V.
1.
Acta igitur tranquillius hieme concordissimi principes, unus nuncupatione
praelatus, alter honore specie tenus adiunctus, percursis Thraciis Naessum
advenerunt, ubi in suburbano, quod appellatum Mediana a civitate tertio lapide
disparatur, quasi mox separandi partiti sunt comites.
2.
et Valentiniano quidem, cuius arbitrio res gerebatur, Iovinus evenit dudum
promotus a Iuliano per Gallias magister armorum, et Dagalaifus, quem militiae
rectorem provexerat Iovianus: in orientem vero secuturus Valentem ordinatus est
Victor, ipse quoque iudicio principis ante dicti provectus, cui iunctus est Arintheus.
Lupicinus enim pridem a Ioviano pari modo
promotus magister equitum partes tuebatur eoas.
3.
tunc et Aequitius Illyriciano praeponitur exercitui, nondum magister sed comes,
et Serenianus, olim sacramento digressus, recinctus est, ut Pannonius
sociatusque Valenti domesticorum praefuit scholae. quibus ita digestis et
militaris partiti numeri.
4.
Et post haec cum ambo fratres Sirmium introissent, diviso palatio, ut potiori
placuerat, Valentinianus Mediolanum, Constantinopolim Valens discessit.
5.
et orientem quidem regebat potestate praefecti Sallustius, Italiam vero cum
Africa et Illyrico Mamertinus, et Gallicas provincias Germanianus.
6.
agentes igitur in memoratis urbibus principes sumpserunt primitus trabeas
consulares, omnisque hic annus dispendiis gravibus rem Romanam adflixit.
7.
Alamanni enim perrupere Germaniae limites, hac ex causa solito infestius moti.
cum legatis eorum missis ad comitatum certa et praestituta ex more munera
praeberi deberent, minora et vilia sunt adtributa, quae illi suscepta furenter
agentes ut indignissima proiecere. tractatique asperius ab Ursatio tunc
magistro officiorum, iracundo quodam et saevo, regressi factumque exaggerentes
ut contumeliose despectas gentes inmanissimas concitarunt.
8.
Et circa id tempus aut non multo posterius in oriente Procopius in res
surrexerat novas, quae prope Kalendas Novembris venturo Valentiniano Parisios
... eodemque nuntiata sunt die.
9.
Et Alamannis quidem occursurum Dagalaifum pergere mature praecepit, qui
vastitatis propinquioribus locis longius discesserant incruenti. super adpetitu
vero Procopi antequam adulesceret reprimendo curis diducebatur ambiguis, ea
potissimum ratione sollicitus quod ignorabat utrum Valente superstite an
extincto memoratus imperium adfectarat.
10.
Aequitius enim relatione Antoni tribuni accepta, agentis in Dacia mediterranea
militem, qui nihil praeter negotium ipsum auditum obscure significabat, ipse
quoque nondum liquida fide conperta simplicibus verbis principem gestorum
conscium fecit.
11.
his cognitis Valentinianus eodem Aequitio aucto magisterii dignitate repedare
ad Illyricum destinabat, ne persultatis Thraciis perduellis iam formidatus
invaderet hostili excursu Pannonias. documento enim recenti inpendio
terrebatur, reputans paulo antea Iulianum, contempto imperatore bellorum
civilium ubique victore, nec speratum ante nec exspectatum ab urbe in urbem
incredibili velocitate transisse.
12.
verum ardens ad redeundum eius impetus molliebatur consiliis proximorum,
suadentium et orantium ne interneciva minantibus barbaris exponeret Gallias,
neve hac causatione provincias desereret egentes adminiculis magnis, iisque
legationes urbium accessere nobilium, precantes ne in rebus duris et dubiis
inpropugnatas eas relinqueret, quas praesens eripere poterit discriminibus
maximis, metu ambitiosi nominis sui Germanis incusso.
13.
Tandem denique utilitate rei perpensius excogitata, in multorum sententias
flexus replicabat aliquotiens, hostem suum fratrisque solius esse Procopium,
Alamannos vero totius orbis Romani; statuitque nusquam interim extra confinia
moveri Gallorum.
14.
et ad usque Remos progressus sollicitusque super Africa, ne repente
perrumperetur, Neoterium, postea consulem, tunc notarium, ad eandem tuendam ire
disposuit, et Masaucionem domesticum protectorem ea consideratione, quod diu
sub patre Cretione quondam comite educatus suspecta noverat loca, hisque
scutarium adiunxit Gaudentium olim sibi cognitum et fidelem.
15.
