|
45. Quos
igitur prudentissimos interpretes foederum, quos peritissimos bellici iuris,
quos diligentissimos in exquirendis condicionibus civitatum atque causis esse
arbitramur? eos profecto qui iam imperia ac bella gesserunt. Etenim si
Q. Scaevola ille augur, cum de iure praediatorio consuleretur, homo iuris
peritissimus, consultores suos non numquam ad Furium et Cascellium praediatores
reiciebat, si nos de aqua nostra Tusculana M. Tugionem potius quam C. Aquilium
consulebamus, quod adsiduus usus uni rei deditus et ingenium et artem saepe
vincit, quis dubitet de foederibus et de toto iure pacis et belli omnibus iuris
peritissimis imperatores nostros anteferre?
46.
Possumusne igitur tibi probare auctorem exempli atque facti illius quod a te
reprenditur, C. Marium? Quaeris aliquem graviorem, constantiorem,
praestantiorem virtute, prudentia, religione? Is igitur Iguvinatem M. Annium
Appium, fortissimum virum <summa> virtute praeditum, civitate donavit:
<idem cohortis duas universas Camertium civitate donavit,> cum Camertinum
<foedus omnium> foederum sanctissimum atque aequissimum sciret esse.
Potest igitur, iudices, L. Cornelius condemnari, ut non C. Mari factum
condemnetur?
47.
Exsistat ergo ille vir parumper cogitatione vestra, quoniam re non potest, ut
conspiciatis eum mentibus, quoniam oculis non potestis; dicat se non imperitum
foederis, non rudem exemplorum, non ignarum belli fuisse; se P. Africani
discipulum ac militem, se stipendiis, se legationibus bellicis eruditum, se, si
tanta bella attigisset quanta gessit <et> confecit, si tot consulibus
meruisset quotiens ipse consul fuit, omnia iura belli perdiscere ac nosse
potuisse; sibi non fuisse dubium quin nullo foedere a re publica bene gerenda
impediretur; a se ex coniunctissima atque amicissima civitate fortissimum
quemque esse delectum; neque Iguvinatium neque Camertium foedere esse exceptum,
quo minus eorum civibus a populo Romano praemia virtutis tribuerentur.
48. Itaque
cum paucis annis post hanc civitatis donationem acerrima de civitate quaestio
Licinia et Mucia lege venisset, num quis eorum, qui de foederatis civitatibus
esset civitate donatus, in iudicium est vocatus? Nam Spoletinus T. Matrinius, unus ex iis quos C.
Marius civitate donasset, dixit causam ex colonia Latina in primis firma et
inlustri. Quem cum disertus homo L. Antistius accusaret, non dixit fundum
Spoletinum populum non esse factum, -- videbat enim populos de suo iure, non de
nostro fundos fieri solere, -- sed cum lege Apuleia coloniae non essent
deductae, qua lege Saturninus C. Mario tulerat ut in singulas colonias ternos
civis Romanos facere posset, negabat hoc beneficium re ipsa sublata valere
debere.
49. Nihil habet
similitudinis ista accusatio; sed tamen tanta auctoritas in C. Mario fuit ut
non per L. Crassum, adfinem suum, hominem incredibili eloquentia, sed paucis
ipse verbis causam illam gravitate sua defenderit et probarit. Quis enim
esset, iudices, qui imperatoribus nostris in bello, in acie, in exercitu
dilectum virtutis, qui sociis, qui foederatis in defendenda re publica nostra
spem praemiorum eripi vellet? Quod si vultus C. Mari, si vox, si ille
imperatorius ardor oculorum, si recentes triumphi, si praesens valuit aspectus,
valeat auctoritas, valeant res gestae, valeat memoria, valeat fortissimi et clarissimi
viri nomen aeternum. Sit hoc discrimen inter gratiosos civis atque fortis, ut
illi vivi fruantur opibus suis, horum etiam mortuorum, si quisquam huius imperi
defensor mori potest, vivat auctoritas immortalis.
50. Quid?
Cn. Pompeius pater rebus Italico bello maximis gestis P. Caesium,
equitem Romanum, virum bonum, qui vivit, Ravennatem foederato ex populo nonne
civitate donavit? Quid? cohortis duas universas Camertium <C. Marius>?
Quid? Heracliensem Alexam P. Crassus, vir amplissimus, ex ea civitate quacum
prope singulare foedus Pyrrhi temporibus C. Fabricio consule ictum putatur? Quid? Massiliensem Aristonem <L.>
Sulla? Quid? quoniam de Gaditanis agimus, idem <servos novem Gaditanos? Quid?
vir sanctissimus et summa religione ac modestia, Q. Metellus Pius, Q. Fabium
Saguntinum? Quid? hic qui adest, a quo haec quae ego nunc percurro subtilissime
sunt omnia perpolita, M. Crassus, non Aveniensem foederatum civitate donavit,
homo cum gravitate et prudentia praestans, tum vel nimium parcus in largienda
civitate?
51. Hic tu
Cn. Pompei beneficium vel
potius iudicium et factum infirmare conaris, qui fecit quod C. Marium fecisse
audierat, fecit quod P. Crassum, quod L. Sullam, quod Q. Metellum, <quod M.
Crassum,> quod denique domesticum auctorem patrem suum facere viderat? Neque
vero id in uno Cornelio fecit; nam et Gaditanum Hasdrubalem ex bello illo
Africano et Mamertinos Ovios et quosdam Uticensis et Saguntinos Fabios civitate
donavit. Etenim cum ceteris praemiis digni sunt qui suo labore et
periculo nostram rem publicam defendunt, tum certe dignissimi sunt qui civitate
ea donentur pro qua pericula ac tela subierunt. Atque utinam qui ubique sunt
propugnatores huius imperi possent in hanc civitatem venire, et contra
oppugnatores rei publicae de civitate exterminari! Neque enim ille summus poeta
noster Hannibalis illam magis cohortationem quam communem imperatoriam voluit
esse:
Hostem qui feriet, erit, inquit,
mihi Carthaginiensis,
Quisquis erit.
Cuius civitatis sit, id habent
hodie leve et semper habuerunt, itaque et civis undique fortis viros
adsciverunt et hominum ignobilium virtutem persaepe nobilitatis inertiae
praetulerunt.
|