|
V.
1.
Pergentes itaque protinus ad lucos venimus agrosque pube variorum seminum
laetos, ubi reperta regia Romano more aedificata, quoniam id placuerat, mansit
intacta.
2.
erat etiam in hac eadem regione extentum spatium et rotundum, loricae ambitu
circumclausum, destinatas regiis voluptatibus continens feras, cervicibus
iubatis leones armisque hispidos apros et ursos, ut sunt Persici, ultra omnem
rabiem saevientes et alia lecta immania corpora bestiarum: quas omnes
diffractis portarum obicibus equites nostri venatoriis lanceis et missilium
multitudine confoderunt.
3.
quae loca pingui situ et cultu, quibus Coche, quam Seleuciam nominant, haut
longius disparatur, ubi vallatis opere tumultuario castris, et exercitu omni
per aquarum et pabuli oportuna biduo recreato, antegressus cum procursatoribus
princeps et civitatem desertam conlustrans, a Severo principe quondam excisam,
in qua perpetuus fons stagnum ingens eiectat, in Tigridem defluens, corpora
vidit suffixa patibulis multa necessitudinum eius, quem prodidisse civitatem
Pirisaboram rettulimus supra.
4.
hic et Nabdates vivus exustus est, quem extractum cum octoginta latebris
expugnatae docui civitatis, eo quod inter exordia obsidii coepti clam
pollicitus prodere, dimicavit acerrime adeptusque veniam insperatam ad id
proruperat insolentiae, ut Ormizdam laceraret omnibus probris.
5.
Itaque aliquantum progressi tristi percellimur facto. dum enim tres
procursatorum cohortes expeditae cum cuneo Persico decertarent, quem patefactis
subito portis profuderat civitas, proruptores alii ex contraria fluminis ripa
iumenta nos sequentia cum pabulatoribus paucis licenter palantibus intercipiunt
et obtruncant.
6.
unde profectus imperator iratus et frendens iamque regionibus Ctesiphontis
propinquans, celsum castellum offendit et munitissimum, ad quod explorandum
ausus accedere obscurior, ut ipse rebatur, cum paucis obequitans muros,
pauloque avidius intra ictum telorum repertus, latere non potuit: statimque
diversorum missilium nube exagitatus oppetisset tormento murali, ni vulnerato
armigero, qui lateri eius haerebat, ipse scutorum densitate contectus, evitato
magno discrimine discessisset.
7.
Qua causa concitus inmane, munimentum disposuit obsidere, prohibitoribus
acriter ad resistendum intentis, quod loco fidebant propemodum inaccesso,
quodque rex cum ambitiosis copiis passibus citis incedens propediem adfore
credebatur. iamque vineis et residuis omnibus, quae poscebat obsidium, paratis,
vigilia secunda praecipiti, cum nox casu tunc lunari splendore nitens his, qui
propugnaculis insistebant, aperte cuncta monstraret, repente in unum pondus
coacta multitudo patefactis subito portis erupit, cohortemque nec opinantem
adorta nostrorum cecidit conplures, inter quos etiam tribunus peremptus est
periculum propulsare conatus.
8.
quae dum ita aguntur, pari modo ut antea Persae ex adversa fluminis ripa partem
adorti nostrorum, interfectis quibusdam vivos cepere non nullos. et timore
simul quia venisse in maiorem numerum copiae putabantur hostiles, egere nostri
tunc segnius, sed ubi animis in audaciam restitutis armisque raptis inter
tumultum exercitus cantu concitus bucinarum cum minaci murmure festinaret,
eruptores perterriti reverterunt intacti.
9.
et imperator ira gravi permotus reliquos ex ea cohorte, qui abiecte
sustinuerant impetum grassatorum, ad pedestrem conpegit militiam, quae
onerosior est, dignitatibus inminutis.
10.
flagrans post haec ad eruendum castellum, ubi periclitatus est, operam
convertit et curam, nusquam ab antesignanis ipse digrediens, ut inter primos
dimicans militi ad fortiter faciendum esset exemplo spectator probatorque
gestorum. quo inter discriminum vertices diu multumque versato varietate
munitionum atque telorum et conspiratione oppugnatorum idem castellum
incenditur captum.
11.
post quae consideratis asperitatibus ante gestarum rerum et inpendentium
requievit exercitus, labore nimio quassatus, multis victui congruis adfatim
distributis. vallum tamen sudibus densis et fossarum altitudine cautius deinde
struebatur, cum a vicina iam Ctesiphonte repentini excursus et alia
formidarentur occulta.
VI.
1.
Ventum est hinc ad fossile flumen Naarmalcha nomine, quod amnis regum
interpretatur, tunc aridum. id antehac Traianus posteaque Severus egesto solo
fodiri in modum canalis amplissimi studio curaverat summo, ut aquis illuc ab
Euphrate transfusis naves ad Tigridem conmigrarent.
2.
tutissimumque ad omnia visum est eadem loca purgari, quae quondam similia
Persae timentes mole saxorum obruere multorum. hacque valle purgata, avulsis
cataractis undarum magnitudine classis secura stadiis triginta decursis in
alveum eiecta est Tigridis, et contextis ilico pontibus transgressus exercitus
iter Cochen versus promovit.
3.
utque lassitudini succederet quies oportuna, in agro consedimus opulento,
arbustis et vitibus et cupressorum viriditate laetissimo, cuius in medio
diversorium opacum est et amoenum, gentiles picturas per omnes aedium parietes
ostendens regis bestias venatione multiplici trucidantis; nec enim apud eos
pingitur vel fingitur aliud praeter varias caedes et bella.
