|
1. Quam diu quidem
nihil tam intolerabile nobis videtur ut nos expellat e vita, iram, in quocumque
erimus statu, removeamus. Perniciosa est servientibus; omnis enim indignatio in
tormentum suum proficit et imperia graviora sentit quo contumacius patitur. Sic
laqueos fera dum iactat adstringit; sic aves viscum, dum trepidantes excutiunt,
plumis omnibus inlinunt. Nullum tam artum est iugum quod non minus laedat
ducentem quam repugnantem: unum est levamentum malorum ingentium, pati et
necessitatibus suis obsequi.
2. Sed cum utilis sit
servientibus adfectuum suorum et huius praecipue rabidi atque effreni
continentia, utilior est regibus: perierunt omnia ubi quantum ira suadet
fortuna permittit, nec diu potest quae multorum malo exercetur potentia stare;
periclitatur enim ubi eos qui separatim gemunt communis metus iunxit. Plerosque
itaque modo singuli mactaverunt, modo universi, cum illos conferre in unum iras
publicus dolor coegisset.
3.
Atqui plerique sic iram quasi insigne regium exercuerunt, sicut Dareus, qui
primus post ablatum mago imperium Persas et magnam partem orientis obtinuit.
Nam cum bellum Scythis indixisset orientem cingentibus, rogatus ab Oeobazo
nobili sene ut ex tribus liberis unum in solacium patri relinqueret, duorum
opera uteretur, plus quam rogabatur pollicitus omnis se illi dixit remissurum
et occisos in conspectu parentis abiecit, crudelis futurus si omnis abduxisset.
4.
At quanto Xerses facilior! qui Pythio quinque filiorum patri unius vacationem
petenti quem vellet eligere permisit, deinde quem elegerat in partes duas
distractum ab utroque viae latere posuit et hac victima lustravit exercitum.
Habuit itaque quem debuit exitum: victus et late longeque fusus ac stratam
ubique ruinam suam cernens medius inter suorum cadavera incessit.
1. Haec
barbaris regibus feritas in ira fuit, quos nulla eruditio, nullus litterarum
cultus inbuerat: dabo tibi ex Aristotelis sinu regem Alexandrum, qui Clitum
carissimum sibi et una educatum inter epulas transfodit manu quidem sua, parum
adulantem et pigre ex Macedone ac libero in Persicam servitutem transeuntem.
2. Nam
Lysimachum aeque familiarem sibi leoni obiecit. Numquid ergo hic Lysimachus
felicitate quadam dentibus leonis elapsus ob hoc, cum ipse regnaret, mitior
fuit?
3. Nam
Telesphorum Rhodium amicum suum undique decurtatum, cum aures illi nasumque
abscidisset, in cavea velut novum aliquod animal et inusitatum diu pavit, cum
oris detruncati mutilatique deformitas humanam faciem perdidisset; accedebat
fames et squalor et inluvies corporis in stercore suo destituti;
4.
callosis super haec genibus manibusque, quas in usum pedum angustiae loci
cogebant, lateribus vero adtritu exulceratis non minus foeda quam terribilis
erat forma eius visentibus, factusque poena sua monstrum misericordiam quoque
amiserat. Tamen, cum dissimillimus esset homini qui illa patiebatur,
dissimilior erat qui faciebat.
1.
Utinam ista saevitia intra peregrina exempla mansisset nec in Romanos mores cum
aliis adventiciis vitiis etiam suppliciorum irarumque barbaria transisset! M.
Mario, cui vicatim populus statuas posuerat, cui ture ac vino supplicabat, L.
Sulla praefringi crura, erui oculos, amputari linguam manus iussit, et, quasi
totiens occideret quotiens vulnerabat, paulatim et per singulos artus
laceravit.
2. Quis erat huius
imperii minister? quis nisi Catilina iam in omne facinus manus exercens? Is
illum ante bustum Quinti Catuli carpebat gravissimus mitissimi viri cineribus,
supra quos vir mali exempli, popularis tamen et non tam inmerito quam nimis
amatus, per stilicidia sanguinem dabat. Dignus erat Marius qui illa pateretur,
Sulla qui iuberet, Catilina qui faceret, sed indigna res publica quae in corpus
suum pariter et hostium et vindicum gladios reciperet.
3. Quid
antiqua perscrutor? modo C. Caesar Sex. Papinium, cui pater erat consularis,
Betilienum Bassum quaestorem suum, procuratoris sui filium, aliosque et
senatores et equites Romanos uno die flagellis cecidit, torsit, non quaestionis
sed animi causa;
4. deinde
adeo inpatiens fuit differendae voluptatis, quam ingentem crudelitas eius sine
dilatione poscebat, ut in xysto maternorum hortorum (qui porticum a ripa
separat) inambulans quosdam ex illis cum matronis atque aliis senatoribus ad
lucernam decollaret. Quid
instabat? Quod periculum aut privatum aut publicum una nox minabatur? Quantulum
fuit lucem expectare denique, ne senatores populi Romani soleatus occideret!
|