XI.
1.
At Caesar exacta apud Senonas hieme turbulenta, Augusto novies seque iterum
consulibus Germanicis undique circumfrementibus minis, secundis ominibus motus
Remos properavit alacrior magisque laetus, quod exercitum regebat Severus nec
discors nec adrogans, sed longa militiae frugalitate conpertus et eum recta
praeeuntem secuturus ut ductorem morigerus miles.
2.
parte alia Barbatio post Silvani interitum promotus ad peditum magisterium ex
Italia iussu principis cum XXV milibus armatorum Rauracos venit.
3.
cogitatum est enim solliciteque praestructum, ut saevientes ultra solitum
Alamanni vagantesque fusius multitudine geminata nostrorum forcipis specie
trusi in angustias caederentur.
4.
dum haec tamen rite disposita celerantur, Laeti barbari ad tempestiva furta
sollertes inter utriusque exercitus castra occulte transgressi invasere
Lugdunum incautam, eamque populatam vi subita concremassent, ni clausis
aditibus repercussi quicquid extra oppidum potuit inveniri vastassent.
5.
qua clade cognita agili studio Caesar missis cuneis tribus equitum expeditorum
et fortium tria observavit itinera sciens per ea erupturos procul dubio
grassatores: nec conatus inritus fuit.
6.
cunctis enim qui per eos tramites exiere truncatis receptaque praeda omni
intacta, hi soli innoxii absoluti sunt, qui per vallum Barbationis transiere
securi, ideo labi permissi, quod Bainobaudes tribunus et Valentinianus postea
imperator cum equestribus turmis quas regebant ad exsequendum id ordinati a
Cella tribuno Scutariorum, qui Barbationi sociatus venerat ad procinctum, iter
observare sunt vetiti, unde redituros didicere Germanos.
7.
quo non contentus magister peditum ignavus et gloriarum Iuliani pervicax
obtrectator sciens se id contra utilitatem Romanam iussisse hoc enim cum
argueretur, Cella confessus est relatione fefellit Constantium finxitque hos
eosdem tribunos ad sollicitandos milites quos duxerat per speciem venisse
negotii publici: qua causa abrogata potestate ad lares rediere privati.
8.
Isdem diebus exercituum adventu perterriti barbari, qui domicilia fixere cis
Rhenum, partim difficiles vias et suapte natura clivosas concaedibus clausere
sollerter, arboribus inmensi roboris caesis: alii occupatis insulis sparsis
crebro per flumen Rhenum ululantes lugubre conviciis et Romanos incessebant et
Caesarem: qui graviore motu animi percitus ad corripiendos aliquos, septem a
Barbatione petierat naves ex his, quas velut transiturus amnem ad conpaginandos
paraverat pontes: qui, nequid per eum impetraretur, omnes incendit.
9.
doctus denique exploratorum delatione recens captorum aestate iam torrida
fluvium vado posse transiri, hortatus auxiliares velites cum Bainobaude
Cornutorum tribuno misit, facinus memorabile si iuvisset fors patraturos, qui
nunc incedendo per brevia aliquotiens scutis in modum alveorum subpositis nando
ad insulam venere propinquam egressique promiscue virile et muliebre secus sine
aetatis ullo discrimine trucidabant ut pecudes, nanctique vacuas lintres per
eas licet vacillantes evecti huius modi loca plurima perruperunt et, ubi
caedendi satietas cepit, opimitate praedarum onusti, cuius partem vi fluminis
amiserunt, rediere omnes incolumes.
10.
hocque conperto residui Germani, ut infido praesidio insularum relicto, ad
ulteriora necessitudines et fruges opesque barbaricas contulerunt.
11.
conversus hinc Iulianus ad reparandas Tres tabernas, munimentum ita
cognominatum, haut ita dudum obstinatione subversum hostili quo aedificato
constabat ad intima Galliarum, ut consueverant, adire Germanos arceri et opus
spe celerius consummavit et victum defensoribus ibi locandis ex barbaricis
messibus non sine discriminis metu collectum militis manu condidit ad usus anni
totius.
12.
nec sane hoc solo contentus sibi quoque viginti dierum alimenta parata
collegit. libentius enim bellatores quaesito dexteris propriis utebantur
admodum indignati, quoniam ex commeatu, qui eis recens advectus est, ideo nihil
sumere potuerunt quod partem eius Barbatio, cum transiret iuxta, superbe
praesumpsit: residuum quod superfuit congestum in acervum exussit, quae utrum
ut vanus gerebat et demens, an mandatu principis confidenter nefanda multa
temptabat usque in id temporis latuit.
