|
1. Maiores cum sapienter tum etiam utiliter
instituerunt, per commentariorum relationes cogitata tradere posteris, ut ea
non interirent, sed singulis aetatibus crescentia voluminibus edita gradatim
pervenirent vetustatibus ad summam doctrinarum subtilitatem. Itaque non
mediocres sed infinitae sunt his agendae gratiae, quod non invidiose silentes
praetermiserunt, sed omnium generum sensus conscriptionibus memoriae tradendos
curaverunt.
2. Namque si non ita fecissent, non
potuissemus scire, quae res in Troia fuissent gestae, nec quid Thales,
Democritus, Anaxagoras, Xenophanes reliquique physici sensissent de rerum
natura, quasque Socrates, Platon, Aristoteles, Zenon, Epicurus aliique
philosophi hominibus agendae vitae terminationes finissent, seu Croesus,
Alexander, Darius ceterique reges quas res aut quibus rationibus gessissent,
fuissent notae, nisi maiores praeceptorum conparationibus omnium memoriae ad
posteritatem commentariis extulissent.
3. Itaque quemadmodum his gratiae sunt
agendae, contra, qui eorum scripta furantes pro suis praedicant, sunt
vituperandi, quique non propriis cogitationibus scriptorum nituntur, sed invidis
moribus aliena violantes gloriantur, non modo sunt reprehendendi, sed etiam,
qui impio more vixerunt, poena condemnandi. Nec tamen hae res non vindicatae
curiosius ab antiquis esse memorantur. Quorum exitus iudiciorum qui fuerint,
non est alienum, quemadmodum sint nobis traditi, explicare.
4. Regis Attalici magnis philologiae
dulcedinibus inducti cum egregiam bybliothecam Pergami ad communem
delectationem instituissent, tunc item Ptolmaeus infinito zelo cupiditatisque
incitatus studio non minoribus industriis ad eundem modum contenderat
Alexandriae comparare. Cum autem summa diligentia perfecisset, non putavit id
satis esse, nisi propagationibus inseminando curaret augendam. Itaque Musis et
Apollini ludos dedicavit et, quemadmodum athletarum, sic communium scriptorum
victoribus praemia et honores constituit.
5. His ita institutis, cum ludi adessent,
iudices litterati, qui ea probarent, erant legendi. Rex, cum iam sex civitatis
lectos habuisset nec tam cito septumum idoneum inveniret, retulit ad eos, qui
supra bybliothecam fuerunt, et quaesiit, si quem novissent ad id expeditum. Tunc
ei dixerunt esse quendam Aristophanen, qui summo studio summaque diligentia
cotidie omnes libros ex ordine perlegeret. Itaque conventu ludorum, cum
secretae sedes iudicibus essent distributae, cum ceteris Aristophanes citatus,
quemadmodum fuerat locus ei designatus, sedit.
6. Primo poetarum ordine ad certationem
inducto cum recitarentur scripta, populus cunctus significando monebat iudices,
quod probarent. Itaque, cum ab singulis sententiae sunt rogatae, sex una
dixerunt, et, quem maxime animadverterunt multitudini placuisse, ei primum
praemium, insequenti secundum tribuerunt. Aristophanes vero, cum ab eo
sententia rogaretur, eum primum renuntiari iussit, qui minime populo
placuisset.
7. Cum autem rex et universi vehementer
indignarentur, surrexit et rogando impetravit, ut paterentur se dicere. Itaque
silentio facto docuit unum ex his eum esse poetam, ceteros aliena recitavisse;
oportere autem iudicantes non furta sed scripta probare. Admirante populo et
rege dubitante, fretus memoriae certis armariis infinita volumina eduxit et ea
cum recitatis conferendo coegit ipsos furatos de se confiteri. Itaque rex
iussit cum his agi furti condemnatosque cum ignominia dimisit, Aristophanen
vero amplissimis muneribus ornavit et supra bybliothecam constituit.
