|
I.
1.
Post exploratam alacritatem exercitus, uno parique ardore inpetrabilem
principem superari non posse, deum usitato clamore testati, Iulianus summae rei
finem inponendum maturius credens, extracta quiete nocturna itinerarium sonare
lituos iubet, praestructisque omnibus, quae difficultates arduae belli
poscebant, candente iam luce Assyrios fines ingressus celso praeter alios
spiritu obequitans ordinibus aemulatione sui cunctos ad officia fortitudinis
incendebat.
2.
utque ductor usu et docilitate firmatus metuens, ne per locorum insolentiam
insidiis caperetur occultis, agminibus incedere quadratis exorsus est.
excursatores quidem quingentos et mille sensim praeire disposuit, qui cautius
gradientes ex utroque latere itidemque a fronte, nequis repentinus inrueret,
prospectabant. ipse vero medios pedites regens, quod erat totius roboris
firmamentum, dextra legiones aliquas cum Nevitta supercilia fluminis praestringere
iussit Euphratis. cornu vero laevum cum equitum copiis Arintheo tradidit et
Ormizdae ducendum confertius per plana camporum et mollia. agmina vero postrema
Dagalaifus cogebat et Victor, ultimusque omnium Osdruenae dux Secundinus.
3.
deinde ut hostibus, si erupissent usquam, vel conspicantibus procul timorem
multitudinis maioris incuteret, laxatis cuneis iumenta dilatavit et homines, ut
decimo paene lapide postremi dispararentur a signiferis primis, quod arte mira
saepe fecisse Pyrrhus ille rex dicitur Epirotes, oportunis in locis castra
metandi armorumque speciem diffundendi ex industria vel attenuandi perquam
scientissimus, ut ubi usu venisset plures aestimarentur aut pauci.
4.
Sarcinas vero et calones et apparationem inbellem inpedimentorumque genus omne
inter utrumque latus instituit procedentium ordinatim, nequa vi subita
raperentur, ut saepe contigit, inprotecta. classis autem licet per flumen
ferebatur adsiduis flexibus tortuosum, nec residere nec praecurrere sinebatur.
5.
Emenso itaque itinere bidui prope civitatem venimus Duram desertam, marginibus
amnis inpositam. in quo loco greges cervorum plures inventi sunt, quorum alii
confixi missilibus, alii ponderibus elisi remorum ad satietatem omnes paverunt;
pars maxima natatu adsueta veloci alveo penetrato incohibili cursu evasit ad
solitudines notas.
6.
Exin dierum quattuor itinere levi peracto vespera incedente cum expeditis mille
inpositis navibus Lucillianus comes imperio principis mittitur Anathan
munimentum expugnaturus, quod ut pleraque alia circumluitur fluentis Euphratis.
et navibus, ut praeceptum est, per oportuna dispersis obsidebatur insula,
nebulosa nocte obumbrante impetum clandestinum.
7.
sed postquam advenit lux certa, aquatum quidam egressus visis subito hostibus
ululabili clamore sublato excitos tumultuosis vocibus propugnatores armavit. et
mox a specula quadam altissima explorato situ castrorum, quam ocissime cum
duarum praesidio navium amnem supermeat imperator, pone sequentibus navigiis
multis, quae obsidionales machinas advehebant.
8.
iamque muris propinquans cum non absque discriminibus multis consideraret esse
certandums sermone cum leni tum aspero et minaci hortabatur ad deditionem
defensores, qui ad conloquium petito Ormizda promissi, eius et iuramentis
inlecti multa sibi de lenitudine Romana spondebant.
9.
denique prae se bovem coronatum agentes, quod est apud eos susceptae pacis
indicium, descendere suppliciter, et statim munimento omni incenso Pusaeus eius
praefectus, dux Aegypti postea, honore tribunatus adfectus est. reliqui vero
cum caritatibus suis et supellectile humaniore cultu ad Syriacam civitatem
Chalcida transmissi sunt.
10.
inter hos miles quidam, cum Maximianus perrupisset quondam Persicos fines in
his locis aeger relictus, prima etiam tum lanugine iuvenis, ut aiebat, uxores
sortitus gentis ritu conplures cum numerosa subole tunc senex incurvus exultans
proditionisque auctor ducebatur ad nostra testibus adfirmans et praescisse se
olim et praedixisse, quod centenario iam contiguus sepelietur in solo Romano.
post quae Saraceni procursatores quosdam partis hostium obtulere laetissimo
principi et munerati ad agenda similia sunt remissi.
11.
Acciderat aliud postridie dirum. ventorum enim turbo exortus pluresque
vertigines concitans ita confuderat omnia tecta, ut tabernacula multa
conscinderentur et supini plerique milites sternerentur vel proni, spiritu
stabilitatem vestigii subvertente. nec minus eodem die aliud periculosum
evenit. amne enim repente extra margines evagato mersae sunt quaedam
frumentariae naves cataractis avulsis, ad defundendas reprimendasque aquas
rigare suetas opere saxeo structis: quod utrum per insidias an magnitudine
acciderit fluentorum sciri non potuit.
