|
1.
Huic irasceris, deinde illi; servis, deinde libertis; parentibus, deinde
liberis; notis, deinde ignotis: ubique enim causae supersunt nisi deprecator
animus accessit. Hinc te illo furor rapiet, illinc alio, et novis subinde
inritamentis orientibus continuabitur rabies: age, infelix, ecquando amabis? O
quam bonum tempus in re mala perdis!
2.
Quanto nunc erat satius amicos parare, inimicos mitigare, rem publicam
administrare, transferre in res domesticas operam, quam circumspicere quid
alicui facere possis mali, quod aut dignitati eius aut patrimonio aut corpori vulnus
infligas, cum id tibi contingere sine certamine ac periculo non possit, etiam
si cum inferiore concurses!
3.
Vinctum licet accipias et ad arbitrium tuum omni patientiae expositum: saepe
nimia vis caedentis aut articulum loco movit aut nervum in iis quos fregerat
dentibus fixit; multos iracundia mancos, multos debiles fecit, etiam ubi
patientem est nancta materiam. Adice nunc quod nihil tam inbecille natum est ut
sine elidentis periculo pereat: inbecillos valentissimis alias dolor, alias
casus exaequat.
4.
Quid quod pleraque eorum propter quae irascimur offendunt nos magis quam
laedunt? Multum autem interest utrum
aliquis voluntati meae obstet an desit, eripiat an non det. Atqui in aequo
ponimus utrum aliquis auferat an neget, utrum spem nostram praecidat an
differat, utrum contra nos faciat an pro se, amore alterius an odio nostri.
5. Quidam vero non
tantum iustas causas standi contra nos sed etiam honestas habent: alius patrem
tuetur, alius fratrem, alius patriam, alius amicum; his tamen non ignoscimus id
facientibus quod nisi facerent inprobaremus, immo, quod est incredibile, saepe
de facto bene existimamus, de faciente male.
6. At mehercules vir
magnus ac iustus fortissimum quemque ex hostibus suis et pro libertate ac
salute patriae pertinacissimum suspicit et talem sibi civem, talem militem
contingere optat.
1.
Turpe est odisse quem laudes; quanto vero turpius ob id aliquem odisse propter
quod misericordia dignus est, si captivus in servitutem subito depressus
reliquias libertatis tenet nec ad sordida ac laboriosa ministeria agilis
occurrit, si ex otio piger equum vehiculumque domini cursu non exaequat, si
inter cotidiana pervigilia fessum somnus oppressit, si rusticum laborem recusat
aut non fortiter obiit a servitute urbana et feriata translatus ad durum opus!
2.
Distinguamus utrum aliquis non possit an nolit: multos absolvemus, si
coeperimus ante iudicare quam irasci. Nunc autem primum impetum sequimur,
deinde, quamvis vana nos concitaverint, perseveramus, ne videamur coepisse sine
causa, et, quod iniquissimum est, pertinaciores nos facit iniquitas irae;
retinemus enim illam et augemus, quasi argumentum sit iuste irascentis graviter
irasci.
1.
Quanto melius est initia ipsa perspicere quam levia sint, quam innoxia! Quod
accidere vides animalibus mutis, idem in homine deprendes: frivolis turbamur et
inanibus. Taurum color rubicundus excitat, ad umbram aspis exsurgit, ursos
leonesque mappa proritat: omnia quae natura fera ac rabida sunt consternantur
ad vana.
2. Idem
inquietis et stolidis ingeniis evenit: rerum suspicione feriuntur, adeo quidem
ut interdum iniurias vocent modica beneficia, in quibus frequentissima, certe
acerbissima iracundiae materia est. Carissimis enim irascimur quod minora nobis
praestiterint quam mente concepimus quamque alii tulerunt, cum utriusque rei
paratum remedium sit.
3. Magis
alteri indulsit: nostra nos sine comparatione delectent; numquam erit felix
quem torquebit felicior. Minus habeo quam speravi: sed fortasse plus
speravi quam debui. Haec pars maxime
metuenda est, hinc perniciosissimae irae nascuntur et sanctissima quaeque
invasurae.
4. Divum Iulium plures
amici confecerunt quam inimici, quorum non expleverat spes inexplebiles. Voluit
quidem ille -- neque enim quisquam liberalius victoria usus est, ex qua nihil
sibi vindicavit nisi dispensandi potestatem -- sed quemadmodum sufficere tam
inprobis desideriis posset, cum tantum omnes concupiscerent quantum unus
poterat?
5. Vidit itaque
strictis circa sellam suam gladiis commilitones suos, Cimbrum Tillium,
acerrimum paulo ante partium defensorem, aliosque post Pompeium demum
Pompeianos. Haec res sua in reges arma convertit fidissimosque eo conpulit ut
de morte eorum cogitarent pro quibus et ante quos mori votum habuerant.
|