarum pagi sunt celebres, et Phasis fremebundis
cursibus Colchos attingit, Aegyptiorum antiquam subolem, ubi inter civitates
alias Phasis est nomine fluvii dictitata, et Dioscurias nunc usque nota, cuius
auctores Amphitus et Cercius Spartani traduntur, aurigae Castoris et Pollucis,
quibus Heniochorum natio est instituta.
25.
paulum ab his secernuntur Achaei, qui bello anteriore quodam apud Troiam
consummato, non cum super Helena certaretur, ut auctores prodidere non nulli,
in Pontum reflantibus ventis errore delati cunctisque hostilibus, stabilem
domiciliis sedem nusquam reperientes, verticibus montium insedere semper nivalium,
et horrore caeli districti, victum etiam sibi cum periculis rapto parare
adsuefacti sunt, atque eo ultra omnem deinde ferociam saevierunt. super
Cercetis, qui isdem adnexi sunt, nihil memoratu traditur dignum.
26.
Quorum post terga Cimmerici agitant incolae Bospori, ubi Milesiae sunt
civitates, harumque velut mater omnium Panticapaeum, quam perstringit Hypanis
fluvius genuinis intumescens aquis et externis.
27.
itineribus hinc extensis Amazones ad usque Caspium mare porrectae circumcolunt
Tanain, qui inter Caucasias oriens rupes per sinuosos labitur circumflexus,
Asiamque disterminans ab Europa, in stagnis Maeoticis delitescit.
28.
huic Ra vicinus est amnis, in cuius superciliis quaedam vegetabilis eiusdem
nominis gignitur radix, proficiens ad usus multiplices medelarum.
29.
Ultra Tanain panduntur in latitudinem Sauromatae, per quos amnes fluvnt
perpetui Marabius et Rombitus et Theophanius et Totordanes. licet alia quoque
distans inmanibus intervallis Sauromatarum praetenditur natio litori iuncta,
quod Coracen suscipiens fluvium in aequor eiectat extremum.
30.
Prope palus est Maeotis amplissimi circumgressus, ex cuius uberrimis venis per
Panticapes angustias undarum magnitudo prorumpit in Pontum, cuius in dextro
latere insulae sunt Phanagorus et Hermonassa studio constructae Graecorum.
31.
circa haec stagna ultima extimaque plures habitant gentes, sermonum
institutorumque varietate dispariles, Iaxamatae et Maeotae et Iazyges,
Roxolanique et Halani et Melanchlaenae et cum Gelonis Agathyrsi, apud quos
adamantis est copia lapidis: aliique ultra latentes, quod sunt omnium
penitissimi.
32.
sed Maeotidos lateri laevo Cherronesus est propinqua, coloniarum plena Graecarum.
unde quieti sunt homines et sedati, adhibentes vomeri curam et proventibus
fructuariis victitantes.
33.
A quibus per varia regna diducti itineribus modicis Tauri dissociantur, inter
quos inmani diritate terribiles Arichi et Sinchi et Napaei, intendente
saevitiam licentia diuturna, indidere mari nomen inhospitali, et a contrario
per cavillationem Pontus Euxinus appellatur, ut evethe Graeci dicimus stultum
et noctem euphronen, et furias eumenidas.
34.
dis enim hostiis litantes humanis et immolantes advenas Dianae, quae apud eos
dicitur Orsiloche, caesorum capita fani parietibus praefigebant, velut fortium
perpetua monumenta facinorum.
35.
In hac Taurica insula Leuce sine habitatoribus ullis Achilli est dedicata. in
quam si fuerint quidam forte delati, visis antiquitatis vestigiis temploque et
donariis eidem heroi consecratis, vesperi repetunt naves: aiunt enim non sine
discrimine vitae illic quemquam pernoctare. ibi et aquae sunt et candidae aves
nascuntur halcyonibus similes, super quarum origine et Hellespontiaci proelii
tempore disserebamus.
36.
sunt autem quaedam per Tauricam civitates, inter quas eminet Eupatoria et
Dandace, et Theodosia et minores aliae nullis humanis hostiis inpiatae.
37.
Hactenus arcus apex protendi existimatur. eius nunc residua leniter sinuata,
subiectaque ursae caelesti ad usque laevum Bospori Thracii latus, ut ordo
postulat, exsequemur id admonentes, quod, cum arcus omnium gentium flexis
curventur hastilibus, Scythici soli vel Parthici circumductis utrimque
introrsus pandis et patulis cornibus effigiem lunae decrescentis ostendunt,
medietatem recta et rotunda regula dividente.