13.
Illud tamen rumore tenus ubique iactabatur quod Iulianus non levaturus
incommoda Galliarum electus est, sed ut possit per bella deleri saevissima,
rudis etiam tum ut existimabatur et ne sonitum quidem duraturus armorum.
14.
Dum castrorum opera mature consurgunt militisque pars stationes praetendit
agrarias, alia frumenta insidiarum metu colligit caute, multitudo barbarica
rumorem nimia velocitate praeversa Barbationem cum exercitu quem regebat, ut
praedictum est, Gallico vallo discretum impetu repentino adgressa sequensque
fugientes ad usque Rauracos et ultra quoad potuit, rapta sarcinarum et
iumentorum cum calonibus parte maxima redit ad suos.
15.
et ille tamquam expeditione eventu prospero terminata milite disperso per
stationes hibernas ad comitatum imperatoris revertit crimen conpositurus in
Caesarem ut solebat.
XII.
1.
Quo dispalato foedo terrore Alamannorum reges Chonodomarius et Vestralpus,
Urius quin etiam et Ursicinus cum Serapione et Suomario et Hortario in unum
robore virium suarum omni collecto consedere prope urbem Argentoratum, extrema
metuentem Caesarem arbitrati retrocessisse cum ille tum etiam perficiendi
munimenti studio stringeretur.
2.
erexit autem confidentiam caput altius adtollentem Scutarius perfuga, qui
commissi criminis metuens poenam transgressus ad eos post ducis fugati
discessum armatorum tredecim milia tantum remansisse cum Iuliano docebat is
enim numerus eum sequebatur barbara feritate certaminum rabiem undique
concitante.
3.
cuius adseveratione eadem subinde replicantis ad maiora stimulati fiducia
missis legatis satis pro imperio Caesari mandaverunt ut terris abscederet
virtute sibi quaesitis et ferro: qui ignarus pavendi nec ira nec dolore
perculsus sed fastus barbaricos ridens tentis legatis ad usque perfectum opus
castrorum in eodem gradu constantiae stetit inmobilis.
4.
Agitabat autem miscebatque omnia sine modo ubique sese diffunditans et princeps
audendi periculosa rex Chonodomarius ardua subrigens supercilia ut saepe
secundis rebus elatus
5.
nam et Decentium Caesarem superavit aequo Marte congressus et civitates erutas
multas vastavit et opulentas licentiusque diu nullo refragante Gallias
persultavit. ad cuius roborandam fiduciam recens quoque fuga ducis accessit
numero praestantis et viribus.
6.
Alamanni enim scutorum insignia contuentes norant eos milites permisisse paucis
suorum latronibus terram, quorum metu aliquotiens, cum gradum conferrent,
amissis pluribus abiere dispersi. quae anxie ferebat sollicitus Caesar quod
trudente ipsa necessitate digresso periculis cum paucis licet fortibus,
populosis gentibus occurrere cogebatur.
7.
Iamque solis radiis rutilantibus tubarumque concinente clangore pedestres
copiae lentis incessibus educuntur earumque lateri equestres iunctae sunt
turmae, inter quas cataphractarii erant et sagittarii, formidabile genus
armorum.
8.
et quoniam a loco, unde Romana promota sunt signa, ad usque vallum barbaricum
quarta leuga signabatur et decima id est unum et viginti milia passuum,
utilitati securitatique recte consulens Caesar revocatis praecursatoribus iam
antegressis indictaque solitis vocibus quiete cuneatim circumsistentes
adloquitur genuina placiditate sermonis:
9.
Urget ratio salutis tuendae communis ut parcissime dicam non iacentis animi
Caesarem hortari vos et orare, conmilitones mei, ut adulta robustaque virtute
confisi cautiorem viam potius eligamus ad toleranda vel ad depellenda quae
sperantur, non praeproperam et ancipitem.
10.
ut enim in periculis iuventutem inpigram esse convenit et audacem, ita cum res
postulat, regibilem et consultam. quid igitur censeo, si arbitrium adfuerit
vestrum, iustaque sustinet indignatio, paucis absolvam.
