|
1. Pugna
tecum ipse: si <vis> vincere iram, non potest te illa. Incipis vincere,
si absconditur, si illi exitus non datur. Signa eius obruamus et illam quantum fieri potest
occultam secretamque teneamus.
2. Cum magna id nostra
molestia fiet (cupit enim exilire et incendere oculos et mutare faciem), sed si
eminere illi extra nos licuit, supra nos est. In imo pectoris secessu
recondatur, feraturque, non ferat. Immo in contrarium omnia eius indicia
flectamus: vultus remittatur, vox lenior sit, gradus lentior; paulatim cum
exterioribus interiora formantur.
3. In Socrate irae
signum erat vocem summittere, loqui parcius; apparebat tunc illum sibi obstare.
Deprendebatur itaque a familiaribus et coarguebatur, nec erat illi exprobratio
latitantis irae ingrata. Quidni gauderet quod iram suam multi
intellegerent, nemo sentiret? Sensissent autem, nisi ius amicis obiurgandi se
dedisset, sicut ipse sibi in amicos sumpserat.
4.
Quanto magis hoc nobis faciendum est! Rogemus amicissimum quemque ut tunc
maxime libertate adversus nos utatur cum minime illam pati poterimus, nec
adsentiatur irae nostrae; contra [nos] potens malum et apud nos gratiosum, dum
consipimus, dum nostri sumus, advocemus.
5.
Qui vinum male ferunt et ebrietatis suae temeritatem ac petulantiam metuunt,
mandant suis ut e convivio auferantur; intemperantiam in morbo suam experti
parere ipsis in adversa valetudine vetant.
6.
Optimum est notis vitiis inpedimenta prospicere et ante omnia ita componere
animum ut etiam gravissimis rebus subitisque concussus iram aut non sentiat aut
magnitudine inopinatae iniuriae exortam in altum retrahat nec dolorem suum
profiteatur.
7.
Id fieri posse apparebit, si pauca ex turba ingenti exempla protulero, ex
quibus utrumque discere licet, quantum mali habeat ira ubi hominum
praepotentium potestate tota utitur, quantum sibi imperare possit ubi metu
maiore compressa est.
1.
Cambysen regem nimis deditum vino Praexaspes unus ex carissimis monebat ut
parcius biberet, turpem esse dicens ebrietatem in rege, quem omnium oculi
auresque sequerentur. Ad haec ille 'ut scias' inquit 'quemadmodum numquam
excidam mihi, adprobabo iam et oculos post vinum in officio esse et manus.'
2. Bibit
deinde liberalius quam alias capacioribus scyphis et iam gravis ac vinolentus
obiurgatoris sui filium procedere ultra limen iubet adlevataque super caput
sinistra manu stare. Tunc intendit arcum et ipsum cor adulescentis (id enim
petere se dixerat) figit rescissoque pectore haerens in ipso corde spiculum
ostendit ac respiciens patrem interrogavit satisne certam haberet manum. At
ille negavit Apollinem potuisse certius mittere.
3. Di
illum male perdant animo magis quam condicione mancipium! eius rei laudator
fuit cuius nimis erat spectatorem fuisse. Occasionem blanditiarum putavit
pectus filii in duas partes diductum et cor sub vulnere palpitans:
controversiam illi facere de gloria debuit et revocare iactum, ut regi liberet
in ipso patre certiorem manum ostendere.
4. O
regem cruentum! o dignum in quem omnium suorum arcus verterentur! Cum execrati
fuerimus illum convivia suppliciis funeribusque solventem, tamen sceleratius
telum illud laudatum est quam missum. Videbimus quomodo se pater gerere
debuerit stans super cadaver fili sui caedemque illam cuius et testis fuerat et
causa: id de quo nunc agitur apparet, iram supprimi posse.
5. Non
male dixit regi, nullum emisit ne calamitosi quidem verbum, cum aeque cor suum
quam fili transfixum videret. Potest dici merito devorasse verba; nam si
quid tamquam iratus dixisset, nihil tamquam pater facere potuisset.
6.
Potest, inquam, videri sapientius se in illo casu gessisse quam cum de potandi
modo praeciperet <ei> quem satius erat vinum quam sanguinem bibere, cuius
manus poculis occupari pax erat. Accessit itaque ad numerum eorum qui magnis
cladibus ostenderunt quanti constarent regum amicis bona consilia.
1.
Non dubito quin Harpagus quoque tale aliquid regi suo Persarumque suaserit, quo
offensus liberos illi epulandos adposuit et subinde quaesiit an placeret
conditura; deinde, ut satis illum plenum malis suis vidit, adferri capita
illorum iussit et quomodo esset acceptus interrogavit. Non defuerunt misero verba, non os concurrit:
'apud regem' inquit 'omnis cena iucunda est.' Quid hac adulatione profecit? ne
ad reliquias invitaretur.
2. Non veto patrem
damnare regis sui factum, non veto quaerere dignam tam truci portento poenam,
sed hoc interim colligo, posse etiam ex ingentibus malis nascentem iram
abscondi et ad verba contraria sibi cogi.
3. Necessaria ista est
doloris refrenatio, utique hoc sortitis vitae genus et ad regiam adhibitis
mensam: sic estur apud illos, sic bibitur, sic respondetur; funeribus suis
adridendum est. An tanti sit vita videbimus: alia ista quaestio est. Non
consolabimur tam triste ergastulum, non adhortabimur ferre imperia carnificum:
ostendemus in omni servitute apertam libertati viam. Is aeger animo et suo
vitio miser est, cui miserias finire secum licet.
4.
Dicam et illi qui in regem incidit sagittis pectora amicorum petentem et illi
cuius dominus liberorum visceribus patres saturat: 'quid gemis, demens? Quid expectas ut te aut hostis aliquis per
exitium gentis tuae vindicet aut rex a longinquo potens advolet? quocumque
respexeris, ibi malorum finis est. Vides illum praecipitem locum? illac ad
libertatem descenditur. Vides illud mare, illud flumen, illum puteum? libertas
illic in imo sedet. Vides illam arborem brevem retorridam infelicem? pendet
inde libertas. Vides iugulum tuum, guttur tuum, cor tuum? effugia servitutis
sunt. Nimis tibi operosos exitus monstro et multum animi ac roboris exigentes?
Quaeris quod sit ad libertatem iter? quaelibet in corpore tuo vena.'
|