[LI]
[219] Neque vero istis
tragoediis tuis, quibus uti philosophi maxime solent, Crasse, perturbor, quod
ita dixisti, neminem posse eorum mentis, qui audirent, aut inflammare dicendo
aut inflammatas restinguere, cum eo maxime vis oratoris magnitudoque cernatur,
nisi qui <rerum omnium> naturam et mores hominum atque rationes penitus
perspexerit, in quo philosophia sit oratori necessario percipienda; quo in
studio hominum [quoque] ingeniosissimorum otiosissimorumque totas aetates
videmus esse contritas. Quorum ego copiam
magnitudinemque cognitionis atque artis non modo non contemno, sed etiam
vehementer admiror; nobis tamen, qui in hoc populo foroque versamur, satis est
ea de motibus animorum et scire et dicere quae non abhorrent ab hominum
moribus. [220] Quis enim umquam
orator magnus et gravis, cum iratum adversario iudicem facere vellet,
haesitavit ob eam causam, quod nesciret, quid esset iracundia, fervorne mentis
an cupiditas puniendi doloris? Quis,
cum ceteros animorum motus aut iudicibus aut populo dicendo miscere atque
agitare vellet, ea dixit, quae a philosophis dici solent? Qui partim omnino motus negant in animis ullos esse debere,
quique eos in iudicum mentibus concitent, scelus eos nefarium facere; partim,
qui tolerabiliores volunt esse et ad veritatem vitae propius accedere,
permediocris ac potius levis motus debere esse dicunt. [221] Orator autem omnia haec, quae putantur
in communi vitae consuetudine mala ac molesta et fugienda, multo maiora et
acerbiora verbis facit; itemque ea, quae vulgo expetenda atque optabilia
videntur, dicendo amplificat atque ornat; neque vult ita sapiens inter stultos
videri, ut ei, qui audiant, aut illum ineptum et Graeculum putent, aut, etiam
si valde probent ingenium, oratoris sapientiam admirentur, se esse stultos
moleste ferant; [222] sed ita peragrat
per animos, ita sensus hominum mentisque pertractat, ut non desideret
philosophorum descriptiones neque exquirat oratione, summum illud bonum in
animone sit an in corpore, virtute an voluptate definiatur, an haec inter se
iungi copularique possint; an vero, ut quibusdam visum, nihil certum sciri,
nihil plane cognosci et percipi possit; quarum rerum fateor magnam
multiplicemque esse disciplinam et multas copiosas variasque rationes. [223] Sed aliud quiddam, longe aliud, Crasse,
quaerimus: acuto homine nobis opus est et natura usuque callido, qui sagaciter
pervestiget, quid sui cives eique homines, quibus aliquid dicendo persuadere
velit, cogitent, sentiant, opinentur, exspectent;
|