VII.
1.
Haec ex Thraciis magno maerore accepta Valentem principem in sollicitudines
varias distraxerunt. et confestim Victore magistro equitum misso ad Persas, ut
super Armeniae statu pro captu rerum conponeret inpendentium, ipse Antiochia
protinus egressurus, ut Constantinopolim interim peteret, Profuturum praemisit
et Traianum, ambo rectores, anhelantes quidem altius sed inbellis.
2.
qui cum ad loca venissent, ubi particulatim perque furta magis et latrocinia
multitudo minui deberet hostilis, ad id, quod erat perniciosum, intempestive
conversi, legiones ab Armenia ductas opposuere vesanum adhuc spirantibus
barbaris, opere quidem Martio saepe recte conpertas sed inpares plebi inmensae,
quae celsorum iuga montium occuparat et campos.
3.
hi numeri nondum experti quid cum desperatione rabies valeret indomita, trusos
hostes ultra Haemi montis abscisos scopulos faucibus impegere praeruptis, ubi
barbaros locis inclusos, nusquam reperientes exitum diuturna consumeret fames
et opperirentur ipsi Frigeridum ducem, cum Pannonicis et transalpinis auxiliis
adventantem, quem petitu Valentis Gratianus ire disposuit in procinctum,
laturum suppetias his qui ad ultimum vexabantur exitium.
4.
post quem Richomeres a, domesticorum tunc comes, imperatu eiusdem Gratiani
motus e Galliis, properavit ad Thracias ductans cohortes aliquas nomine tenus,
quarum pars pleraque deserverat - ut iactavere quidam - Merobaudis suasu,
veriti ne destitutae adminiculis Galliae vastarentur licenter Rheno perrupto.
5.
verum articulorum dolore Frigerido praepedito, vel certe, ut obtrectatores
finxere malivoli, morbum causante ne ferventibus proeliis interesset, universos
regens ex communi sententia Richomeres Profuturo sociatur et Traiano,
tendentibus prope oppidum Salices: unde haut longo spatio separatum vulgus
inaestimabile barbarorum ad orbis rotundi figuram multitudine digesta plaustrorum
tamquam intramuranis cohibitum spatiis, otio fruebatur et ubertate praedarum.
6.
Praevia igitur spe meliorum Romani duces, si fors copiam attulisset, ausuri
aliquid gloriosum, Gothos, quicquid molirentur sagaciter observabant: id
scilicet praestruentes ut, si aliorsum castra movissent, quod fecere
creberrime, terga ultimorum adorti plures perfoderent confisi magnamque
spoliorum averterent partem.
7.
hoc intellecto hostes vel transfugarum indiciis docti, per quos nilul latebat
incognitum, in eodem loco diu manserunt: sed oppositi exercitus metu
praestricti aliorumque militum, quos adfuere iam sperabant: tessera data
gentili, per diversa prope diffusas accivere vastatorias manus, quae iussis
optimatum acceptis statim ut incensi malleoli, ad carraginem - quam ita ipsi
appellant - aliti velocitate regressae incentivum audendi maiora popularibus
addiderunt.
8.
nihil post haec inter partes praeter indutias laxatum est breves. reversis enim
his, quos necessitas evocarat, plebs omnis intra saeptorum ambitum etiam tum
contrusa, inmaniter fremens animisque concita truculentis, experiri postrema
discrimina, nec principibus gentis, qui aderant, renuentibus, cruditate
festinabat. et quoniam haec sole agebantur extremo noxque adventans ad quietem
invitos retinebat et maestos, capto per otium cibo, somni manserunt expertes.
9.
contra Romani his cognitis ipsi quoque exsomnes verebantur hostes et male sanos
eorum ductores ut rabidas feras: eventum licet ancipitem ut numero satis
inferiores, prosperum tamen ob iustiorem sui causam mentibus exspectantes
inpavidis.
10.
Candente itaque protinus die, signo ad arma capienda ex utraque parte per
lituos dato, barbari postquam inter eos ex more iuratum est, tumulosos locos
adpetere temptaverunt: quo exinde per proclive rotarum modo obvios impetu
convolverent acriore. hocque viso ad suos quisque manipulos properans miles,
stabili gradu consistens nec vagabatur nec relictis ordinibus procursabat.
11.
ergo ubi utrimque acies cautius incedentes gressu steterunt immobili, torvitate
mutua bellatores luminibus se contuebantur obliquis. et Romani quidem voce
undique Martia concinentes, a minore solita ad maiorem protolli, quam
gentilitate appellant barritum, vires validas erigebant. barbari vero maiorum
laudes clamoribus stridebant inconditis, interque varios sermonis dissoni
strepitus leviora proelia temptabantur.
12.
iamque verrutis et missilibus aliis utrimque semet eminus lacessentes ad
conferendas coiere minaciter manus, et scutis in testudinum formam coagmentatis
pes cum pede conlatus est. barbarique ut reparabiles semper et celeres,
ingentes clavas in nostros conicientes ambustas mucronesque acrius resistentium
pectoribus inlidentes, sinistrum cornu perrumpunt: quod inclinatum subsidialis
robustissimus globus e propinquo latere fortiter excitus haerente iam morte
cervicibus sustentavit.
