ACTUS TERTIUS

Scaena prima. Danista-Tranio-Theopropides

DAN. Scelestiorem ego annum argento faenori
numquam ullum vidi quam hic mihi annus optigit.
a mani ad noctem usque in foro dego diem,
locare argenti nemini nummum queo.
TR. Nunc pol ego perii plane in perpetuom modum.
danista adest, qui dedit <argentum faenore>,
qui amica est empta quoque <opus in sumptus fuit>.
manifesta res est, nisi quid occurro prius,
ne hoc senex resciscat. ibo huic obviam.
sed quidnam hic sese tam cito recipit domum?
metuo ne de hac re quippiam indaudiverit.
accedam atque adpellabo. ei quam timeo miser.
nihil est miserius quam animus hominis conscius,
sicut me habet. verum utut res sese habet,
pergam turbare porro: ita haec res postulat.
unde is? TH. Conveni illum unde hasce aedis emeram.
TR. Numquid dixisti de illo quod dixi tibi?
TH. Dixi hercle vero omnia. TR. Ei misero mihi,
metuo ne techinae meae perpetuo perierint.
TH. Quid tute tecum? TR. Nihil enim. sed dic mihi,
dixtine quaeso? TH. Dixi, inquam, ordine omnia.
TR. Etiam fatetur de hospite? TH. Immo pernegat.
TR. Negat <scelestus? TH. Negitat in>quam. TR. Cogita:
<non confitetur? TH.> Dicam si confessus sit.
quid nunc faciundum censes? TR. Egon quid censeam?
cape, obsecro hercle, cum eo una iudicem
(sed eum videto ut capias, qui credat mihi):
tam facile vinces quam pirum volpes comest.
DAN. Sed Philolachetis servom eccum Tranium,
qui mihi neque faenus neque sortem argenti danunt.
TH. Quo te agis? TR. Nec quoquam abeo. ne ego sum miser,
scelestus, natus dis inimicis omnibus.
iam illo praesente adibit. ne ego homo sum miser,
ita et hinc et illinc mi exhibent negotium.
sed occupabo adire. DAN. Hic ad me it, salvos sum,
spes est de argento. TR. Hilarus est: frustra est homo.
salvere iubeo te, Misargyrides, bene.
DAN. Salve et tu. quid de argentost? TR. Abi sis, belua.
continuo adveniens pilum iniecisti mihi.
DAN. Hic homo est inanis. TR. Hic homo est certe hariolus.
DAN. Quin tu istas mittis tricas? TR. Quin quid vis cedo.
DAN. Ubi Philolaches est? TR. Numquam potuisti mihi
magis opportunus advenire quam advenis.
DAN. Quid est? TR. Concede huc. <DAN. Quin mihi faenus red>ditur?
TR. Scio te bona esse voce, ne clama nimis.
DAN. Ego hercle vero clamo. TR. Ah, gere morem mihi.
DAN. Quid tibi ego morem vis geram? TR. Abi quaeso hinc domum.
DAN. Abeam? TR. Redito huc circiter meridie.
DAN. Reddeturne igitur faenus? TR. Reddeturne. abi.
DAN. Quid ego huc recursem aut operam sumam aut conteram?
quid si hic manebo potius ad meridie?
TR. Immo abi domum, verum hercle dico, abi modo.
* * *
DAN. Quin vos mihi faenus date. quid hic nugamini?
TR. Eu hercle, ne tu -- abi modo, ausculta mihi.
DAN. Iam hercle ego illum nominabo. * * * TR. Euge strenue.
beatus vero es nunc, quom clamas. DAN. Meum peto.
multos me hoc pacto iam dies frustramini.
molestus si sum, reddite argentum: abiero.
responsiones omnes hoc verbo eripis.
TR. Sortem accipe. DAN. Immo faenus, id primum volo.
TR. Quid ais tu, omnium hominum taeterrime?
venisti huc te extentatum? agas quod in manu est.
non dat, non debet. DAN. Non debet? TR. Ne frit quidem
ferre hinc potes. an metuis ne quo abeat foras
urbe exulatum faenoris causa tui,
quoi sortem accipere iam licet? DAN. Quin non peto
sortem: illuc primum,
faenus, reddundum est mihi.
TR. Molestus ne sis. nemo dat, age quid lubet.
tu solus, credo, faenore argentum datas.
DAN. Cedo faenus, redde faenus, faenus reddite.
daturin estis faenus actutum mihi?
datur faenus mihi? TR. Faenus illic, faenus hic.
nescit quidem nisi faenus fabularier.
ultro te. neque ego taetriorem beluam
vidisse me umquam quemquam quam te censeo.
DAN. Non edepol tu nunc me istis verbis territas.
