|
1. Transfertur nunc cogitatio scripturae ad
rationem non inutilem sed summa sollertia a maioribus traditam, qua in via
raeda sedentes vel mari navigantes scire possimus, quot milia numero itineris
fecerimus. Hoc autem erit
sic. Rotae, quae erunt in raeda, sint latae per medium diametrum pedum
quaternûm [et sextantes], ut, cum finitum locum habeat in se rota ab eoque
incipiat progrediens in solo viae facere versationem, perveniendo ad eam
finitionem, a qua coeperit versari, certum modum spatii habeat peractum pedes
XII semissemque.
2. His ita praeparatis tunc in rotae modiolo
ad partem interiorem tympanum stabiliter includatur habens extra frontem suae
rutundationis extantem denticulum unum. Insuper autem ad capsum raedae
loculamentum firmiter figatur habens tympanum versatile in cultro conlocatum et
in axiculo conclusum, in cuius tympani frontem denticuli perficiantur
aequaliter divisi numero quadringenti convenientes denticulos tympani
inferioris. Praeterea
superiori tympano ad latus figatur alter denticulus prominens extra dentes.
3. Super autem, planum eadem ratione dentatum
inclusum in alterum loculamentum conlocetur, convenientibus dentibus denticulo,
qui in secundi tympani latere fuerit fixus, in eoque tympano foramina fiant,
quantum diurni itineris miliariorum numero cum raeda possit exire. Minus plusve
rem nihil inpedit. Et in his foraminibus omnibus calculi rotundi conlocentur,
inque eius tympani theca, sive id loculamentum est, fiat foramen unum habens
canaliculum, qua calculi, qui in eo tympano inpositi fuerint, cum ad eum locum
venerint, in raedae capsum et vas aeneum, quod erit suppositum, singuli cadere
possint.
4. Ita cum rota progrediens secum agat tympanum
imum et denticulum eius singulis versationibus tympani superioris denticulos
inpulsu cogat praeterire, efficiet, <ut,> cum CCCC imum versatum fuerit,
superius tympanum semel circumagatur et denticulus, qui est ad latus eius
fixus, unum denticulum tympani plani producat. Cum ergo CCCC versationibus imi
tympani semel superius versabitur, progressus efficiet spatia pedum milia
quinque, id est passus mille. Ex eo quot calculi deciderint sonando singula
milia exisse monebunt. Numerus vero calculorum ex imo collectos summa
diurni <itineris> miliariorum numerum indicabit.
5. Navigationibus vero
similiter paucis rebus commutatis eadem ratione efficiuntur. Namque traicitur
per latera parietum axis habens extra navem prominentia capita, in quae
includuntur rotae diametro pedum quaternûm et semissis extantes habentes circa
frontes adfixas pinnas aquam tangentes. Item medius axis in media navi
<habet> tympanum cum uno denticulo extanti extra suam rutunditatem. Ad eum locum conlocatur loculamentum
habens inclusum in se tympanum, peraequatis dentibus CCCC convenientibus
denticulo tympani, quod est in axe inclusum, praeterea ad latus adfixum
extantem extra rotunditatem alterum dentem unum.
6. Insuper in altero loculamento cum eo confixo
inclusum tympanum planum ad eundem modum dentatum, quibus dentibus
<convenit> denticulus, qui est ad latus fixus tympano, quod est in cultro
conlocatum ut eos dentes, qui sunt plani tympani, singulis versationibus
singulos dens inpellendo in orbem planum tympanum verset. In plano autem
tympano foramina fiant, in quibus foraminibus conlocabuntur calculi rotundi, In
theca eius tympani, sive loculamentum est, unum foramen excavetur habens
canaliculum, qua calculus liberatus ab obstantia cum ceciderit in vas aereum,
sonitum significet.
7. Ita navis cum
habuerit impetum aut remorum aut ventorum flatu, pinnae, quae erunt in rotis,
tangentes aquam adversam vehementi retrorsus inpulsu coactae versabunt rotas;
eae autem involvendo se agent axem, axis vero tympanum, cuius dens circumactus
singulis versationibus singulos secundi tympani dentes inpellendo modicas
efficit circuitiones. Ita cum CCCC ab pinnis rotae fuerint versatae, semel
tympanum circumactum inpellet dente, qui est ad latus fixus, plani tympani
dentem. Igitur circuitio tympani plani quotienscumque ad foramen perducet
calculos, emittet per canaliculum. Ita et sonitu et numero indicabit miliaria
spatia navigationis. Quae pacatis et sine metu temporibus ad utilitatem et
delectationem paranda, quemadmodum debeant fieri, peregi esse futurum.
|