Liber, caput
1 I, Prae | iuniorum, ex quibus locis uel quales milites probandi
2 I, Prae | uniuersas machinas, quibus uel obpugnantur ciuitates uel
3 I, Prae | uel obpugnantur ciuitates uel defenduntur, enumerat; naualis
4 I, Prae | VII. Cuius artis tirones uel eligendi sint uel respuendi.~
5 I, Prae | tirones uel eligendi sint uel respuendi.~VIII. Quando
6 I, Prae | Quemadmodum ad scuta uiminea uel ad palos antiqui exercebant
7 I, Prae | spatium ire ac redire debeant uel quotiens in mense exerceri,
8 I, Prae | neque quemquam magis decet uel meliora scire uel plura
9 I, Prae | decet uel meliora scire uel plura quam principem, cuius
10 I, Prae | apud diuersos historicos uel armorum disciplinam docentes
11 I, II | ut, ex quibus prouinciis uel nationibus tirones legendi
12 I, V | exactam, ita ut VI pedum uel certe V et X unciarum inter
13 I, V | unciarum inter alares equites uel in primis legionum cohortibus
14 I, VII | Sequitur, ut, cuius artis uel eligendi uel penitus repudiandi
15 I, VII | cuius artis uel eligendi uel penitus repudiandi sint
16 I, VIII | didicit? De historiis ergo uel libris nobis antiqua consuetudo
17 I, IX | Nihil enim magis in itinere uel in acie custodiendum est,
18 I, IX | usus aduenerit, occupent uel aduersariis idem facere
19 I, IX | conprehendant. Ad saltum etiam, quo uel fossae transiliuntur uel
20 I, IX | uel fossae transiliuntur uel inpediens aliqua altitudo
21 I, IX | infligit, quam ille ad cauendum uel ad resistendum certe se
22 I, X | Saepe repentinis imbribus uel niuibus solent exundare
23 I, X | et equites ipsosque equos uel lixas, quos galiarios uocant,
24 I, XIII | inbuendus est tiro; qui usus uel ex parte seruatur. Constat
25 I, XIII | praefecti legionis, tribunorum uel principiorum experimentis
26 I, XIII | Non enim uestium nitor uel auri argenti gemmarumque
27 I, XIIII | contorqueat, ut destinato ictu uel in palum uel iuxta dirigat
28 I, XIIII | destinato ictu uel in palum uel iuxta dirigat missile. Eo
29 I, XV | XV. Sed prope tertia uel quarta pars iuniorum, quae
30 I, XVI | XVI. Ad lapides uero uel manibus uel fundis iaciendos
31 I, XVI | lapides uero uel manibus uel fundis iaciendos exerceri
32 I, XVI | teretes lapides de funda uel fustibalo destinati sagittis
33 I, XVIII | euaginatos etiam gladios uel contos tenentes. Hoc item
34 I, XX | ut, quo armorum genere uel instruendi uel muniendi
35 I, XX | armorum genere uel instruendi uel muniendi sint tirones, referre
36 I, XX | peruenerunt, cuiquam curae fuit uel catafractas uel galeas pedestribus
37 I, XX | curae fuit uel catafractas uel galeas pedestribus reddere.
38 I, XX | audaciam qui munito capite uel pectore non timet uulnus. ~
39 I, XXI | castra constituit. Sic diurno uel nocturno superuentu equitum
40 I, XXII | Pro numero autem militum uel inpedimentorum munienda
41 I, XXVII | cogebatur, ut nulla res, uel casu prorsus, pugnantibus
42 II, Prae | XVI. Quemadmodum triarii uel centuriones armentur.~XVII.
43 II, Prae | Praeter corporis robur notarum uel computandi artem in tironibus~
44 II, Prae | Enumeratio ferramentorum uel machinarum legionis. ~Instituta
45 II, I | Equitibus campi, classibus maria uel flumina, peditibus colles
46 II, I | legiones. Sed auxilia a sociis uel foederatis gentibus mittebantur;
47 II, II | tantum hostium uicit, quantum uel ipsa uoluit uel rerum natura
