|
1.
Quomodo homini pusillo solacium in malis fuit etiam magnorum virorum titubare
fortunam et aequiore animo filium in angulo flevit qui vidit acerba funera
etiam ex regia duci, sic animo aequiore fert ab aliquo laedi, ab aliquo
contemni, cuicumque venit in mentem nullam esse tantam potentiam in quam non
occurrat iniuria.
2. Quod
si etiam prudentissimi peccant, cuius non error bonam causam habet? Respiciamus
quotiens adulescentia nostra in officio parum diligens fuerit, in sermone parum
modesta, in vino parum temperans. Si iratus est, demus illi spatium quo
dispicere quid fecerit possit: ipse se castigabit. Denique debeat poenas: non
est quod cum illo paria faciamus.
3. Illud non veniet in
dubium, quin se exemerit turbae et altius steterit quisquis despexit
lacessentis: proprium est magnitudinis verae non sentire percussum. Sic immanis
fera ad latratum canum lenta respexit, sic inritus ingenti scopulo fluctus
adsultat. Qui non irascitur, inconcussus iniuria perstitit, qui irascitur,
motus est.
4. At ille quem modo
altiorem omni incommodo posui tenet amplexu quodam summum bonum, nec homini
tantum sed ipsi fortunae respondet: 'omnia licet facias, minor es quam ut
serenitatem meam obducas. Vetat hoc ratio, cui vitam regendam dedi. Plus mihi nocitura est ira quam iniuria.
Quidni plus? illius modus certus est, ista quo usque me latura sit dubium est.'
1. 'Non possum'
inquis 'pati; grave est iniuriam sustinere.' Mentiris; quis enim iniuriam non
potest ferre qui potest iram? Adice nunc quod id agis ut et iram feras et
iniuriam. Quare fers aegri rabiem et phrenetici verba, puerorum protervas
manus? nempe quia videntur nescire quid faciant. Quid interest quo quisque
vitio fiat inprudens? inprudentia par in omnibus patrocinium est.
2. 'Quid ergo?' inquis
'inpune illi erit?' Puta velle te, tamen non erit; maxima est enim factae
iniuriae poena fecisse, nec quisquam gravius adficitur quam qui ad supplicium
paenitentiae traditur.
3. Deinde ad
condicionem rerum humanarum respiciendum est, ut omnium accidentium aequi
iudices simus; iniquus autem est qui commune vitium singulis obiecit. Non est
Aethiopis inter suos insignitus color, nec rufus crinis et coactus in nodum
apud Germanos virum dedecet: nihil in uno iudicabis notabile aut foedum quod
genti suae publicum est. Et ista quae rettuli unius regionis atque anguli
consuetudo defendit: vide nunc quanto in iis iustior venia sit quae per totum
genus humanum vulgata sunt.
4. Omnes inconsulti et
inprovidi sumus, omnes incerti queruli ambitiosi -- quid lenioribus verbis
ulcus publicum abscondo? -- omnes mali sumus. Quidquid itaque in alio
reprenditur, id unusquisque in sinu suo inveniet. Quid illius pallorem, illius maciem notas?
pestilentia est. Placidiores itaque invicem simus: mali inter malos vivimus.
Una nos res facere quietos potest, mutuae facilitatis conventio.
5. 'Ille iam mihi
nocuit, ego illi nondum.' Sed iam aliquem fortasse laesisti, sed laedes. Noli
aestimare hanc horam aut hunc diem, totum inspice mentis tuae habitum: etiam si
nihil mali fecisti, potes facere.
1.
Quanto satius est sanare iniuriam quam ulcisci! Multum temporis ultio absumit, multis
se iniuriis obicit dum una dolet; diutius irascimur omnes quam laedimur. Quanto
melius est abire in diversum nec vitia vitiis opponere! Numquis satis constare sibi videatur, si mulam
calcibus repetat et canem morsu?
2.
'Ista' inquis 'peccare se nesciunt.' Primum quam iniquus est apud quem hominem
esse ad inpetrandam veniam nocet! Deinde, si cetera animalia hoc irae tuae
subducit quod consilio carent, eodem loco tibi sit quisquis consilio caret;
quid enim refert an alia mutis dissimilia habeat, si hoc quod in omni peccato
muta defendit simile habet, caliginem mentis?
3.
Peccavit: hoc enim primum? hoc enim extremum? Non est quod illi credas, etiam
si dixerit 'iterum non faciam': et iste peccabit et in istum alius et tota vita
inter errores volutabitur. Mansuete inmansueta tractanda sunt.
4.
Quod in luctu dici solet efficacissime, et in ira dicetur: utrum aliquando
desines an numquam? Si aliquando, quanto satius est iram relinquere quam ab ira
relinqui! An semper haec agitatio permanebit? Vides quam inpacatam tibi
denunties vitam? qualis enim erit semper tumentis?
5.
Adice nunc quod, cum bene te ipse succenderis et subinde causas quibus
stimuleris renovaveris, sua sponte ira discedet et vires illi dies subtrahet:
quanto satius est a te illam vinci quam a se!
|