12.
Post perruptam incensamque urbem omnium primam et captivos transmissos certiore
iam spe provectus exercitus ad fiduciam elatis vocibus in favores principis
consurgebat, adfore sibi etiam deinde caelestem existimans curam.
13.
Et quia per regiones ignotas de obscuris erat suspectior cura, astus gentis et
ludificandi varietas timebatur. ideoque imperator nunc antesignanus, nunc
agminibus cogendis insistens cum expeditis velitibus, nequid lateret abstrusum,
frutecta squalida vallesque scrutabatur, licentiores militum per longinqua
discursus adfabilitate nativa prohibendo vel minis.
14.
hostiles tamen agros omni frugum genere divites cum segetibus et tuguriis
inflammari permisit ita demum cum usui necessaria abunde sibi quisque
collegisset, et hoc modo sauciabatur salus hostium nesciorum.
15.
bellatores enim libenter quaesitis dextris propriis utebantur, alia virtutis
suae horrea repperisse existimantes, et laeti quod vitae quoque subsidiis
adfluentes alimenta servabant quae navigiis vehebantur.
16.
hic vino gravis quidam temerarius miles ad ulteriorem ripam nullo urgente
transgressus in conspectu nostro ab hostibus captus occisus est.
II.
1.
Quibus tali casu patratis ad castra pervenimus nomine Thilutha in medio fluminis
sita, locum inmenso quodam vertice tumescentem et potestate naturae velut manu
circumsaeptum humana, cuius ad deditionem incolae temptati mollius, ut decebat,
quoniam asperitas edita vim superabat armorum, intempestivam tunc defectionem
esse firmabant. sed hactenus responderunt, quod cum interiora occupaverint
protinus gradientes Romani, se quoque utpote regnorum sequelas victoribus
accessuros.
2.
et post haec praetermeantes moenia ipsa naves nostras verecunda quiete
spectabant inmobiles. quo transito cum ad munimentum aliud Achaiachalam nomine
venissemus fluminis circumitione vallatum arduumque transcensu, refutati pari
responso discessimus. alia postridie castra ob muros invalidos derelicta
praetereuntur incensa.
3.
postera igitur et insequenti die stadiis ducentis emensis ventum est ad locum
Baraxmalcha. unde amne transito miliario septimo disparata Diacira invaditur
civitas habitatoribus vacua, frumento et salibus nitidis plena, in qua templum
alti culminis arci vidimus superpositum, qua incensa caesisque mulieribus
paucis, quae repertae sunt, traiecto fonte scatenti bitumine Ozogardana
occupavimus oppidum, quod formidine advenientis exercitus itidem deseruere cultores.
in quo principis Traiani tribunal ostendebatur.
4.
hac quoque exusta, biduo ad refectio nem corporum dato prope extremum noctis,
quae secundum diem secuta est, Surena post regem apud Persas promeritae
dignitatis, et Malechus Podosacis nomine, phylarchus Saracenorum Assanitarum,
famosi nominis latro, omni saevitia per nostros limites diu grassatus, structis
Ormizdae insidiis, quem ad speculandum exiturum - incertum unde -
praesenserant, ideo sunt temptamento frustrati quod angusta fluminis
interluvies et praealta transiri vado non potuit.
5.
et primo lucis exordio cum essent hostes iam in contuitu, visi tunc primitus corusci
galeis et horrentes indutibus rigidis, milites in procinctum impetu veloci
tendentes eos involavere fortissime. et quamvis arcus validis viribus
flecterentur et splendor ferri intermicans Romanorum metum augeret, ira tamen
acuente virtutem clipeorum densitate contecti, ne possint emittere coegerunt.
6.
animatus his vincendi primitiis miles ad vicum Macepracta pervenit, in quo
semiruta murorum vestigia videbantur, qui priscis temporibus in spatia longa
protenti tueri ab externis incursibus Assyriam dicebantur.
7.
hinc pars fluminis scinditur largis aquarum agminibus ducens ad tractus
Babylonios interiores usui agris futura et civitatibus circumiectis, alia
Naarmalcha nomine, quod fluvius regum interpretatur, Ctesiphonta praetermeat,
cuius in exordio turris in modum Phari celsior surgit.
8.
hanc peditatus omnis pontibus caute digestis transivit. equites vero cum
iumentis armati clementiores gurgites fluminis obliquati transnarunt, alii
multitudine subita petiti telorum hostilium, quos egressi auxiliares ad
cursuram levissimi, fugientiumque cervicibus insistentes, laniatu avium
prostraverunt.
9.
Quo negotio itidem gloriose perfecto ad civitatem Pirisaboram ventum est amplam
et populosam, ambitu insulari circumvallatam. cuius obequitans moenia imperator
et situm, obsidium omni cautela coeptabat quasi sola formidine oppidanos a
propugnandi studio submoturus. quibus per conloquia saepe temptatis cum nec
promissis quisquam flecteretur nec minis, suscipitur oppugnandi exordium et
armatorum triplici corona circumdatis muris die primo ad usque noctis initium
missilibus certabatur.