Quia igitur uno eodemque tempore utrubique turbines exarsere maestissimi,
conpetenti loco singula digeremus, nunc partem in oriente gestorum, deinde
bella barbarica narraturi, quoniam pleraque et in occidentali et in eoo orbe
isdem mensibus sunt actitata, ne dum ex loco subinde saltuatim redire festinamus
in locum, omnia confundentes squaliditate maxima rerum ordines inplicemus.
VI.
1.
Insigni genere Procopius in Cilicia natus et educatus, ea consideratione qua
propinquitate Iulianum postea principem contingebat, a primo gradu eluxit, et
ut vita moribusque castigatior licet occultus erat et taciturnus, notarius diu
perspicaciter militans et tribunus iamque summatibus proximus, post Constanti
obitum in rerum conversione velut imperatoris cognatus altius anhelabat,
adiunctus consortio comitum: et adparebat eum si umquam potuisset, fore quietis
publicae turbatorem.
2.
hunc Iulianus Persidem ingrediens, consociato pari potestatis iure Sebastiano, in
Mesopotamia cum manu militum reliquerat valida, mandaratque, ut susurravit
obscurior fama - nemo enim dicti auctor extitit verus - pro cognitorum ageret
textu, et si subsidia rei Romanae languisse sensisset, imperatorem ipse se
provideret ocius nuncupari.
3.
qui iniuncta civiliter agens et caute, Iuliani letaliter vulnerati funus, et ad
regenda communia conperit Iovianum evectum, falsoque rumore disperso inter
abeuntis anhelitus animae eundem Iulianum sero mandasse, placere sibi Procopio
clavos summae rei gerendae committi, veritus ne hac ex causa indemnatus
occideretur, e medio se conspectu discrevit, maxime post Ioviani territus necem
notariorum omnium primi, quem Iuliano perempto veluti dignum imperio paucis militibus
nominatum, novaque exinde coeptare suspectum cruciabiliter didicerat
interfectum.
4.
et quia se quaeri industria didicerat magna, vitans gravioris invidiae pondus,
ad abdita longiusque remota discessit. cumque a Ioviano exploratius indagari
latibula sua sentiret, et ferinae vitae iam fuisset pertaesum - quippe a
celsiore statu deiectus ad inferiora etiam edendi penuria in locis squalentibus
stringebatur hominumque egebat conloquiis - postremae necessitatis inpulsu
deviis itineribus ad Chalcedonos agrum pervenit.
5.
ubi, quoniam ei illud firmius visum est receptaculum, apud fidissimum amicorum
delitescebat, Strategium quendam ex palatino milite senatorem, Constantinopolim
quantum fieri poterat clanculo saepe intermeans, ut indicio eiusdem Strategi
patuit, postquam saepius in factionis conscios est inquisitum.
6.
ritu itaque sollertissimi cuiusdam speculatoris ignotus ob squalorem vultus et
maciem rumusculos colligebat tunc crebrescentes, ut sunt acerba semper
istantia, incusantium multorum Valentem quasi cupiditate aliena rapiendi
succensum.
7.
cuius diritati adiectum erat incentivum exitiale socer Petronius, ex praeposito
Martensium militum promotus repentino saltu patricius, animo deformis et
habitu, qui ad nudandos sine discretione cunctos inmaniter flagrans, nocentes
pariter et insontes post exquisita tormenta quadrupli nexibus vinciebat, debita
iam inde a temporibus principis Aureliani perscrutans et inpendio maerens, si
quemquam absolvisset indemnem.
8.
cuius morum intolerantiae haec quoque pernicies accedabat quod, cum ditaretur
luctibus alienis, erat inexorabilis et crudelis et intrepido corde crudissimus,
nec reddendae nec accipiendae rationis umquam capax, invisior Cleandro quem
agentem sub imperatore Commodo praefecturam sublata vecordia diversas legimus
vexasse fortunas, et onerosior Plautiano qui praefectus itidem sub Severo ultra
mortale tumens cuncta confuderat, ni gladio perisset ultore.
9.
haec lacrimosa, quae incitante Petronio sub Valente clausere multas paupertinas
et nobiles domos, inpendentiumque spes atrocior provincialium et militum paria
gementium sensibus imis haerebant, et votis licet obscuris et tacitis
permutatio status praesentis ope numinis summi concordi gemitu poscebatur.
10.
quae Procopius latenter accipiens, arbitratusque, ubi felicius acciderit fatum,
negotio levi ad apicem summae potestatis adsumi, subsidebat ut praedatrix
bestia viso, quod capi poterit, protinus eruptura.