48 II, II | quantum uel ipsa uoluit uel rerum natura permisit. ~
49 II, III | dimitti, aliquantos deserere uel diuersis casibus interire;
50 II, V | exercitiis cotidianis quattuor uel eo amplius mensuum, iussu
51 II, V | peruigil famulatus. Deo enim uel priuatus uel militans seruit,
52 II, V | famulatus. Deo enim uel priuatus uel militans seruit, cum fideliter
53 II, VII | dicitur praeceptum ducis, quo uel ad aliquod opus uel ad bellum
54 II, VII | quo uel ad aliquod opus uel ad bellum mouetur exercitus.
55 II, VII | et bucinatores qui tuba uel aere curuo uel bucina committere
56 II, VII | qui tuba uel aere curuo uel bucina committere proelium
57 II, VII | tentoria milites figant, uel hospitia in ciuitatibus
58 II, VIII | obtemperabant in ordinatione pacis uel necessitate bellorum, in
59 II, VIII | maximam retinebat. Tribuni uel centuriones ceterique milites
60 II, X | pertinebat. Tabernacula uel casae militum cum inpedimentis
61 II, X | quibus materies secatur uel caeditur, quibusque aperiuntur
62 II, X | aquaeductus, item ligna uel stramina arietes onagri
63 II, XI | ligneas ceteraque, quibus uel expugnantur aduersariorum
64 II, XI | aduersariorum ciuitates uel defenduntur propriae, praeparatos,
65 II, XI | ceteraque genera tormentorum uel noua facerent uel quassata
66 II, XI | tormentorum uel noua facerent uel quassata repararent. Habebant
67 II, XII | principi placuisset, a tribunis uel a praepositis regebantur.
68 II, XII | cura, ut non solum tribuni uel praepositi contubernales
69 II, XIII | ita ut, ex qua cohorte uel quota esset centuria, in
70 II, XIII | adscriptum, quod intuentes uel legentes milites in quantouis
71 II, XIIII | Quemadmodum inter pedites centuria uel manipulus appellatur, ita
72 II, XIIII | eosdem cogere loricas suas uel catafractas, contos et cassides
73 II, XV | funditores, qui ad fundas uel fustibalos lapides iaciebant,
74 II, XV | tragularii, qui ad manuballistas uel arcuballistas dirigebant
75 II, XVI | uictoria. Omnes antesignani uel signiferi, quamuis pedites,
76 II, XVII | omni armorum disciplina uel arte bellandi ueteres illos
77 II, XVIIII | diligentia, quam res annonaria uel ciuilis polyptychis adnotatur.
78 II, XVIIII | quis commeatum acceperit uel quot dierum, adnotatur in
79 II, XVIIII | obsequia tamen iudicium uel tribunorum nec non etiam
80 II, XXII | canitur imperatore praesente uel cum in militem capitaliter
81 II, XXII | est. Siue ergo ad uigilias uel agrarias faciendas siue
82 II, XXII | faciendas siue ad opus aliquod uel ad decursionem campi exeunt
83 II, XXII | pugnare siue stare siue sequi uel redire praeceperint duces;
84 II, XXIII | confusio. Ad palum quoque uel sudibus exerceri percommodum
85 II, XXIII | percommodum est, cum latera uel pedes aut caput petere punctim
86 II, XXIII | adcrescere. Sagittarii uero uel funditores scopas, hoc est
87 II, XXIII | scopas, hoc est fruticum uel straminum fasces, pro signo
88 II, XXIII | remouerentur a signo, ut sagittis uel certe lapidibus ex fustibalo
89 II, XXIII | fundam. Missibilia quoque uel plumbatas iugi perpetuoque
90 II, XXIII | tempore hiemis de tegulis uel scindulis, quae si deessent,
91 II, XXIII | deessent, certe de cannis, ulua uel culmo et porticus tegerentur
92 II, XXIII | pedites, in quibus tempestate uel uentis aere turbato sub
93 II, XXIII | fluminibus, gradu pleno ambulare uel currere etiam armatos cum