11.
iam dies in meridiem vergit, lassitudine nos itineris fatigatos scrupulosi
tramites excipient et obscuri, nox senescente luna nullis sideribus adiuvanda,
terrae protinus aestu flagrantes nullis aquarum subsidiis fultae: quae si
dederit quisquam commode posse transiri, ruentibus hostium examinibus post otium
cibique refectionem et potus, quid nos agimus? quo vigore inedia siti laboreque
membris marcentibus occurramus?
12.
ergo quoniam negotiis difficillimis saepe dispositio tempestiva prospexit et
statum nutantium rerum recto consilio in bonam partem accepto aliquotiens
divina remedia repararunt, hic quaeso vallo fossaque circumdati divisis
vigiliis quiescamus somnoque et victu congruis potiti pro tempore, pace dei sit
dictum, triumphaturas aquilas et vexilla victricia primo lucis moveamus
exordio.
13.
Nec finiri perpessi quae dicebantur, stridore dentium infrendentes ardoremque
pugnandi hastis inlidendo scuta monstrantes, in hostem se duci iam conspicuum
exorabant, caelestis dei favore fiduciaque sui et fortunati rectoris expertis
virtutibus freti, atque, ut exitus docuit, salutaris quidam genius praesens ad
dimicandum eos, dum adesse potuit, incitabat.
14.
Accessit huic alacritati plenus celsarum potestatum adsensus maximeque
Florentii praefecti praetorio, periculose quidem sed ratione secunda pugnandum
esse censentis dum instarent barbari conglobati, qui si diffluxissent, motum
militis in seditiones nativo calore propensioris ferri non posse aiebat,
extortam sibi victoriam, ut putavit, non sine ultimorum conatu graviter
toleraturi.
15.
addiderat autem fiduciam nostris consideratio gemina recordantibus quod anno
nuper emenso Romanis per transrhenana spatia fusius volitantibus nec visus est
quisquam laris sui defensor nec obvius stetit sed concaede arborum densa
undique semitis clausis sidere urente brumali aegre vixere barbari longius
amendati, quodque imperatore terras eorum ingresso nec resistere ausi nec
apparere pacem impetraverunt suppliciter obsecrantes.
16.
sed nullus mutatam rationem temporis aduertebat quod tunc tripertito exitio
premebantur imperatore urgente per Raetias, Caesare proximo nusquam elabi
permittente, finitimis, quos hostes fecere discordiae, modo non occipitia
conculcantibus hinc indeque cinctorum. postea vero pace data discesserat
imperator et sedata iurgiorum materia vicinae gentes iam concordabant et
turpissimus ducis Romani digressus ferociam natura conceptam auxit in maius.
17.
alio itidem modo res est adgravata Romana ex negotio tali. regii duo fratres
vinculo pacis adstricti, quam anno praeterito impetraverant a Constantio, nec
tumultuare nec commoveri sunt ausi. sed paulo postea uno ex his Gundomado, qui
potior erat fideique firmioris, per insidias interempto omnis eius populus cum
nostris hostibus conspiravit et confestim Vadomarii plebs ipso invito, ut
adserebat agminibus bella cientium barbarorum sese coniunxit.
18.
Cunctis igitur summis infimisque adprobantibus tunc oportune congrediendum nec
de rigore animorum quicquam remittentibus exclamavit subito signifer perge,
felicissime omnium Caesar, quo te fortuna prosperior ducit: tandem per te
virtutem et consilia militare sentimus. i praevius ut faustus antesignanus et
fortis: experieris, quid miles sub conspectu bellicosi ductoris testisque
individui gerendorum, modo adsit superum numen, viribus efficiet excitatis.
19.
his auditis cum nullae laxarentur indutiae, promotus exercitus prope collem
advenit molliter editum, opertum segetibus iam maturis, a superciliis Rheni
haut longo intervallo distantem: e cuius summitate speculatores hostium tres
equites exciti subito nuntiaturi Romanum exercitum adventare festinarunt ad
suos, unus vero pedes, qui sequi non potuit, captus agilitate nostrorum
indicavit per triduum et trinoctium flumen transisse Germanos.
20.
quos cum iam prope densantes semet in cuneos nostrorum conspexere ductores,
steterunt vestigiis fixis, antepilanis hastatisque et ordinum primis velut
insolubili muro fundatis et pari cautela hostes stetere cuneati.
