[XXXII]
[137] Quae vero, cum de facto non ambigitur, quaeruntur,
qualia sint, ea si ex reis numeres, et innumerabilia sunt et obscura; si ex
rebus, valde et modica et inlustria; nam si Mancini causam in uno Mancino
ponimus, quotienscumque is, quem pater patratus dediderit, receptus non erit,
totiens causa nova nascetur; sin illa controversia causam facit, videaturne ei,
quem pater patratus dediderit, si is non sit receptus, postliminium esse, nihil
ad artem dicendi nec ad argumenta defensionis Mancini nomen pertinet;
[138] ac, si quid adfert praeterea hominis aut dignitas aut
indignitas, extra quaestionem est et ea tamen ipsa oratio ad universi generis
disputationem referatur necesse est. Haec ego non eo consilio
disputo, ut homines eruditos redarguam; quamquam reprehendendi sunt qui in
genere definiendo istas causas describunt in personis et in temporibus positas
esse; [139] nam etsi incurrunt tempora et personae, tamen
intellegendum est, non ex eis, sed ex genere quaestionis pendere causas. Sed hoc nihil ad me; nullum enim nobis certamen cum istis esse
debet; tantum satis est intellegi ne hoc quidem eos consecutos, quod in tanto
otio etiam sine hac forensi exercitatione efficere potuerunt, ut genera rerum
discernerent eaque paulo subtilius explicarent. [140]
Verum hoc, ut dixi, nihil ad me; illud ad me ac multo etiam magis ad vos, Cotta
noster et Sulpici: quo modo nunc se istorum artes habent, pertimescenda est
multitudo causarum; est enim infinita, si in personis ponitur; quot homines,
tot causae; sin ad generum universas quaestiones referuntur, ita modicae et
paucae sunt, ut eas omnis diligentes et memores et sobrii oratores percursas
animo et prope dicam decantatas habere debeant; nisi forte existimatis a M'.
Curio causam didicisse L. Crassum et ea re multa attulisse, quam ob rem postumo
non nato Curium tamen heredem Coponi esse oporteret: [141]
nihil ad copiam argumentorum neque ad causae vim ac naturam nomen Coponi aut
Curi pertinuit; in genere erat universo rei negotique, non in tempore ac
nominibus, omnis quaestio: cum scriptum ita sit SI MIHI FILIVS GENITVR, ISQVE
PRIVS MORITVR, et cetera, TVM MIHI ILLE SIT HERES, si natus filius non sit
videaturne is, qui filio mortuo institutus heres sit, heres esse: perpetui
iuris et universi generis quaestio non hominum nomina, sed rationem dicendi et
argumentorum fontis desiderat.
|