4.
Proinde cunctis ex sententia terminatis Augustus altius iam contra
difficultates omnes incedens, tantumque a fortuna sperans nondum adflicta, ut
propius temeritatem multa crebro auderet, validiores naves ex his, quae
alimenta portabant et machinas, deoneratas octogenis implevit armatis,
retentoque secum classis robore firmiore, quam in tres diviserat partes, unam
cum Victore comite quiete prima noctis emitti disposuit, ut flumine raptim
transmisso ripae occuparentur hostiles.
5.
quod cum acri metu territi duces concordi precatu fieri prohibere temptarent,
neque destinationem flecterent principis, sublato vexillo, ut iussum est,
evolant e conspectu quinque subito naves, sed cum ripas iam adventarent,
facibus et omni materia, qua alitur ignis, petitae adsiduis iactibus cum
militibus iam conflagrassent, ni veloci vigore pectoris excitus imperator
signum sibi datum nostros, quod margines iam tenerent, ut mandatum est,
erexisse proclamans, classem omnem properare citis remigiis adegisset.
6.
Quo facto et naves incolumes sunt receptae et residuus miles quamquam saxis et
varietate telorum ex edito vexaretur, post concertationem acerrimam praealtas
ripas et arduas supergressus stabat immobilis.
7.
et miratur historia Rhodanum arma et loricam retinente Sertorio transnatatum,
cum eo momento turbati quidam milites, veritique ne remanerent, post signum
erectum, scutis, quae patula sunt et incurva, proni firmius adhaerentes, eaque
licet inperite regendo per voraginosum amnem velocitatem comitati sunt navium.
8.
Contra haec Persae obiecerunt instructas cataphractorum equitum turmas sic
confertas, ut lamminis coaptati corporum flexus splendore praestringerent
occursantes obtutus, operimentis scorteis equorum multitudine omni defensa,
quorum in subsidiis manipuli locati sunt peditum, contecti scutis oblongis et
curvis, quae texta vimine et coriis crudis gestantes densius se commovebant.
post hos elephanti gradientium collium specie motuque inmanium corporum
propinquantibus exitium intentabant documentis praeteritis formidati.
9.
Hinc imperator catervis peditum infirmis medium inter acies spatium secundum
Homericam dispositionem praestituit, ne locati priores cedentesque deformiter,
cunctos averterent secum, aut postsignani pone omnes reiecti centurias, nullo
retinente licentius verterent terga, ipse cum levis armaturae auxiliis per
prima postremaque discurrens.
10.
Ergo ubi vicissim contiguae se cernerent partes, cristatis galeis corusci
Romani vibrantesque clipeos velut pedis anapaesti praecinentibus modulis lenius
procedebant, et praepilatis missilibus per procursatores principiis pugnae
temptatis excita undique humus rapido turbine portabatur.
11.
et cum undique solito more conclamaretur, virorumque alacritatem sonantia
classica iam iuvarent, hastis et mucronibus strictis hinc inde comminus
pugnabatur: sagittarum periculis miles erat inmunis, quantum interiora
festinatius occupabat. inter quae Iulianus pulsos fulcire subsidiis incitareque
tardantes quasi conturmalis strenuus properabat et rector.
12.
laxata itaque acies prima Persarum leni ante, dein concito gradu calefactis
armis retrorsus gradiens propinquam urbem petebat, quam sequebatur miles itidem
fessus in campis torridis ad usque diei finem a lucis ortu decernens, eiusque
occipitiis pertinacius haerens omnem cum Pigrane et Surena et Narseo potissimis
ducibus ad usque Ctesiphontis muros egit praecipitem adversorum feriens suras
et terga.
13.
perrupissetque civitatis aditus lapsorum agminibus mixtus, ni dux Victor nomine
manibus erectis prohibuisset et vocibus, ipse umerum et sagitta praestrictus et
timens ne intra moenium ambitus rapidus miles inconsulte repertus nullosque
inveniens exitus multitudinis pondere circumveniretur.
14.
Sonent Hectoreas poetae veteres pugnas, fortitudinem Thessali ducis extollant,
longae loquantur aetates Sophanem et Aminiam et Callimachum et Cynaegirum,
Medicorum in Graecia fulmina illa bellorum: non minus illo die quorundam ex
nostris inclaruisse virtutem omnium confessione monstratur.
15.
Post timorem depositum calcatasque ruinas hostilium corporum, iusto sanguine
miles etiam tum cruentus, ad impe ratoris tentoria congregatus laudes ei
perhibebat et gratias, quod ignoratus ubique dux esset an miles magis, tum ita
rem prospere gesserat ut caesis Persarum plus minusve duobus milibus et
quingentis, septuaginta caderent soli nostrorum. qui appellans plerosque
nominatim, quos stabili mente aliquid clarum fecisse ipse arbiter perspexit,
navalibus donavit coronis et civicis et castrensibus.
16.
Abunde ratus post haec prosperitates similis adventare, conplures hostias Marti
parabat ultori, et ex tauris pulcherrimis decem ad hoc perductis, nondum aris
admoti voluntate sua novem procubuere tristissimi, decimus vero, qui diffractis
vinculis lapsus aegre reductus est, mactatus ominosa signa monstravit. quibus
visis exclamavit indignatus acriter Iulianus Iovemque testatus est, nulla Marti
iam sacra facturum: nec resecravit celeri morte praereptus.
|