21.
cumque ita ut ante dictus docuerat perfuga, equitatum omnem a dextro latere
sibi vidissent oppositum, quicquid apud eos per equestres copias praepollebat,
in laevo cornu locavere confertum. isdemque sparsim pedites miscuere
discursatores et leves profecto ratione tuta poscente.
22.
norant enim licet prudentem ex equo bellatorem cum clibanario nostro congressum
frena retinentem et scutum, hasta una manu vibrata, tegminibus ferreis abscondito
bellatori nocere non posse, peditem vero inter ipsos discriminum vertices, cum
nihil caveri solet praeter id quod occurrit, humi occulte reptantem latere
forato iumenti incautum rectorem praecipitem agere levi negotio trucidandum.
23.
hoc itaque disposito dextrum sui latus struxere clandestinis insidiis et
obscuris. ductabant autem populos omnes pugnaces et saevos Chonodomarius et
Serapio potestate excelsiores ante alios reges.
24.
et Chonodomarius quidem nefarius belli totius incentor, cuius vertici flammeus
torulus aptabatur, anteibat cornu sinistrum audax et fidens ingenti robore
lacertorum, ubi ardor proelii sperabatur inmanis, equo spumante sublimior,
erectus in iaculum formidandae vastitatis armorumque nitore conspicuus, antea
strenuus et miles et utilis praeter ceteros ductor.
25.
latus vero dextrum Serapio agebat etiam tum adultae lanuginis iuvenis,
efficacia praecurrens aetatem: Mederichi fratris Chonodomarii filius, hominis
quoad vixerat perfidissimi: ideo sic appellatus, quod pater eius diu obsidatus
pignore tentus in Galliis doctusque Graeca quaedam arcana hunc filium suum
Agenarichum genitali vocabulo dictitatum ad Serapionis transtulit nomen.
26.
hos sequebantur potestate proximi reges mumero quinque regalesque decem et
optimatum series magna armatorumque milia triginta et quinque, ex variis nationibus
partim mercede, partim pacto vicissitudinis reddendae quaesita.
27.
Iamque torvum concrepantibus tubis Severus dux Romanorum aciem dirigens laevam
cum prope fossas armatorum refertas venisset, unde dispositum erat ut abditi
repente exorti cuncta turbarent, stetit inpavidus suspectiorque de obscuris nec
referre gradum nec ulterius ire temptavit.
28.
quo viso animosus contra labores maximos Caesar ducentis equitibus saeptus, ut
ardor negotii flagitabat, agmina peditum impetu veloci discurrens verbis
hortabatur.
29. et
quoniam adloqui pariter omnes nec longitudo spatiorum extenta nec in unum
coactae multitudinis permitteret crebritas et alioqui vitabat gravioris
invidiae pondus ne videretur id adfectasse quod soli sibi deberi Augustus
existimabat cautior sui hostium tela praetervolans his et similibus notos
pariter et ignotos ad faciendum fortiter accendebat:
30.
advenit, o socii, iustum pugnandi iam tempus olim exoptatum mihi vobiscum, quod
antehac arcessentes, arma inquietis motibus poscebatis.
31.
item cum ad alios postsignanos in acie locatos extrema venisset en inquit
conmilitones, diu speratus praesto est dies conpellens nos omnes elutis
pristinis maculis Romanae maiestati reddere proprium decus. hi sunt barbari,
quos rabies et inmodicus furor ad perniciem rerum suarum coegit occurrere nostris
viribus opprimendos .
32.
alios itidem bellandi usu diutino callentes aptius ordinans his exhortationibus
adiuvabat exsurgamus viri fortes: propellamus fortitudine congrua inlisa
nostris partibus probra: quae contemplans Caesaris nomen cunctando suscepi.
33.
quoscumque autem pugnae signum inconsulte poscentes rupturosque imperium
inrequietis motibus praevideret quaeso inquit ne hostes vertendos in fugam
sequentes avidius futurae victoriae gloriam violetis, neu quis ante
necessitatem ultimam cedat. nam fugituros procul dubio deseram, hostium terga
caesuris adero indiscretus, si hoc pensatione moderata fiat et cauta.
34.
Haec aliaque in eundem modum saepius replicando maiorem exercitus partem primae
barbarorum opposuit fronti, et subito Alamannorum peditum fremitus indignationi
mixtus auditus est unanimi conspiratione vociferantium relictis equis secum
oportere versari regales, ne, siquid contigisset adversum, deserta miserabili
plebe facilem discedendi copiam reperirent.
