|
1. Haec autem ita erunt recte disposita, si primo
animadversum fuerit, quibus regionibus aut quibus inclinationibus mundi
constituantur. Namque aliter Aegypto, aliter Hispania, non eodem modo Ponto,
dissimiliter Romae, item ceteris terrarum et regionum proprietatibus oportere
videntur constitui genera aedificiorum quod alia parte solis cursu premitur
tellus, alia longe ab eo distat, alia per medium temperatur. Igitur, uti
constitutio mundi ad terrae spatium in inclinatione signiferi circuli et solis
cursu disparibus qualitatibus naturaliter est conlocata, ad eundem modum etiam
ad regionum rationes caelique varietates videntur aedificiorum debere dirigi
conlocationes.
2. Sub septentrione aedificia testudinata et
maxime conclusa et non patentia, sed conversa ad calidas partes oportere fieri
videntur. Contra autem sub inpetu solis meridianis regionibus, quod premuntur a
calore, patentiora conversaque ad septentrionem et aquilonem sunt faciunda.
Ita, quod ultra natura laedit, arte erit emendandum. Item reliquis regionibus
ad eundem modum temperari, quemadmodum caelum est ad inclinationem mundi
conlocatum.
3. Haec autem ex natura rerum sunt animadvertenda
et consideranda atque etiam ex membris corporibusque gentium observanda. Namque
sol quibus locis mediocriter profundit vapores, in his conservat corpora
temperata; quaeque proxime currendo deflagrant, eripit exurendo temperaturam
umoris; contra vero refrigeratis regionibus, quod absunt a meridie longe, non
exhauritur a coloribus umor, sed ex caelo roscidus aer in corpora fundens
umorem efficit ampliores corporaturas vocisque sonitus graviores. Ex eo quoque,
<quae> sub septentrionibus nutriuntur gentes, inmanibus corporibus,
candidis coloribus, derecto capillo et rufo, oculis caesis, sanguine multo ab
umoris plenitate caelique refrigerationibus sunt conformati;
4. qui autem sunt proximi ad axem meridianum
subiectique solis cursui, brevioribus corporibus, colore fusco, crispo capillo,
oculis nigris, cruribus validis, sanguine exiguo solis impetu perficiuntur. Itaque
etiam propter sanguinis exiguitatem timidiores sunt ferro resistere, sed
ardores ac febres subferunt sine timore, quod nutrita sunt eorum membra cum
fervore; itaque corpora, quae nascuntur sub septentrione, a febri sunt
timidiora et inbecilla, sanguinis autem abundantia ferro resistunt sine timore.
5. Non minus sonus vocis in generibus gentium
dispares et varias habet qualitates, ideo quod terminatio orientis et
occidentis circa terrae librationem, qua dividitur pars superior et inferior
mundi, habere videtur libratam naturali modo circumitionem, quam etiam
mathematici orizonta dicunt. Igitur cum id habemus certum animo
sustinentes, ab labro, quod est in regione septentrionali, linea traiecta ad
id, quod est supra meridianum axem, ab eoque altera obliqua in altitudinem ad
summum cardinem, qui est post stellas septentrionum, sine dubitatione
animadvertemus ex eo esse schema trigonii mundo, uti organi, quam sambucen
Graeci dicunt.
6. Itaque quod est spatium proximum imo cardini
ab axis linea in meridianis finibus, sub eo loco quae sunt nationes, propter
brevitatem altitudinis ad mundum sonitum vocis faciunt tenuem et acutissimum,
uti in organo chorda, quae est proxima angulo. Secundum eam autem reliquae ad
mediam Graeciam remissionibus efficiunt in nationibus sonorum cantiones. Item a
medio in ordinem crescendo ad extremos septentriones sub altitudines caeli
nationum spiritus sonitibus gravioribus a natura rerum exprimuntur. Ita
videtur mundi conceptio tota propter inclinationem consonantissime per solis
temperaturam ad harmoniam esse conposita.
