|
6. Caesar
tempore anni difficillimo, cum satis haberet convenientes manus dissipare, ne
quod initium belli nasceretur, quantumque in ratione esset, exploratum haberet
sub tempus aestivorum nullum summum bellum posse conflari, Gaium Trebonium cum
duabus legionibus, quas secum habebat, in hibernis Cenabi collocavit; ipse, cum
crebris legationibus Remorum certior fieret Bellovacos, qui belli gloria Gallos
omnes Belgasque praestabant, finitimasque his civitates duce Correo Bellovaco
et Commio Atrebate exercitus comparare atque in unum locum cogere, ut omni
multitudine in fines Suessionum, qui Remis erant attributi, facerent
impressionem, pertinere autem non tantum ad dignitatem sed etiam ad salutem
suam iudicaret nullam calamitatem socios optime de re publica meritos accipere,
legionem ex hibernis evocat rursus undecimam; litteras autem ad Gaium Fabium
mittit, ut in fines Suessionum legiones duas quas habebat adduceret, alteramque
ex duabus ab Labieno arcessit. Ita, quantum hibernorum opportunitas bellique
ratio postulabat, perpetuo suo labore in vicem legionibus expeditionum onus
iniungebat.
7. His
copiis coactis ad Bellovacos proficiscitur castrisque in eorum finibus positis
equitum turmas dimittit in omnes partes ad aliquos excipiendos ex quibus
hostium consilia cognosceret. Equites officio functi renuntiant paucos in
aedificiis esse inventos, atque hos, non qui agrorum colendorum causa
remansissent (namque esse undique diligenter demigratum), sed qui speculandi
causa essent remissi. A quibus cum quaereret Caesar quo loco multitudo esset
Bellovacorum quodve esset consilium eorum, inveniebat Bellovacos omnes qui arma
ferre possent in unum locum convenisse, itemque Ambianos, Aulercos, Caletos,
Veliocasses, Atrebatas; locum castris excelsum in silva circumdata palude delegisse,
impedimenta omnia in ulteriores silvas contulisse. Complures esse principes
belli auctores, sed multitudinem maxime Correo obtemperare, quod ei summo esse
odio nomen populi Romani intellexissent. Paucis ante diebus ex his castris
Atrebatem Commium discessisse ad auxilia Germanorum adducenda; quorum et
vicinitas propinqua et multitudo esset infinita. Constituisse autem Bellovacos
omnium principum consensu, summa plebis cupiditate, si, ut diceretur, Caesar
cum tribus legionibus veniret, offerre se ad dimicandum, ne miseriore ac
duriore postea condicione cum toto exercitu decertare cogerentur; si maiores
copias adduceret, in eo loco permanere quem delegissent, pabulatione autem,
quae propter anni tempus cum exigua tum disiecta esset, et frumentatione et reliquo
commeatu ex insidiis prohibere Romanos.
8. Quae
Caesar consentientibus pluribus cum cognosset atque ea quae proponerentur
consilia plena prudentiae longeque a temeritate barbarorum remota esse
iudicaret, omnibus rebus inserviendum statuit, quo celerius hostis contempta
sua paucitate prodiret in aciem. Singularis enim virtutis veterrimas legiones
VII, VIII, VIIII habebat, summae spei delectaeque iuventutis XI, quae octavo
iam stipendio tamen in collatione reliquarum nondum eandem vetustatis ac
virtutis ceperat opinionem. Itaque consilio advocato, rebus eis quae ad se
essent delatae omnibus eitis animos multitudinis confirmat. Si forte hostes
trium legionum numero posset elicere ad dimicandum, agminis ordinem ita constituit,
ut legio septima, octava, nona ante omnia irent impedimenta, deinde omnium
impedimentorum agmen, quod tamen erat mediocre, ut in expeditionibus esse
consuevit, cogeret undecima, ne maioris multitudinis species accidere hostibus
posset quam ipsi depoposcissent. Hac ratione paene quadrato agmine instructo in
conspectum hostium celerius opinione eorum exercitum adducit.
9. Cum
repente instructas velut in acie certo gradu legiones accedere Galli viderent,
quorum erant ad Caesarem plena fiduciae consilia perlata, sive certamiuis
periculo sive subito adventu sive exspectatione nostri consili copias instruunt
pro castris nec loco superiore decedunt. Caesar, etsi dimicare optaverat, tamen
admiratus tantam multitudinem hostium valle intermissa magis in altitudinem
depressa quam late patente castra castris hostium confert. Haec imperat vallo
pedum XII muniri, loriculam pro [hac] ratione eius altitudinis inaedificari;
fossam duplicem pedum denum quinum lateribus deprimi directis; turres excitari
crebras in altitudinem trium tabulatorum, pontibus traiectis constratisque
coniungi, quorum frontes viminea loricula munirentur; ut ab hostibus duplici
fossa, duplici propugnatorum ordine defenderentur, quorum alter ex pontibus,
quo tutior altitudine esset, hoc audacius longiusque permitteret tela, alter,
qui propior hostem in ipso vallo collocatus esset, ponte ab incidentibus telis
tegeretur. Portis
fores altioresque turres imposuit.
10.
Huius
munitionis duplex erat consilium. Namque et operum magnitudinem et timorem suum
sperabat fiduciam barbaris allaturum, et cum pabulatum frumentatumque longius
esset proficiscendum, parvis copiis castra munitione ipsa videbat posse
defendi. Interim crebro paucis utrimque procurrentibus inter bina castra palude
interiecta contendebatur; quam tamen paludem nonnumquam aut nostra auxilia
Gallorum Germanorumque transibant acriusque hostes insequebantur, aut vicissim
hostes eadem transgressi nostros longius summovebant. Accidebat autem
cotidianis pabulationibus (id quod accidere erat necesse, cum raris
disiectisque ex aedificius pabulum conquireretur), ut impeditis locis dispersi
pabulatores circumvenirentur; quae res, etsi mediocre detrimentum iumentorum ac
servorum nostris adferebat, tamen stultas cogitationes incitabat barbarorum,
atque eo magis, quod Commius, quem profectum ad auxilia Germanorum arcessenda
docui, cum equitibus venerat; qui, tametsi numero non amplius erant quingenti,
tamen Germanorum adventu barbari nitebantur.
|