8.
Insequentibus annis a Macedonia Zoilus, qui adoptavit cognomen, ut Homeromastix
vocitaretur, Alexandriam venit suaque scripta contra Iliadem et Odyssean
comparata regi recitavit. Ptolomaeus vero, cum animadvertisset poetarum
parentem philologiaeque omnis ducem absentem vexari et, cuius ab cunctis
gentibus scripta suspicerentur, ab eo vituperari, indignans nullum ei dedit
responsum. Zoilus autem, cum diutius in regno fuisset, inopia pressum summisit
ad regem postulans, ut aliquid sibi tribueretur.
9. Rex vero respondisse
dicitur Homerum, qui ante annos mille decessisset, aevo perpetuo multa milia
hominum pascere, item debere, qui meliore ingenio se profiteretur, non modo
unum sed etiam plures alere posse. Et ad summam mors eius ut parricidii damnati varie memoratur. Alii enim
scripserunt a Philadelpho esse in crucem fixum, nonnulli Chii lapides esse
coniectos, alii Zmyrnae vivom in pyram coniectum. Quorum utrum ei acciderit,
merenti digna constitit poena; non enim aliter videtur promereri, qui citat
eos, quorum responsum, quid senserint scribentes, non potest coram indicari.
10.
Ego vero, Caesar, neque alienis indicibus mutatis interposito nomine meo id
profero corpus neque ullius cogitata vituperans institui ex eo me adprobare,
sed omnibus scriptioribus infinitas ago gratias, quod egregiis ingeniorum
sollertiis ex aevo conlatis abundantes alius alio genere copias praeparaverunt,
unde nos uti fontibus haurientes aquam et ad propria proposita traducentes
facundiores et expeditiores habemus ad scribendum facultates talibusque
confidentes auctoribus audemus, institutiones novas comparare.
11.
Igitur tales ingressus eorum quia ad propositi mei rationes animadverti praeparatos,
inde sumendo progredi coepi. Namque
primum Agatharchus Athenis Aeschylo docente tragoediam ad scaenam fecit, et de
ea commentarium reliquit. Ex eo moniti Democritus et Anaxagoras de eadem re
scripserunt, quemadmodum oporteat, ad aciem oculorum radiorumque extentionem
certo loco centro constituto, ad lineas ratione naturali respondere, uti de
incerta re incertae imagines aedificiorum in scaenarum picturis redderent
speciem et, quae in directis planisque frontibus sint figurata, alia abscedentia,
alia prominentia esse videantur.
12. Postea Silenus de symmetriis doricorum edidit
volumen; de aede ionica Iunionis quae est Sami Rhoecus et Theodorus; ionice
Ephesi quae est Dianae, Chersiphron et Metagenes; de fano Minervae, quod est
Prienae ionicum, Pytheos; item de aede Minervae, dorice quae est Athenis in
arce, Ictinos et Carpion; Theodorus Phocaeus de tholo, qui est Delphis; Philo
de aedium sacrarum symmetriis et de armamentario, quod fuerat Piraei portu;
Hermogenes de aede Dianae, ionice quae est Magnesia pseudodipteros, et Liberi
Patris Teo monopteros; item Arcesius de symmetriis corinthiis et ionico
Trallibus Aesculapio, quod etiam ipse sua manu dicitur fecisse; de Mausoleo
Satyrus et Pytheos.
13. Quibus vero felicitas maximum summumque contulit
munus; quorum enim artes aevo perpetuo nobillisimas laudes et sempiterno
florentes habere iudicantur, et cogitatis egregias operas praestiterunt. Namque
singulis frontibus singuli artifices sumpserunt certatim partes ad ornandum et
probandum Leochares, Bryaxis, Scopas, Praxiteles, nonnulli etiam putant
Timotheum, quorum artis eminens excellentia coegit ad septem spectaculorum eius
operis pervenire famam.