38.
Ergo in ipso huius conpagis exordio, ubi Riphaei deficiunt montes, habitant
Arimphaei iusti homines, placiditateque cogniti, quos amnes Chronius et Visula
praeterfluvnt; iuxtaque Massagetae Halani et Sargetae, aliique plures obscuri,
quorum nec vocabula nobis sunt nota nec mores.
39.
interiectu deinde non mediocri Carcinites panditur sinus eiusdemque nominis
fluvius, et religiosus per eas terras Triviae lucus.
40.
dein Borysthenes a montibus oriens Nerviorum, primigeniis fontibus copiosus
concursuque multorum amnium adulescens, mari praeruptis undarum verticibus
intimatur, cuius in marginibus nemorosis Borysthenes est civitas et
Cephalonesus, et arae Alexandro Magno Caesarique Augusto sacratae.
41.
longo exinde intervallo paene est insula, quam incolunt Sindi ignobiles, post
heriles in Asia casus coniugiis potiti dominorum et rebus, quibus subiectum
gracile litus Achilleos vocant indigenae dromon, exercitiis ducis quondam
Thessali memorabilem. eique proxima est civitas. Tyros colonia Phoenicum, quam
praestringit fluvius Tyras.
42.
In medio autem spatio arcus, quod prolixae rotunditatis esse praediximus,
quodque expedito viatori diebus conficitur quindecim, Europaei sunt Halani et
Costobocae gentesque Scytharum innumerae, quae porriguntur ad usque terras sine
cognito fine distentas, quarum pars exigua frugibus alitur, residuae omnes
palantes per solitudines vastas nec stivam aliquando nec sementem expertas, sed
squalentes et pruinosas ferarum taetro ritu vescuntur, eisque caritates et
habitacula, vilesque suppellectiles plaustris inpositae sunt corticibus tectis,
et cum placuerit, sine obstaculo migrant, eodem carpenta quo libuerit
convolventes.
43.
Cum autem ad alium portuosum ambitum fuerit ventum, qui arcus figuram determinat
ultimam, Peuce prominet insula, quam circumcolunt Trogodytae et Peucini
minoresque aliae gentes, et Histros quondam potentissima civitas, et Tomi et
Apollonia et Anchialos et Odissos, aliae praeterea multae, quas litora
continent Thraciarum.
44.
amnis vero Danubius oriens prope Rauracos monte confine limitibus Raeticis per
latiorem orbem praetentus ac sexaginta navigabilis paene omnes recipiens
fluvios, septem ostiis per hoc Scythicum litus erumpit in mare.
45.
quorum primum est Peuce insula supra dicta, ut interpretata sunt vocabula
Graeco sermone, secundam Naracustoma, tertium Calonstoma, quartum Pseudostoma;
nam Borionstoma ac deinde Stenostoma languidiora sunt ceteris; septimum segnius
et palustri specie nigrum.
46.
Omnis autem circumfluo ambitu Pontus et nebulosus est, et dulcior aequorum
ceteris et vadosus, quod et concrescit aer ex umorum spiramine saepe densatus,
et inruentium undarum magnitudine temperatur, et consurgit in brevia dorsuosa,
limum globosque adgerente multitudine circumvenientium fluentorum.
47.
et constat ab ultimis nostri finibus maris agminatim ad hunc secessum pariendi
gratia petere pisces, ut aquarum suavitate salubrius fetus educant in
receptaculis cavis - quae sunt ibi densissima- securi voracium beluarum: nihil
enim in Ponto huius modi aliquando est visum, praeter innoxios delphinas et
paucos.
48.
quicquid autem eiusdem pontici sinus aquilone caeditur et pruinis, ita
perstringitur gelu, ut nec amnium cursus subtervolvi credantur nee per infidum
et labile solum gressus hominis possit vel iumenti firmari, quod vitium numquam
mare sincerum sed permixtum aquis amnicis temptat. - prolati aliquantorsum
longius quam sperabamus pergamus ad reliqua.
49.
Accesserat aliud ad gaudiorum praesentium cumulum diu quidem speratum, sed
dilationum ambage multiplici tractum. nuntiatum est enim per Agilonem et Iovium
postea quaestorem Aquileiae defensores longioris obsidii taedio, cognitoque
Constanti excessu, patefactis portis egressos auctores prodidisse turbarum,
isdemque vivis exustis, ut supra relatum est, omnes concessionem inpetrasse
delictorum et veniam.
|