10.
tum defensores animo praestantes et viribus per propugnacula ciliciis undique
laxius pansis, quae telorum impetus cohiberent, obtecti scutis vimine
firmissimo textis et crudorum tergorum densitate vestitis validissime
resistebant, ferrea nimirum facie omni: quia lamminae singulis membrorum
lineamentis cohaerenter aptatae fido operimento totam hominis speciem
contegebant.
11.
et aliquotiens Ormizdae et indigenae et regalis conloquia petentes obnixe
propinquantem probris atque conviciis ut male fidum incessebant et desertorem.
hac lenta cavillatione diei maxima parte exempta tenebrarum silentio primo
multiformes admotae sunt machinae coeptaque altitudo conplanari fossarum.
12.
quae vixdum ambigua luce defensores intentius contemplati, eo accedente quod
angularem turrim ictus foravit arietis violentior, relictis civitatis
duplicibus muris continentem occupant arcem, asperi montis interrupta planitie
superpositam, cuius medietas in sublime consurgens tereti ambitu Argolici scuti
speciem ostendebat, nisi quod a septemtrione id, quod rotunditati deerat, in
Euphratis fluenta proiectae cautes eminentius tuebantur, in qua excellebant
minae murorum bitumine et coctilibus laterculis fabricatae, quo aedificii
genere nihil esse tutius constat.
13.
iamque ferocior miles pervasa urbe, quam viderat vacuam, adversus oppidanos ab
arce multimoda tela fundentes acri contentione pugnabat. cum enim idem
prohibitores catapultis nostrorum urgerentur atque ballistis, ipsi quoque ex
edito arcus erigebant fortiter tensos, quibus panda utrimque surgentia cornua
ita lentius flectebantur ut nervi digitorum acti pulsibus violentis harundines
ferratas emitterent, quae corporibus inlisae contrariis letaliter figebantur.
14.
dimicabatur nihilo minus utrubique saxorum manualium nimbis et neutrubi
inclinato momento proelium atrox a lucis ortu ad initium noctis destinatione
magna protractum pari sorte diremptum est. proinde die secuto cum certaretur
asperrime multique funderentur altrinsecus et aeque vires gesta librarent,
imperator omnes aleae casus inter mutuas clades experiri festinans cuneatim
stipatus densetisque clipeis ab ictu sagittarum defensus, veloci saltu
comitantibus promptis prope portam venit hostilem crasso ferro crustatam.
15.
et licet saxis et glande ceterisque telis cum periculo salutis premeretur,
fodicare tamen paratos valvarum latera ut aditum patefacerent, vocibus
increpans crebris non ante discessit quam telorum congerie, quae
superiaciebantur, se iam cerneret obruendum.
16.
evasit cum omnibus tamen, paucis levius vulneratis, ipse innoxius verecundo
rubore suffusus. legerat enim Aemilianum Scipionem cum historiarum conditore
Polybio Megalopolitano Arcade et triginta militibus portam Carthaginis impetu
simili subfodisse. sed fides recepta scriptorum veterum recens factum defendit.
17.
Aemilianus enim testudine lapidea tectus successerat portam, sub qua tutus et
latens dum moles saxeas detegunt hostes urbem nudatam inrupit, Iulianus vero
locum patentem adgressus obumbrata caeli facie fragmentis montium et missilibus
aegre repulsus abscessit.
18.
His raptim ac tumultuarie agitatis cum operositas vinearum et aggerum
inpeditissima a ceteris urgentibus cerneretur, machinam quae cognominatur Helepolis
iussit expeditius fabricari, qua ut supra docuimus rex usus Demetrius superatis
oppidis pluribus Poliorcetes appellatus est.
19.
ad hanc molem ingentem superaturam celsarum turrium minas prohibitores oculorum
aciem intentius conferentes itidemque instantiam obsidentium perpensantes
subito vertuntur ad preces circumfusique per turres ac moenium minas, et fidem
Romanam pansis manibus protestantes vitam cum venia postulabant.
20.
cumque cessasse opera et munitores nihil temptare viderent ulterius, quod
quietis erat indicium certum, copiam sibi dari conferendi sermonis cum Ormizda
poscebant.
21.
hocque inpetrato Mamersidis praesidiorum praefectus demissus per funem
ductusque ad imperatorem, ut obsecravit, vita cum inpunitate sibi
consortibusque suis firmiter pacta, redire permissus est. gestisque nuntiatis
plebs omnis utriusque sexus ad sententiam suam cunetis acceptis, pace foederata
cum religionum consecrationibus fidis patefactis egreditur portis, salutarem
genium adfulsisse sibi clamitans Caesarem magnum et lenem.
22.
numerata sunt autem dediticiorum duo milia et quingenti. nam cetera multitudo
obsidium ante suspectans navigiis parvis permeato amne discessit. in hac arce
armorum alimentorumque copia reperta est maxima, unde necessariis sumptis
reliqua cum loco ipso exussere victores.
|