11.
cui ad quae maturabat ardenti fors hanc materiam dedit inpendio tempestivam.
consumpta hieme festinans ad Syriam Valens iamque fines Bithynorum ingressus
docetur relationibus ducum gentem Gothorum ea tempestate intactam ideoque
saevissimam conspirantem in unum ad pervadenda parari conlimitia Thraciarum:
hocque cognito ut inpraepedite ipse pergeret quo tendebat sufficiens equitum
adiumentum et peditum mitti iussit ad loca, in quibus barbarici timebantur
excursus.
12.
dimoto itaque longius principe, Procopius aerumnis diuturnis adtritus et vel
atrocem mortem clementiorem ratus malis quibus adflictabatur, aleam periculorum
omnium iecit abrupte; extrema iam perpeti nequaquam timens praeeunte perdita
ratione facinus adoritur audacissimum Divitenses Tungricanosque Iuniores ad
procinctum urgentem per Thracias inter alios celerare dispositos et
Constantinopoli moraturos sollemniter biduum per quosdam ex isdem numeris notos
sollicitare properans, quia cum omnibus loqui periculosum erat et arduum, fidem
paucorum elegit.
13.
qui pellecti spe praemiorum ingentium sub consecratione iuris iurandi promisere
se quae vellet cuncta facturos, favorem quoque polliciti conturmalium, inter
quos ipsi potiorem locum obtinebant in suadendo stipendiis excellentes et
meritis.
14.
utque condictum est, ubi excanduit radiis dies, idem Procopius diductus in
cogitationes varias Anastasianas balneas petit a sorore Constantini
cognominatas, ubi locata noverat signa, doctusque per arcanorum conscios omnes
in eius studium consensisse societate coita nocturna fide salutis data libenter
admissus constipatione vendibilium militum cum honore quidem sed in modum
tenebatur obsessi, qui ut praetoriani quondam post Pertinacis necem licitantem
imperii praemia Iulianum susceperant, ipsi quoque Procopium infausti dominatus
exordia molientem adtenti ad omne conpendium defenderunt.
15.
Stetit itaque subtabidus - excitum putares ab inferis - nusquam reperto
paludamento, tunica auro distincta ut regius minister, indutus a calce in pubem
in paedagogiani pueri speciem, purpureis opertus tegminibus pedum, hastatusque
purpureum itidem pannulum laeva manu gestabat, ut in theatrali scaena
simulacrum quoddam insigne per aulaeum vel mimicam cavillationem subito putares
emersum.
16.
ad hoc igitur dehonestamentum honorum omnium ludibriose sublatus, et ancillari
adulatione beneficii adlocutus auctores, opesque pollicitus amplas et
dignitates ob principatus primitias, processit in publicum multitudine stipatus
armatorum, signisque sublatis erectius ire pergebat, circumclausus horrendo
fragore scutorum lugubre concrepantium, quae metuentes ne a celsioribus tectis
saxis vel tegularum fragmentis conflictarentur, densius ipsis galearum cristis
aptabant.
17.
Huic intimidius incedenti nec resistebat populus nec favebat, accendebatur tamen
insita plerisque vulgarium novitatis repentina iucunditate, ea re potius
incitante, quod Petro nium, ut praediximus, divitias violenter augentem omnes
eadem mente detestabant, qui sepulta iam dudum negotia et redivivas nebulas
debitorum in diversos ordines excitabat.
18.
cum itaque tribunal idem escendisset Procopius, et cunctis stupore defixis
teneretur silentium triste, procliviorem viam ad mortem, ut sperabat,
existimans advenisse, per artus tremore diffuso inplicatior ad loquendum, diu
tacitus stetit, pauca tamen interrupta et moribunda voce dicere iam exorsus,
quibus stirpis propinquitatem imperatoriae praetendebat, leni paucorum susurro
pretio inlectorum, deinde tumultuariis succlamationibus plebis imperator appellatus
incondite, petit curiam raptim. ubi nullo clarissimorum sed ignobili paucitate
inventa, palatium pessimo pede festinatis passibus introiit.
19.
Mirantur quidam profecto inrisione digna principia incaute coepta et temere, ad
ingemiscendas erupisse rei publicae clades, ignari forsitan exemplorum,
accidisse primitus arbitrantes.
20.
Sic Adramyttenus Andriscus de genere quidam infimae sortis ad usque
Pseudophilippi nomen evectus bellis Macedonicis tertium addidit grave. sic
Antiochiae Macrino imperatore agente ab Emesa Heliogabalus exivit Antoninus ita
inopino impetu Maximini Alexander cum Mamaea matre confossus est. in Africa
superior Gordianus in imperium raptus adventantium periculorum angoribus
inplicatus vitam laqueo spiritu intercluso profudit.
|