|
1. Cedo
nunc, persequere cetera, cibos potiones horumque causa paratas in ambitionem
munditias, verba contumeliosa, motus corporum parum honorificos, contumacia
iumenta et pigra mancipia, et suspiciones et interpretationes malignas vocis
alienae, quibus efficitur ut inter iniurias naturae numeretur sermo homini
datus: crede mihi, levia sunt propter quae non leviter excandescimus qualiaque
pueros in rixam et iurgium concitant.
2. Nihil
ex iis quae tam tristes agimus serium est, nihil magnum: inde, inquam, vobis
ira et insania est, quod exigua magno aestimatis. Auferre hic mihi hereditatem
voluit; hic me diu in spem supremam captato criminatus est; hic scortum meum
concupivit: quod vinculum amoris esse debebat seditionis atque odi causa est,
idem velle.
3. Iter
angustum rixas transeuntium concitat, diffusa et late patens via ne populos
quidem conlidit: ista quae adpetitis, quia exigua sunt nec possunt ad alterum
nisi alteri erepta transferri, eadem adfectantibus pugnas et iurgia excitant.
1.
Respondisse tibi servum indignaris libertumque et uxorem et clientem: deinde
idem de re publica libertatem sublatam quereris quam domi sustulisti. Rursus, si tacuit interrogatus,
contumaciam vocas.
2. Et loquatur et
taceat et rideat! 'Coram domino?' inquis. Immo coram patre familiae.
Quid clamas? quid vociferaris? quid flagella media cena petis quod servi
loquuntur, quod non eodem loco turba contionis est, silentium solitudinis?
3. In hoc habes aures,
ut non modulata tantum et mollia et ex dulci tracta compositaque accipiant: et risum
audias oportet et fletum, et blanditias et lites, et prospera et tristia, et
hominum voces et fremitus animalium latratusque. Quid miser expavescis ad
clamorem servi, ad tinnitum aeris aut ianuae inpulsum? cum tam delicatus
fueris, tonitrua audienda sunt.
4. Hoc quod de auribus
dictum est transfer ad oculos, qui non minus fastidio laborant si male
instituti sunt: macula offenduntur et sordibus et argento parum splendido et
stagno non ad solum perlucente.
5. Hi nempe oculi, qui
non ferunt nisi varium ac recenti cura nitens marmor, qui mensam nisi crebris
distinctam venis, qui nolunt domi nisi auro pretiosiora calcare, aequissimo
animo foris et scabras lutosasque semitas spectant et maiorem partem
occurrentium squalidam, parietes insularum exesos rimosos inaequales. Quid ergo
aliud est quod illos in publico non offendat, domi moveat, quam opinio illic
aequa et patiens, domi morosa et querula?
1.
Omnes sensus perducendi sunt ad firmitatem; natura patientes sunt, si animus
illos desit corrumpere, qui cotidie ad rationem reddendam vocandus est.
Faciebat hoc Sextius, ut consummato die, cum se ad nocturnam quietem
recepisset, interrogaret animum suum: 'quod hodie malum tuum sanasti? Cui
vitio obstitisti? Qua parte melior es?'
2.
Desinet ira et moderatior erit quae sciet sibi cotidie ad iudicem esse
veniendum. Quicquam ergo pulchrius hac consuetudine excutiendi totum diem? Qualis ille somnus post recognitionem sui
sequitur, quam tranquillus, quam altus ac liber, cum aut laudatus est animus
aut admonitus et speculator sui censorque secretus cognovit de moribus suis!
3.
Utor hac potestate et cotidie apud me causam dico. Cum sublatum e conspectu
lumen est et conticuit uxor moris iam mei conscia, totum diem meum scrutor
factaque ac dicta mea remetior; nihil mihi ipse abscondo, nihil transeo. Quare
enim quicquam ex erroribus meis timeam, cum possim dicere: 'vide ne istud
amplius facias, nunc tibi ignosco.
4.
In illa disputatione pugnacius locutus es: noli postea congredi cum imperitis;
nolunt discere qui numquam didicerunt. Illum liberius admonuisti quam debebas,
itaque non emendasti sed offendisti: de cetero vide, [ne] non tantum an verum
sit quod dicis, sed an ille cui dicitur veri patiens sit: admoneri bonus
gaudet, pessimus quisque rectorem asperrime patitur.
|