14. Praeterea minus nobiles multi praecepta
symmetriarum conscripserunt, uti Nexaris, Theocydes, Demophilos, Pollis,
Leonidas, Silanion, Melampus, Sarnacus, Euphranor. Non minus de
machinationibus, uti Diades, Archytas, Archimedes, Ctesibios, Nymphodorus,
Philo Byzantius, Diphilos, Democles, Charias, Polyidos, Pyrrhos, Agesistratos.
Quorum ex commentariis, quae utilia esse his rebus animadverti, [collecta in
unum coegi corpus, et ideo maxime, quod animadverti] in ea re ab Graecis
volumina plura edita, ab nostris oppido quam pauca. Fufidius enim mirum de his rebus primus instituit
edere volumen, item Terentius Varro de novem disciplinis unum de architectura,
P. Septimius duo.
15. Amplius vero in id genus scripturae adhuc
nemo incubuisse videtur, cum fuissent et antiqui cives magni architecti, qui
potuissent non minus eleganter scripta comparare. Namque Athenis Antistates et
Callaschros et Antimachides et Porinos architecti Pisistrato aedem Iovi Olympio
facienti fundamenta constituerunt, post mortem autem eius propter
interpellationem reipublicae incepta reliquerunt. Itaque circiter annis
quadragentis post Antiochus rex, cum in id opus inpensam esset pollicitus,
cellae magnitudinem et columnarum circa dipteron conlocationem epistyliorumque
et ceterorum ornamentorum ad symmetriam distributionem magna sollertia
scientiaque summa civis Romanus Quossutius nobiliter est architectatus. Id
autem opus non modo volgo, sed etiam in paucis a magnificentia nominatur.
16.
Nam quattuor locis sunt aedium sacrarum marmoreis operibus ornatae
dispositiones, e quibus propriae de his nominationes clarissima fama nominantur
quorum excellentiae prudentesque cogitationum apparatus suspectus habent in
deorum sesemasmenois. Primumque aedes Ephesi Dianae ionico genere ab
Chersiphrone Gnosio et filio eius Metagene est instituta, quam postea
Demetrius, ipsius Dianae servos, et Paeonius Ephesius dicuntur perfecisse.
Mileti Apollini item ionicis symmetriis idem Paeonius Daphnisque Milesius
instituerunt. Eleusine Cereris et Proserpinae cellam inmani magnitudine Ictinos
dorico more sine exterioribus columnis ad laxamentum usus sacrificiorum
pertexit.
17.
Eam autem postea, cum Demetrius Phalereus Athenis rerum potiretur, Philo ante
templum in fronte columnis constitutis prostylon fecit; ita aucto vestibula
laxamentum initiantibus operique summam adfecit auctoritatem. In asty vero ad
Olympium amplo modulorum comparatu corinthiis symmetriis et proportionibus, uti
supra scriptum est, architectandum Quossutius suscepisse memoratur, cuius
commentarium nullum est inventum. Nec tamen a Cossutio solum de his rebus
scripta sunt desideranda sed etiam a G. Mucio, qui magna scientia confisus
aedes Honoris et Virtutis Marianae, cellae columnarumque et epistyliorum
symmetrias legitimis artis institutis perfecit. Id vero si marmoreum fuisset,
ut haberet, quemadmodum ab arte subtilitatem, sic ab magnificentia et inpensis
auctoritatem, in primis et summis operibus nominaretur.
18.
Cum ergo et antiqui nostri inveniantur non minus quam Graeci fuisse magni
architecti et nostra memoria satis multi, et ex his pauci praecepta edidissent,
non putavi silendum, sed disposite singulis voluminibus de singulis
exponeremus. Itaque, quoniam sexto volumine privatorum aedificiorum rationes
perscripsi, in hoc, qui septimum tenet numerum, de expolitionibus, quibus
rationibus et venustatem et firmitatem habere possint, exponam.
|