35.
hocque conperto Chonodomarius iumento ipse statim desiluit et secuti eum
residui idem facere nihil morati: nec enim eorum quisquam ambigebat partem suam
fore victricem.
36.
Dato igitur aenatorum accentu sollemniter signo ad pugnandum utrimque magnis
concursum est viribus. propilabantur missilia et properantes cito quam
considerato cursu Germani telaque dextris explicantes involavere nostrorum
equitum turmas frendentes inmania eorumque ultra solitum saevientium comae
fluentes horrebant et elucebat quidam ex oculis furor, quos contra pertinax
miles scutorum obicibus vertices tegens eiectansque gladios vel tela
concrispans mortem minitantia perterrebat.
37.
cumque in ipso proeliorum articulo eques se fortiter conturmaret et muniret
latera sua firmius pedes, frontem artissimis conserens parmis, erigebantur
crassi pulveris nubes variique fuere discursus nunc resistentibus nunc
cedentibus nostris, et obnixi genibus quidam barbari peritissimi bellatores
hostem propellere laborabant, sed destinatione nimia dexterae dexteris
miscebantur et umbo trudebat umbonem caelumque exultantium cadentiumque
resonabat a vocibus magnis, et cum cornu sinistrum altius gradiens urgentium
tot agmina Germanorum vi nimia pepulisset, iretque in barbaros fremens, equites
nostri cornu tenentes dextrum, praeter spem incondite discesserunt, dumque
primi fugientium postremos inpediunt, gremio legionum protecti fixerunt
integrato proelio gradum.
38.
hoc autem exinde acciderat, quod dum ordinum restituitur series, cataphracti
equites viso rectore suo leviter vulnerato et consorte quodam per cervicem equi
labentis pondere armorum oppresso dilapsi qua quisque poterat peditesque
calcando cuncta turbassent, ni conferti illi sibique vicissim innixi stetissent
immobiles. igitur cum equites nihil praeter fugae circumspectantes praesidia
vidisset longius Caesar, concito equo eos velut repagulum quoddam cohibuit.
39.
quo agnito per purpureum signum draconis, summitati hastae longioris aptatum
velut senectutis pendentis exuvias, stetit unius turmae tribunus et pallore
timoreque perculsus ad aciem integrandam recurrit.
40.
utque in rebus amat fieri dubiis, eosdem lenius increpans Caesar quo inquit
cedimus, viri fortissimi? an ignoratis fugam, quae salutem numquam repperit,
inriti conatus stultitiam indicare? redeamus ad nostros, saltim gloriae futuri
participes, si eos pro re publica dimicantes reliquimus inconsulte.
41.
haec reverenter dicendo reduxit omnes ad munia subeunda bellandi imitatus salva
differentia veterem Syllam, qui cum contra Archelaum Mithridatis ducem educta
acie proelio fatigabatur ardenti, relictus a militibus cunctis cucurrit in
ordinem primum raptoque et coniecto vexillo in partem hostilem ite dixerat
socii periculorum electi et scitantibus ubi relictus sim imperator, respondete
nihil fallentes: solus in Boeotia pro omnibus nobis cum dispendio sanguinis sui
decernens.
42.
Proinde Alamanni pulsis disiectisque equitibus nostris primam aciem peditum
incesserunt, eam abiecta resistendi animositate pulsuri.
43.
sed postquam comminus ventum est, pugnabatur paribus diu momentis. Cornuti enim
et Bracchiati usu proeliorum diuturno firmati eos iam gestu terrentes barritum
ciere vel maximum: qui clamor ipso fervore certaminum a tenui susurro exoriens
paulatimque adulescens ritu extollitur fluctuum cautibus inlisorum: iaculorum
deinde stridentium crebritate hinc indeque convolante pulvis aequali motu
adsurgens et prospectum eripiens arma armis corporaque corporibus obtrudebat.
44.
sed violentia iraque inconpositi barbari in modum exarsere flammarum nexamque
scutorum conpagem, quae nostros in modum testudinis tuebatur, scindebant
ictibus gladiorum adsiduis.
45.
quo cognito opitulatum conturmalibus suis celeri cursu Batavi venere cum
regibus formidabilis manus, extremae necessitatis articulo circumventos, si
iuvisset fors, ereptura torvumque canentibus classicis adultis viribus
certabatur.