94 II, XXIIII | propter exiguam mercedem uel certe plebis fauorem cotidiana
95 II, XXIIII | lectus ab exercitio armorum uel nouellus uel iam uetustus
96 II, XXIIII | exercitio armorum uel nouellus uel iam uetustus cessare non
97 II, XXV | contubernia ad armandum uel dirigendum, hoc est undecim
98 III, Prae | sint atque seruanda pabula uel frumenta.~IIII. Quemadmodum
99 III, Prae | a pugna exercitum habeat uel tironem.~XI. Quae ipso die
100 III, Prae | singulos homines in longum uel inter singulos ordines in
101 III, Prae | Quibus remediis uirtuti uel dolis hostium resistatur
102 III, Prae | Quomodo quadrigis falcatis uel elefantis in acie possit
103 III, Prae | XXV. Quid fieri debeat, si uel pars fugerit uel totus exercitus.~(
104 III, Prae | debeat, si uel pars fugerit uel totus exercitus.~(XXVI.
105 III, Prae | militarem, quae uirtute sola uel certe felicitate creditur
106 III, Prae | abbreuiare iussisti, ne uel fastidium nasceretur ex
107 III, Prae | fastidium nasceretur ex plurimis uel plenitudo fidei deesset
108 III, I | in locis autem asperis uel fluminibus transeundis propter
109 III, II | II. Nunc, quod uel maxime prouidendum est,
110 III, II | conpellitur. Nec perniciosis uel palustribus aquis utatur
111 III, II | sine intermissione imbribus uel niuibus sub tecto, reliquis
112 III, III | Praeterea quicquid in pecore uel quacumque fruge uinoque
113 III, III | armatorum firmata praesidiis uel ad tutissimas conferendum
114 III, III | Frumenti uero et aceti uel uini nec non etiam salis
115 III, IIII | sedibus suis, tribunorum uel uicariorum nec non etiam
116 III, IIII | dirigenda, ad iactandos lapides uel funda uel manu, ad armaturae
117 III, IIII | iactandos lapides uel funda uel manu, ad armaturae gestum,
118 III, IIII | tumultu, qui fiduciam de arte uel uiribus gerit. Dux autem
119 III, IIII | legionibus siue auxiliis uel uexillationibus a tribunis
120 III, IIII | principiisque, si qui turbulenti uel seditiosi sunt milites,
121 III, V | pronuntiantur, sicut in uigilis uel in proelio pro signo dicitur,
122 III, V | agnoscit exercitus, utrum stare uel progredi an certe regredi
123 III, V | praeterea manu aliquid uel flagello more barbarico
124 III, V | flagello more barbarico uel certe mota, qui utitur,
125 III, VI | miles et superuentus impetu uel fraude subsessae repente
126 III, VI | profiscens patiatur incursum uel facile ac sine damno repellat
127 III, VI | addita poenae ostentatione uel praemii. Erunt enim utiles,
128 III, VI | caput est, ut, ad quae loca uel quibus itineribus sit profecturus
129 III, VI | profectionem suspitionibus uel oculis deprehendunt et interdum
130 III, VI | uero in locis siluestribus uel montuosis siue palustribus
131 III, VI | exercitatissimi campidoctores uicarii uel tribuni, qui alacriores
132 III, VI | subsessas occultius conlocant uel aperto Marte impetum faciunt.
133 III, VI | aduersariorum imperitia uel dissimulatio occasionem
134 III, VI | hostis moliatur in praesenti uel in futurum, possimus agnoscere,
135 III, VI | armatura ambulantes eosdem uel pabula uictumque quaerentes
136 III, VII | superpositis tabulatis peruli flunt uel certe tumultuario opere
137 III, VII | fasces de cannis aridis uel facere consueuerunt, super
138 III, VII | transitus fluminum insidias uel superuentus facere consueuerunt.