TH. *** calidum hoc est: etsi procul abest, urit male. ***
quod illuc est faenus, opsecro, quod illic petit?
TR. Pater eccum advenit peregre non multo prius
illius, is tibi et faenus et sortem dabit,
ne inconciliare quid nos porro postules.
vide num moratur. DAN. Quin feram, si quid datur.
TH. Quid ais tu? TR. Quid vis? TH. Quis illic est? quid illic petit?
quid Philolachetem gnatum compellat <meum>
sic et praesenti tibi facit convicium?
quid illi debetur? TR. Obsecro hercle, <illud> iube
obici illi argentum ob os impurae beluae.
TH. Iubeam --? TR. Iuben homini argento os verberarier?
DAN. Perfacile ego ictus perpetior argenteos.
TR. Audin? videturne, obsecro hercle, idoneus,
danista qui sit, genus quod improbissimum est.
TH. Non ego istuc curo qui sit <quid sit> unde sit:
id volo mihi dici, id me scire expeto,
quod illud argentum est? TR. Est -- huic debet Philolaches
paulum. TH. Quantillum? TR. Quasi -- quadraginta minas;
ne sane id multum censeas. TH. Paulum id quidem est.
adeo etiam argenti faenus creditum audio.
TR. Quattuor quadraginta illi debentur minae,
et sors et faenus. DAN. Tantumst, nihilo plus peto.
TR. Velim quidem hercle ut uno nummo plus petas.
dic te daturum, ut abeat. TH. Egon dicam dare?
TR. Dic. TH. Egone? TR. Tu ipsus. dic modo, ausculta mihi.
promitte, age inquam: ego iubeo. TH. Responde mihi:
quid eo est argento factum? TR. Salvom est. TH. Solvite
vosmet igitur, si salvomst. TR. Aedis filius
tuos emit. TH. Aedis? TR. Aedis. TH. Euge, Philolaches
patrissat: iam homo in mercatura vortitur.
ain tu, aedis? TR. Aedis inquam. sed scin quoius modi?
TH. Qui scire possum? TR. Vah. TH. Quid est? TR. Ne me roga.
TH. Nam quid ita? TR. Speculo claras, candorem merum.
TH. Bene hercle factum. quid, eas quanti destinat?
TR. Talentis magnis totidem quot ego et tu sumus.
sed arraboni has dedit quadraginta minas;
hinc sumpsit quas ei dedimus. satin intellegis?
nam postquam haec aedes ita erant, ut dixi tibi,
continuo est alias aedis mercatus sibi.
TH. Bene hercle factum.
DAN. Heus, iam adpetit meridie.
TR. Absolve hunc quaeso,vomitu ne hic nos enecet.
TH. Adulescens, mecum rem habe. DAN. Nempe aps te petam?
TH. Petito cras. DAN. Abeo: sat habeo, si cras fero.--
TR. Malum quod isti di deaeque omnes duint,
ita mea consilia perturbat paenissime.
nullum edepol hodie genus est hominum taetrius
nec minus bono cum iure, quam danisticum.
TH. Qua in regione istas aedis emit filius?
TR. Ecce autem perii. TH. Dicisne hoc quod te rogo?
TR. Dicam. sed nomen domini quaero quid siet.
TH. Age comminiscere ergo. TR. Quid ego nunc agam,
nisi ut in vicinum hunc proximum ***,
eas emisse aedis huius dicam filium?
calidum hercle esse audivi optimum mendacium.
quidquid dei dicunt, id decretumst dicere.
TH. Quid igitur? iam commentus? TR. Di istum perduint--
(immo istunc potius) de vicino hoc proximo
tuos emit aedis filius
TH. Bonan fide?
TR. Siquidem tu argentum redditurus, tum bona,
si redditurus non es, non emit bona.
non in loco emit perbono? TH. Immo in optumo.
cupio hercle inspicere hasce aedis. pultadum fores
atque evoca aliquem intus ad te, Tranio.
TR. Ecce autem perii. nunc quid dicam nescio.
iterum iam ad unum saxum me fluctus ferunt.
quid nunc? non hercle quid nunc faciam reperio:
manufesto teneor. TH. Evocadum aliquem ocius,
roga circumducat. TR. Heus tu, at hic sunt mulieres:
videndumst primum, utrum eae velintne an non velint.
TH. Bonum aequomque oras. i, percontare et roga.
ego hic tantisper, dum exis, te opperiar foris.
TR. Di te deaeque omnes funditus perdant, senex,
ita mea consilia undique oppugnas male.
euge, optume eccum aedium dominus foras
Simo progreditur intus. huc concessero,
dum mihi senatum consili in cor convoco.
igitur tum accedam hunc, quando quid agam invenero.