46.
verum Alamanni bella alacriter ineuntes altius anhelabant velut quodam furoris
adfectu opposita omnia deleturi. spicula tamen verrutaque missilia non
cessabant ferrataeque arundines fundebantur, quamquam etiam comminus mucro
feriebat contra mucronem et loricae gladiis findebantur, et vulnerati nondum
effuso cruore ad audendum exsertius consurgebant.
47.
pares enim quodam modo coivere cum paribus, Alamanni robusti et celsiores,
milites usu nimio dociles: illi feri et turbidi, hi quieti et cauti: animis
isti fidentes, grandissimis illi corporibus freti.
48.
resurgebat tamen aliquotiens armorum pondere pulsus loco Romanus lassatisque
inpressus genibus laevum reflectens poplitem barbarus subsidebat hostem ultro
lacessens, quod indicium est obstinationis extremae.
49.
exiluit itaque subito ardens optimatium globus, inter quos decernebant et
reges, et sequente vulgo ante alios agmina nostrorum inrupit et iter sibi
aperiendo ad usque Primanorum XIV legionem pervenit locatam in medio quae confirmatio
castra praetoria dictitatur ubi densior et ordinibus frequens miles instar
turrium fixa firmitate consistens proelium maiore spiritu repetivit et
vulneribus declinandis intentus seque in modum mirmillonis operiens hostium
latera, quae nudabat ira flagrantior, districtis gladiis perforabat.
50.
at illi prodigere vitam pro victoria contendentes temptabant agminis nostri
laxare conpagem. sed continuata serie peremptorum, quos Romanus iam fidentior
stravit, succedebant barbari superstites interfectis auditoque occumbentium
gemitu crebro, pavore perfusi torpebant.
51.
fessi denique tot aerumnis et ad solam deinceps strenui fugam per diversos
tramites tota celeritate egredi festinabant ut e mediis saevientis pelagi
fluctibus quocumque avexerit ventus eici nautici properant et vectores: quod
voti magis quam spei fuisse fatebitur quilibet tunc praesens.
52.
aderatque propitiati numinis arbitrium clemens et secans terga cedentium miles
cum interdum flexis ensibus feriendi non suppeterent instrumenta, ipsis
barbaris tela eorum vitalibus inmergebat, nec quisquam vulnerantium sanguine
iram explevit nec satiavit caede multiplici dexteram vel miseratus supplicantem
abscessit.
53.
iacebant itaque plurimi transfixi letaliter remedia mortis conpendio
postulantes, alii semineces labente iam spiritu lucis usuram oculis morientibus
inquirebant, quorundam capita discissa trabalibus telis et pendentia iugulis
cohaerebant, pars per lutosum et lubricum solum in sauciorum cruore lapsi
intactis ferro corporibus acervis superruentium obruti necabantur.
54.
quae ubi satis evenere prosperrime, validius instante victore acumina densis
ictibus hebescebant splendentesque galeae sub pedibus volvebantur et scuta,
ultimo denique trudente discrimine barbari, cum elati cadaverum aggeres exitus
inpedirent, ad subsidia fluminis petivere, quae sola restabant eorum terga iam
perstringentis.
55.
et quia cursu sub armis concito fugientes miles indefessus urgebat, quidam nandi
peritia eximi se posse discriminibus arbitrati animas fluctibus commiserunt.
qua causa celeri corde futura praevidens Caesar cum tribunis et ducibus clamore
obiurgatorio prohibebat, ne hostem avidius sequens nostrorum quisquam se
gurgitibus committeret verticosis.
56.
unde id observatum est ut marginibus insistentes confoderent telorum varietate
Germanos, quorum siquem morti velocitas subtraxisset, iacti corporis pondere ad
ima fluminis subsidebat.
57.
et velut in quodam theatrali spectaculo aulaeis miranda monstrantibus multa
licebat iam sine metu videre, nandi strenuis quosdam nescios adhaerentes,
fluitantes alios cum expeditioribus linquerentur ut stipites, et velut luctante
amnis violentia vorari quosdam fluctibus involutos, non nullos clipeis vectos
praeruptas undarum occursantium moles obliquatis meatibus declinantes ad ripas
ulteriores post multa discrimina pervenire. spumans denique cruore barbarico
decolor alveus insueta stupebat augmenta.
58.
