|
1. Non
est quod patrocinium nobis quaeramus et excusatam licentiam, dicentes aut utile
id esse aut inevitabile; cui enim tandem vitio advocatus defuit? Non est quod
dicas excidi non posse: sanabilibus aegrotamus malis ipsaque nos in rectum
genitos natura, si emendari velimus, iuvat. Nec, ut quibusdam visum est, arduum in virtutes et
asperum iter est: plano adeuntur.
2. Non
vanae vobis auctor rei venio. Facilis est ad beatam vitam via: inite
modo bonis auspiciis ipsisque dis bene iuvantibus. Multo difficilius est facere
ista quae facitis. Quid est animi quiete otiosius, quid ira laboriosius? Quid
clementia remissius, quid crudelitate negotiosius? Vacat pudicitia, libido
occupatissima est. Omnium denique virtutum tutela facilis est, vitia magno
coluntur.
3.
Debet ira removeri -- hoc ex parte fatentur etiam qui dicunt esse minuendam:
tota dimittatur, nihil profutura est. Sine illa facilius rectiusque scelera
tollentur, mali punientur et transducentur in melius. Omnia quae debet sapiens
sine ullius malae rei ministerio efficiet nihilque admiscebit cuius modum
sollicitius observet.
1.
Numquam itaque iracundia admittenda est, aliquando simulanda, si segnes
audientium animi concitandi sunt, sicut tarde consurgentis ad cursum equos
stimulis facibusque subditis excitamus. Aliquando incutiendus est iis metus apud quos ratio non proficit: irasci
quidem non magis utile est quam maerere, quam metuere.
2. 'Quid ergo? non
incidunt causae quae iram lacessant?' Sed tunc maxime illi opponendae manus
sunt. Nec est difficile vincere animum, cum athletae quoque, in vilissima sui
parte occupati, tamen ictus doloresque patiantur ut vires caedentis exhauriant,
nec cum ira suadet feriunt, sed cum occasio.
3. Pyrrhum, maximum
praeceptorem certaminis gymnici, solitum aiunt iis quos exercebat praecipere ne
irascerentur; ira enim perturbat artem et qua noceat tantum aspicit. Saepe
itaque ratio patientiam suadet, ira vindictam, et qui primis defungi malis
potuimus in maiora devolvimur.
4. Quosdam unius verbi
contumelia non aequo animo lata in exilium proiecit, et qui levem iniuriam
silentio ferre noluerant gravissimis malis obruti sunt, indignatique aliquid ex
plenissima libertate deminui servile in sese adtraxerunt iugum.
1. 'Ut
scias' inquit 'iram habere in se generosi aliquid, liberas videbis gentes quae
iracundissimae sunt, ut Germanos et Scythas.' Quod evenit quia fortia
solidaque natura ingenia, antequam disciplina molliantur, prona in iram sunt.
Quaedam enim non nisi melioribus innascuntur ingeniis, sicut valida arbusta et
laeta quamvis neglecta tellus creat et alta fecundi soli silva est;
2.
itaque et ingenia natura fortia iracundiam ferunt nihilque tenue et exile
capiunt ignea et fervida, sed inperfectus illis vigor est ut omnibus quae sine
arte ipsius tantum naturae bono exsurgunt, sed nisi cito domita sunt, quae
fortitudini apta erant audaciae temeritatique consuescunt.
3.
Quid? non mitioribus animis vitia leniora coniuncta sunt, ut misericordia et
amor et verecundia? Itaque saepe tibi bonam indolem malis quoque suis ostendam;
sed non ideo vitia non sunt si naturae melioris indicia sunt.
4.
Deinde omnes istae feritate liberae gentes leonum luporumque ritu ut servire
non possunt, ita nec imperare; non enim humani vim ingenii, sed feri et
intractabilis habent; nemo autem regere potest nisi qui et regi.
5.
Fere itaque imperia penes eos fuere populos qui mitiore caelo utuntur: in
frigora septemtrionemque vergentibus 'inmansueta ingenia' sunt, ut ait poeta,
suoque simillima caelo.
|