[XV]
[62] Sed illuc redeo: videtisne, quantum munus sit oratoris
historia? Haud scio an flumine orationis et varietate maximum; neque eam
reperio usquam separatim instructam rhetorum praeceptis; sita sunt enim ante
oculos. Nam quis nescit primam
esse historiae legem, ne quid falsi dicere audeat? Deinde
ne quid veri non audeat? Ne quae suspicio gratiae
sit in scribendo? Ne quae simultatis? [63] Haec scilicet
fundamenta nota sunt omnibus, ipsa autem exaedificatio posita est in rebus et
verbis: rerum ratio ordinem temporum desiderat, regionum descriptionem; vult
etiam, quoniam in rebus magnis memoriaque dignis consilia primum, deinde acta,
postea eventus exspectentur, et de consiliis significari quid scriptor probet
et in rebus gestis declarari non solum quid actum aut dictum sit, sed etiam quo
modo? et cum de eventu dicatur, ut causae explicentur omnes vel
casus vel sapientiae vel temeritatis hominumque ipsorum non solum res gestae,
sed etiam, qui fama ac nomine excellant, de cuiusque vita atque natura; [64]
verborum autem ratio et genus orationis fusum atque tractum et cum lenitate
quadam aequabiliter profluens sine hac iudiciali asperitate et sine
sententiarum forensibus aculeis persequendum est. Harum tot
tantarumque rerum videtisne nulla esse praecepta, quae in artibus rhetorum
reperiantur? In eodem silentio multa alia oratorum officia
iacuerunt, cohortationes, praecepta, consolationes, admonita, quae tractanda
sunt omnia disertissime, sed locum suum in his artibus, quae traditae sunt,
habent nullum. [65] Atque in hoc genere illa quoque est
infinita silva, quod oratori plerique, ut etiam Crassus ostendit duo genera ad
dicendum dederunt: unum de certa definitaque causa, quales sunt, quae in
litibus, quae in deliberationibus versantur, addat, si quis volet, etiam
laudationes; alterum, quod appellant omnes fere scriptores, explicat nemo,
infinitam generis sine tempore et sine persona quaestionem. Hoc
quid et quantum sit, cum dicunt, intellegere mihi non videntur: [66]
si enim est oratoris, quaecumque res infinite posita sit, de ea posse dicere,
dicendum erit ei, quanta sit solis magnitudo, quae forma terrae; de
mathematicis, de musicis rebus non poterit quin dicat hoc onere suscepto
recusare; denique ei, qui profitetur esse suum non solum de eis controversiis,
quae temporibus et personis notatae sunt, hoc est, de omnibus forensibus, sed
etiam de generum infinitis quaestionibus dicere, nullum potest esse genus
orationis, quod sit exceptum.
|