Dum haec aguntur, rex Chonodomarius reperta copia discedendi lapsus per funerum
strues cum satellitibus paucis celeritate rapida properabat ad castra, quae
prope Tribuncos et Concordiam munimenta Romana fixit intrepidus, ut escensis
navigiis dudum paratis ad casus ancipites in secretis se secessibus amendaret.
59.
et quia non nisi Rheno transito ad territoria sua poterat pervenire, vultum ne
agnosceretur operiens, sensim retulit pedem. cumque propinquaret iam ripis,
lacunam palustribus aquis interfusam circumgrediens ut transiret, calcata
mollitie glutinosa, equo est evolutus et confestim licet obeso corpore gravior
ad subsidium vicini collis evasit, quem agnitum nec enim potuit celare qui
fuerit, fortunae prioris magnitudine proditus statim anhelo cursu cohors cum
tribuno secuta, armis circumdatum aggerem nemorosum cautius obsidebat,
perrumpere verita, ne fraude latenti inter ramorum tenebras exciperetur
occultas.
60.
quibus visis conpulsus ad ultimos metus ultro se dedit solus egressus
comitesque eius ducenti numero et tres amici iunctissimi, flagitium arbitrati
post regem vivere, vel pro rege non mori, si ita tulerit casus, tradidere se
vinciendos.
61.
utque nativo more sunt barbari humiles in adversis disparesque in secundis,
servus alienae voluntatis trahebatur pallore confusus claudente noxarum
conscientia linguam, inmensum quantum ab eo differens qui post feros
lugubresque terrores cineribus Galliarum insultans multa minabatur et saeva.
62.
Quibus ita favore superni numinis terminatis post exactum iam diem occinente
liticine revocatus invitissimus miles prope supercilia Rheni tendebat
scutorumque ordine multiplicato vallatus victu fruebatur et somno.
63.
ceciderunt autem in hac pugna Romani quidem CCXL et III, rectores vero IIII:
Bainobaudes Cornutorum tribunus adaeque Laipso et Innocentius cataphractarios
ducens et vacans quidam tribunus cuius non suppetit nomen: ex Alamannis vero
sex milia corporum numerata sunt in campo constrata et inaestimabiles mortuorum
acervi per undas fluminis ferebantur.
64.
tunc Iulianus ut erat fortuna sui spectatior meritisque magis quam imperio
potens, Augustus adclamatione concordi totius exercitus appellatus ut agentes
petulantius milites increpabat, id se nec sperare nec adipisci velle iurando
confirmans.
65.
et ut augeret eventus secundi laetitiam, concilio convocato propositisque
praemiis, propitio ore Chonodomarium sibi iussit offerri. qui primo curvatus,
deinde humi suppliciter fusus gentilique prece veniam poscens bono animo esse
est iussus.
66.
et diebus postea paucis ductus ad comitatum imperatoris missusque exinde Romam
in castris peregrinis, quae in monte sunt Caelio, morbo veterni consumptus est.
67.
His tot ac talibus prospero peractis eventu in palatio Constanti quidam
Iulianum culpantes, ut princeps ipse delectaretur, inrisive Victorinum ideo
nominabant, quod verecunde referens, quotiens imperaret, superatos indicabat
saepe Germanos.
68.
interque exaggerationem inanium laudum ostentationemque aperte lucentium
inflabant ex usu imperatorem suopte ingenio nimium quicquid per omnem terrae
ambitum agebatur felicibus eius auspiciis adsignantes.
69.
quocirca magniloquentia elatus adulatorum tunc et deinde edictis propositis
adroganter satis multa mentiebatur, se solum, cum gestis non adfuisset, et
dimicasse et vicisse et supplices reges gentium erexisse aliquotiens scribens,
et si verbi gratia eo agente tunc in Italia dux quidam egisset fortiter contra
Persas, nulla eius mentione per textum longissimum facta laureatas litteras ad
provinciarum damna mittebat, se inter primores versatum cum odiosa sui
iactatione significans.
70.
exstant denique eius edicta in tabulariis principis publicis condita... delata
narrandi extollendique semet in caelum. ab Argentorato cum pugnaretur mansione
quadragesima disparatus, describens proelium aciem ordinasse et stetisse inter
signiferos et barbaros fugasse praecipites sibique oblatum falso indicat
Chonodomarium pro rerum indignitas super Iuliani gloriosis actibus
conticescens, quos sepelierat penitus ni fama res maximas vel obumbrantibus
plurimis silere nesciret.
|