|
I.
1.
Et hanc quidem noctem nullo siderum fulgore splendentem, ut solet in artis
rebus et dubiis, exegimus, nec sedere quoquam auso nec flectere in quietem
lumina prae timore. ubi vero primum dies inclaruit, radiantes loricae limbis
circumdatae ferreis et corusci thoraces longe prospecti adesse regis copias
indicabant.
2.
hocque viso accensum properantem congredi militem dirimente fluvio brevi
prohibuit imperator, et non procul a vallo ipso inter excursatores nostros et
Persicos proelio acri conserto Machameus cecidit ductor unius agminis nostri.
cui propugnaturus Maurus frater, dux postea Phoenices, cum germani trucidasset
interfectorem, obvium quemque perterrens, infirmatus et ipse umerum telo,
pallescentem morte propinqua Machameum extrahere pugna viribus valuit magnis.
3.
Et cum fatiscerent vix toleranda aestuum magnitudine crebrisque congressibus
partes, ad ultimum hostiles turmae gravi sunt repulsa discussae. hinc
recedentibus nobis longius Saraceni nostrorum metu peditum repedare conpulsi,
paulo post innexi Persarum multitudine ocius inruebant, Romana inpedimenta
rapturi, verum viso imperatore ad alas subsidiarias reverterunt:
4.
qua ex regione profecti ad Hucumbra nomine villam pervenimus, ubi per biduum
omnibus ad usum congruis, et satietate quaesita frumenti, ultra spem recreati
discessimus, et confestim absque his, quae tempus vehi permisit, reliqua flammis
exusta sunt.
5.
Postridie exercitu sedatius procedente, extremos, qui eo die forte cogendorum
agminum officia sustinebant, nec opinantes Persae adorti negotio levi
interfecissent, ni proximus equitatus noster hoc ocius intellecto per patulas
valles late diffusus tantam molem discriminis, vulneratis, qui supervenerant,
reppulisset.
6.
in hac cecidit pugna Adaces nobilis satrapa, legatus quondam ad Constantium principem
missus ac benigne susceptus, cuius exuviis interfector Iuliano oblatis
remuneratus est ut decebat.
7.
eodem die Tertiacorum a equestris numerus a legionibus incusatus est quod, cum
ipsae hostium adversas inrumperent acies, illi paulatim dilapsi alacritatem
paene totius minuissent exercitus.
8.
unde ad indignationem iustam imperator erectus ademptis signis hastisque
diffractis omnes eos, qui fugisse arguebantur, inter inpedimenta et sarcinas et
captivos agere iter inposuit, ductore eorum, qui solus fortiter decertarat,
aliae turmae adposito, cuius tribunus turpiter proelium deseruisse
convincebatur.
9.
abiecti sunt autem sacramento etiam alii quattuor ob flagitium simile
vexillationum tribuni: hoc enim correctionis moderamine leniori inpendentium
consideratione difficultatum contentus est imperator.
10.
Progressi itaque septuaginta stadia, attenuata rermn omnium copia, herbis
frumentisque crematis, ex flammis ipsis raptas fruges et pabula, ut quisque
vehere potuit, conservavit.
11.
hoc etiam loco relicto cum ad tractum Maranga appellatum omnis venisset
exercitus, prope lucis confinia inmensa Persarum apparuit multitudo cum Merene
equestris magistro militiae filiisque regis duobus et optimatibus plurimis.
12.
erant autem omnes catervae ferratae ita per singula membra densis lamminis
tectae, ut iuncturae rigentes conpagibus artuum convenirent, humanorumque
vultuum simulacra ita capitibus diligenter apta, ut inbracteatis corporibus
solidis ibi tantum incidentia tela possint haerere, qua per cavernas minutas et
orbibus oculorum adfixas parcius visitur, vel per supremitates narium angusti
spiritus emittuntur.
13.
quorum pars contis dimicatura stabat immobilis, ut retinaculis aereis fixam
existimares, iuxtaque sagittarii, cuius artis fiducia ab incunabulis ipsis gens
praevaluit maxima, tendebant divaricatis brachiis flexiles arcus, ut nervi
mammas praestringerent dexteras, spicula sinistris manibus cohaererent,
summaque peritia digitorum pulsibus argutum sonantes harundines evolabant
vulnera perniciosa portantes.
14.
post hos elephantorum fulgentium formidandam speciem et truculentos hiatus vix
mentes pavidae perferebant, ad quorum stridorem odoremque et insuetum aspectum
magis equi terrebantur.