13.
fervente igitur densis caedibus proelio in confertos quisque promptior ruens,
ritu grandinis undique volitantibus telis oppetebat et gladiis, et sequebantur
equites hinc inde fugientium occipitia lacertis ingentibus praecidentes et
terga, itidemque altrinsecus pedites lapsorum, timore impeditorum, secando
suffragines.
14.
et cum omnia caesorum corporibus opplerentur, iacebant inter eos quidam
semianimes, spem vitae inaniter usurpando, alii glande fundis excussa vel
harundinibus armatis ferro confixi, quorundam capita per medium frontis et
verticis mucrone distincta in utrumque humerum magno cum horrore pendebant.
15.
et pertinaci concertatione nondum lassatae, aequo Marte partes semet
altrinsecus adflictabant, nec de rigore genuino quisquam remittebat, dum vires
animorum alacritas excitaret. diremit tamen interneciva certamina cedens
vespero dies, et cunctis, qua quisque potuit, inconposite discedentibus residui
omnes repetunt tentoria tristiores.
16.
humatis denique pro locorum et temporis ratione honoratis quibusdam inter
defunctos, reliqua peremptorum corpora dirae volucres consumpserunt adsuetae
illo tempore cadaveribus pasci, ut indicant nunc usque albentes ossibus campi.
constat tamen in numero longe minores Romanos, cum ea copiosa multitudine
conluctatos, funerea multa perpessos: non tamen sine deflendis aerumnis
exagitasse barbaram plebem.
VIII.
1.
His casibus proeliorum ita luctuose finitis nostri proximos Marcianopoleos
petivere secessus. Gothi intra vehiculorum anfractus sponte sua contrusi
numquam exinde per dies septem egredi vel videri sunt ausi, ideoque
oportunitatem milites nancti, inmensas alias barbarorum catervas inter
Haemimontanas angustias clauserunt aggerum obiectu celsorum, hac spe nimirum ut
inter Histrum et solitudines perniciosa hostium multitudo conpacta nullosque
reperiens exitus periret inedia, cunctis utilibus ad vivendum in civitates
validas conportatis, quarum nullam etiam tum circumsedere conati sunt, haec et
similia machinari penitus ignorantes.
2.
post quae re petivit Gallias Richomeres ob maiorem proeliorum fremitum, qui
sperabatur, inde adminicula perducturus. haec Gratiano quater et Merobaude
consulibus agebantur, anno in autumnum vergente.
3.
Inter quae Valens audito lugubri bellorum direptionumque eventu Saturninum,
equestris exercitus ad tempus cura commissa, suppetias Traiano ferentem misit
et Profuturo.
4.
forteque isdem diebus per Scythiae regiones et Moesiae omnibus, quae poterant
mandi, consumptis, feritate urgente pariter et inopia, barbari erumpere molibus
magnis ardebant. hocque saepe temptato cum obruerentur vigore nostrorumper
asperitates scruposas valide resistentium, adacti necessitate postrema, Hunorum
et Halanorum aliquos ad societatem spe praedarum ingentium adsciverunt.
5.
Quo cognito Saturninus - iam enim aderat et praetenturas stationesque
disponebat agrarias - paulatim conligens suos, digredi parabat consilio non
absurdo: ne subita multituclo uti amnis inpulsu undarum obicibus ruptis emissus,
convelleret levi negotio cunctos, suspecta loca acutius observantes.
6.
deinde post reseratas angustias abitumque militis tempestivum, incomposite, qua
quisque clausorum potuit, nullo vetante turbandis incubuit rebus: et vastabundi
omnes per latituclines Thraciae pandebantur impune, ab ipsis tractibus, quos
praetermeat Hister, exorsi, ad usque Rhodopen et fretum, quod immensa
disterminat maria, rapinis et caedibus sanguineque et incendiis et liberorum
corporum corruptelis omnia foedissime permiscentes.
7.
tunc erat spectare cum gemitu facta dictu visuque praedira, attonitas metu
feminas flagris concrepantibus agitari, fetibus gravidas adhuc immaturis,
antequam prodirent in lucem, impia tolerantibus multa: implicatos alios
matribus parvulos et puberum audire lamenta puellarumque nobilium, quarum
stringebat fera captivitas manus.
8.
post quae adulta virginitas castitasque nuptarum ore abiecto flens ultima
ducebatur, mox profanandum pudorem optans morte, licet cruciabili, praevenire.
inter quae cum beluae ritu traheretur ingenuus paulo ante dives et liber, de te
Fortuna ut inclementi querebatur et caeca, quae eum puncto temporis brevi opibus
exutum et dulcedine caritatum domoque extorrem, quam concidisse vidit in
cinerem et ruinas, aut lacerandum membratim, aut serviturum sub verberibus et
tormentis crudo devovisti victori.
9.
Barbari tamen velut diffractis caveis bestiae per spatiorum amplitudines fusius
incitati, oppidum petivere nomine Dibaltum, ubi tribunum Scutariorum Barzimeren
inventum cum suis, Cornutisque et aliis peditum numeris castra ponentem
adsiliunt, eruditum pulvere militari rectorem.
10.
qui confestim, ut adigebat necessitas instantis exitii, iussa canere bellicum
tuba, lateribus firmatis, praerupit cum promptis adcinctis ad proelium:
fortiterque resistendo pari pugnandi sorte discessisset, ni eum equitum
adcursus complurium anhelum circumvenisset et fessum. et ita cecidit
interfectis barbarorum non paucis, quorum clades copiarum magnitudo celabat.
|