7. Igitur quae nationes
sunt inter axis meridiani cardinem ab septentrionalis medio positae, uti in
diagrammate musico medianae vocis habent sonitum in sermone; quaeque
progredientibus ad septentrionem sunt nationes, quod altiores habent distantias
mundi, spiritus vocis habentes umore repulsos ad hypatas et proslambanomenos, a
natura rerum sonitu graviore coguntur uti; eadem ratione medio progredientibus
ad meridiem gentes paranetarum
8. netarumque
acutissimam sonitus vocis perficiunt tenuitatem. Hoc autem verum esse, ex
umidis naturae locis graviora fieri et ex fervidis acutiora, licet ita
experiendo animadvertere. Calices duo in una fornace aeque cocti aequoque
pondere ad crepitumque uno sonitu sumantur. Ex his unus in aquam demittatur, postea ex aqua eximatur; tunc utrique
tangantur. Cum enim ita factum fuerit, largiter inter eos sonitus discrepabit,
aequoque pondere non poterunt esse. Ita et hominum corpora uno genere
figurationis et una mundi coniunctione concepta alia propter regionis ardorem
acutum spiritum aeris exprimunt tactu, alia propter umoris abundantiam
gravissimas effundunt sonorum qualitates.
9. Item propter tenuitatem caeli meridianae
nationes ex acuta fervore mente expeditius celeriusque moventur ad consiliorum
cogitationes; septentrionalis autem gentes infusae crassitudine caeli, propter
obstantiam aeris umore refrigeratae stupentes habent mentes. Hoc autem ita esse
a serpentibus licet aspicere, quae, per calorem cum exhaustam habent umoris
refrigerationem tunc acerrime moventur, per brumalia autem et hiberna tempora
ab mutatione caeli refrigerata, inmota sunt stupore. Ita non est mirandum, si
acutiores efficit calidus aer hominum mentes, refrigeratus autem contra
tardiores.
10. Cum sint autem meridianae nationes animis
acutissimis infinitaque sollertia consiliorum, simul ad fortitudinem
ingrediuntur, ibi succumbunt, quod habent exuctas ab sole animorum virtutes;
qui vero refrigeratis nascuntur regionibus, ad armorum vehementiam paratiores
sunt; magnis virtutibus sunt sine timore, sed tarditate animi sine
considerantia inruentes sine sollertia suis consiliis refragantur. Cum ergo
haec ita sint ab natura rerum in mundo conlocata et omnes nationes inmoderatis
mixtionibus disparatae, vero inter spatium totius orbis terrarum regionisque
medio mundi populus Romanus possidet fines.
11. Namque
temperatissimae ad utramque partem et corporum membris animorumque vigoribus
pro fortitudine sunt in Italia gentes. Quemadmodum enim Iovis stella inter
Martis ferventissimam et Saturni frigidissimam media currens temperatur, eadem
ratione Italia inter septentrionalem meridianamque ab utraque parte mixtionibus
temperatas et invictas habet laudes. Itaque consiliis refringit barbarorum
virtutes, forti manu meridianorum cogitationes. Ita divina mens civitatem
populi Romani egregiam temperatamque regionem conlocavit, uti orbis terrarum
imperii potiretur.
12. Quodsi ita est, uti
dissimiles regiones ab inclinationibus caeli variis generibus sint comparatae,
ut etiam naturae gentium disparibus animis et corporum figuris qualitatibusque
nascerentur, non dubitemus aedificiorum quoque rationes ad nationum gentiumque
proprietates apte distribuere, cum habeamus ab ipsa rerum natura sollertem et
expeditam monstrationem. Quoad potui summa ratione proprietates locorum ab
natura rerum dispositas animadvertere, exposui, et quemadmodum ad solis cursum
et inclinationes caeli oporteat ad gentium figuras constituere aedificiorum
qualitates, dixi; itaque nunc singulorum generum in aedificiis conmensus
symmetriarum et universos et separatos breviter explicabo.
|