15.
quibus insidentes magistri manubriatos cultros dexteris manibus inligatos
gestabant, acceptae apud Nisibin memores cladis, et si ferociens animal vires
exuperasset regentis, ne reversum per suos, ut tunc acciderat, conlisam
sterneret plebem, vertebram, quae caput a cervice disterminat, ictu maximo
terebrabant. exploratum est enim aliquando ab Hasdrubale Hannibalis fratre ita
citius vitam huius modi adimi beluarum.
16.
quibus non sine magno terrore perspectis, stipatus armatarum cohortium globis
cum primatibus fidentissimus imperator ut flagitabat maior vis et atrocior,
lunari acie sinuatisque lateribus occursuros hosti manipulos instruebat.
17.
et ne sagittariorum procursus nostrorum cuneos disiectaret, inlatis concitatius
signis spiculorum impetum fregit, datoque ad decernendum sollemniter signo
denseti Romani pedites confertas hostium frontes nisu protruserunt acerrimo.
18.
et fervente certaminum mole, clipeorum sonitus et virorum armorumque lugubre
sibilantium fragor, nihil perpetiens iam remissum, campos cruore et corporum
strage contexit, effusius cadentibus Persis, quibus saepe languidis in
conflictu artius pes pede conlatus graviter obsistebat, pugnare fortiter eminus
consuetis et, si inclinatas suorum copias senserint, cedendo in modum imbrium
pone versus directis sagittis hostes a persequendi fiducia deterrere. pulsis
igitur pondere magnarum virium Parthis miles solis cursu flammeo diu lassatus,
signo in receptum dato in tentoria repedat ad audenda deinceps maiora sublatus.
19.
In hoc proelio Persarum maior, ut dictum est, apparuit strages, nostrorum
admodum levis. eminuit tamen inter varios certaminum casus Vetranionis mors
viri pugnacis, qui legionem Ziannorum regebat.
II.
1.
Post quae triduo indutiis destinato, dum suo quisque vulneri medetur vel
proximi, commeatibus nos destitutos inedia cruciabat iam non ferenda: et
quoniam frugibus exustis et pabulis homines in discrimen ultimum venerant et
iumenta, ex eo cibo, quem animalia tribunorum vehebant et comitum, imae quoque
militum plebi penitus indigenti pars distributa est magna.
2.
et imperator, cui non cuppediae ciborum ex regio more sed sub columellis
tabernaculi parvis cenaturo, pultis portio parabatur exigua, etiam munifici
fastidienda gregario, quicquid ad ministeria postulabatur, per contubernia
paupertina sui securus egessit.
3.
ipse autem ad sollicitam suspensamque quietem paulisper protractus cum somno ut
solebat depulso, ad aemulationem Caesaris Iulii quaedam sub pellibus scribens
obscuro noctis altitudine sensus cuiusdam philosophi teneretur, vidit
squalidius, ut confessus est proximis, speciem illam Genii publici, quam, cum
ad Augustum surgeret culmen, conspexit in Galliis, velata cum capite Cornucopia
per aulaea tristius discedentem.
4.
et quamquam ad momentum haesit stupore defixus, omni tamen superior metu
ventura decretis caelestibus commendabat, relictoque humi strato cubili, adulta
iam excitus nocte et numinibus per sacra depulsoria supplicans, flagrantissimam
ffcem cadenti similem visam, aeris parte sulcata, evanuisse existimavit,
horroreque perfusus est, ne ita aperte minax Martis apparuerit sidus.
5.
Erat autem nitor igneus iste, quem diaissonta nos appellamus, nec cadens umquam
nec terram contingens. corpora enim qui credit caelitus posse labi, profanus
merito iudicatur et demens. fit autem hic habitus modis conpluribus, e quibus
sufficiet pauca monstrare
6.
scintillas quidam putant ab aetherio candentes vigore, parumque porrectius
tendere sufficientes, extingui, vel certe radiorum flammas iniectas nubibus
densis acri scintillare contactu, aut cum lumen aliquod cohaeserit nubi. id
enim in stellae speciem figuratum decurrit quidem dum viribus ignium
sustentatur: amplitudine vero spatiorum exinanitum in aerium solvitur corpus ad
substantiam migrans, cuius adtritu incaluit nimio.
7.
Confestim itaque ante lucis primitias Etrusci haruspices accersiti consultique,
quid astri species portenderet nova, vitandum esse cautissime responderunt
nequid tunc temptaretur: ex Tarquitianis libris in titulo de rebus divinis id
relatum esse monstrantes, quod face in caelo visa committi proelium vel simile
quicquam non oportebit.
8.
quo etiam id inter alia multa spernente orabant haruspices saltem aliquot horis
profectionem differri, et ne hoc quidem sunt adepti imperatore omni vaticinandi
scientiae reluctante, sed exorto iam die promota sunt castra.
|