|
1. Nobis autem ab
his separandae sunt rationes et explicandae menstruae dierum brevitates itemque
depalationes. Namque sol aequinoctiali tempore ariete libraque versando, quas e
gnomone partes habent novem, eas umbrae facit VIII in declinatione caeli, quae
est Romae. Idemque Athenis quam magnae sunt gnomonis partes quattuor, umbrae
sunt tres, ad VII Rhodo V, ad XI Tarenti IX, ad quinque <Alexandriae> ceterisque
omnibus locis aliae alio modo umbrae gnomonum aequinoctiales a natura rerum
inveniuntur disparatae.
2. Itaque in
quibuscumque locis horologia erunt describenda, eo loci sumenda est
aequinoctialis umbra et si erunt quemadmodum Romae gnomonis partes novem,
umbrae octo, describatur in planitia et e media pros orthas erigatur
ut sit ad normam quae dicitur gnomon. Et a linea, quae erit planities in linea
gnomonis circino novem spatia demetiantur; et quo loco nonae partis signum
fuerit, centrum constituatur, ubi erit littera A; et deducto circino ab eo
centro ad lineam planitiae, ubi erit littera B, circinatio circuli describatur,
quae dicitur meridiana.
3. Deinde ex novem
partibus quae sunt a planitia ad gnomonis centrum, VIII sumantur et signentur
in linea, quae est in planitia, ubi erit littera C. Haec autem erit gnomonis
aequinoctialis umbra. Et ab eo signo et littera C per centrum, ubi est littera
A, linea perducatur, ubi erit solis aequinoctialis radius. Tunc a centro diducto circino ad lineam
planitiae aequilatatio signetur, ubi erit littera E sinisteriore parte et I
dexteriore in extremis lineis circinationis. Et per centrum perducendum, ut
aequa duo hemicyclia sint divisa. Haec autem linea a mathematicis dicitur horizon.
4. Deinde circinationis totius sumenda pars est
XV; et circini centrum conlocandum in linea circinationis, quod loci secat eam
lineam aequinoctialis radius, ubi erit littera F; et signandum dextra sinistra,
ubi sunt litterae G H. Deinde ab his <et per centrum> lineae usque ad
lineam planitiae perducendae sunt, ubi erunt litterae T R. Ita erit solis
radius unus hibernus, alter aestivus. Contra autem <E> littera I erit,
qua secat circinationem linea, quae est traiecta per centrum, ubi erunt
litterae Y K L G, et contra K litterae erunt K H X L; et contra C et F et A
erit littera N.
5. Tunc perducendae sunt diametro ab G
ad L et ab H <ad K>. Quae erit superior, partis erit aestivae, inferior
hibernae. Eaeque diametro sunt aeque mediae dividendae, ubi erunt
litterae O et M, ibique centra signanda. Et per ea signa et centrum A lineae ad
extremas lineae circinationis sunt perducendae, ubi erunt litterae Q et P; haec
erit linea pros orthas radio aequinoctiali. Vocabitur autem haec linea
mathematicis rationibus axon. Et ab eisdem centris deducto circino ad
extremas diametros describantur hemicyclia, quorum unum erit aestivum, alterum
hibernum.
6. Deinde in quibus locis secant lineae
paralleloe lineam eam quae dicitur horizon, in dexteriore parte erit littera S,
in sinisteriore V. Et ab littera S ducatur linea parallelos axoni ad extremum
hemicyclium, ubi erit littera Y; et ab V ad sinistram hemicyclii item
parallelos linea ducatur ad litteram X. Haec autem parallelos linea vocitatur laeotomus.
Et tum circini centrum conlocandum est eo loci, quo secat circinationem
aequinoctialis radius, ubi erit littera D; et deducendum ad eum locum, quo
secat circinationem aestivus radius, ubi est littera H. E centro aequinoctiali
intervallo aestivo circinatio circuli menstrui agatur, qui manaeus dicitur. Ita
habebitur analemmatos deformatio.
7. Cum hoc ita sit descriptum et explicatum,
sive per hibernas lineas sive per aestivas sive per aequinoctiales aut etiam
per menstruas in subiectionibus rationes horarum erunt ex analemmatos
describendae, subicianturque in eo multae varietates et genera horologiorum et
describuntur rationibus his artificiosis. Omnium autem figurarum
descriptionumque earum effectus unus, uti dies aequinoctialis brumalisque
idemque solstitialis in duodecim partes aequaliter sit divisus. Quas ob res non
pigritia deterritur praetermissis, sed ne multa scribendo offendam, a quibusque
inventa sunt genera descriptionesque horologiorum, exponam. Neque enim nunc
nova genera invenire possum nec aliena pro meis praedicanda videntur. Itaque
quae nobis tradita sunt et a quibus sint inventa, dicam.
|