139 III, VIII | belli tempore ad statiuam uel mansionem ciuitas murata
140 III, VIII | prouisis, pro necessitate loci uel quadrata uel rotunda uel
141 III, VIII | necessitate loci uel quadrata uel rotunda uel trigona uel
142 III, VIII | uel quadrata uel rotunda uel trigona uel oblonga castra
143 III, VIII | uel rotunda uel trigona uel oblonga castra constitues,
144 III, VIII | Statiua auten castra aestate uel hieme, hoste uicino, maiore
145 III, VIII | accipiunt pedaturas et, scutis uel sarcinis suis in orbem circa
146 III, VIII | undecim aut tredecim pedibus uel, si maior aduersariorum
147 III, VIII | tunc saepibus ductis uel interpositis stipitibus
148 III, VIIII | possunt, hostes interimant uel certe terreant, in qua parte
149 III, VIIII | sciendumque in peditibus uel maxime consistere robur
150 III, VIIII | angusta, fossis paludibus uel arboribus inpedita, et aliquotiens
151 III, VIIII | qualis ipse aduersarius uel eius comites optimatesque
152 III, VIIII | scientes artem bellicam uel ex usu an temere pugnantes;
153 III, VIIII | crescit animus, si ex insidiis uel occasione aliquid fortiter
154 III, VIIII | res coeperint euenire, si uel infirmiores aut minus armatos
155 III, VIIII | Sed cum legiones auxilia uel equites ex diuersis aduenerint
156 III, VIIII | signorum indicia, ad praecepta uel nutum suum diligenter obtemperent.
157 III, X | iniuria. Ergo si tironem uel diu armis desuetum exercitum
158 III, X | uiderunt homines uulnerari uel occidi, cum primum aspexerint,
159 III, X | adgrediatur (et) ultimos uel certe insperatus superueniat;
160 III, XI | declinarunt et superiore uel nostra aetate, cum Romani
161 III, XII | diligenter explora. Nam fiducia uel formido ex uultu uerbis
162 III, XII | Tunc inimicorum ignauia uel error ostendendus est, uel,
163 III, XII | uel error ostendendus est, uel, si ante a nobis superati
164 III, XIIII | optimi milites cum spiculis uel lanceis ordinentur, quos
165 III, XIIII | stando pugnandoque repellere uel fugare. Tertius ordo disponitur
166 III, XIIII | his, qui alacriter uerutis uel mattiobarbulis, quas plumbatas
167 III, XIIII | Funditores sunt qui fundis lino uel saetis factis - has enim
168 III, XV | si angustior locus sit uel multitudo sufficiat, etiam
169 III, XV | sufficiat, etiam in deno uel amplius acies ordinari.
170 III, XV | medio debeant ordinari, uel iuxta dignitates eorum seruatur
171 III, XV | eorum seruatur ex more, uel certe pro qualitate hostium
172 III, XVI | peditibus, sagittarii autem uel qui loricas non habent longius
173 III, XVII | aciem, de quibus cuneum uel forficem facias. Si ducenda
174 III, XVIII | iunxerit. Inperitorum enim uel ignauorum est uociferari
175 III, XVIII | exceptis superuentibus uel incursionibus repentinis
176 III, XVIIII | adiuuat eruditos. Cauendum uel maxime, ne ab ala cornuque
177 III, XVIIII | contra quem alter populosior uel fortior inmittitur globus.
178 III, XX | Depugnationum septem sunt genera uel modi, cum infesta ex utraque
179 III, XX | si hiatus aliqui in medio uel sinus aut curuatura fit,
180 III, XX | aduersarii longius separabis, ne uel missibilia ad eam uel sagittae
181 III, XX | ne uel missibilia ad eam uel sagittae perueniant; dextram
182 III, XX | similitudinem autem A litterae uel libellae fabrilis acies
183 III, XX | illius longissime separa, ne uel gladiis inuadatur uel ad
184 III, XX | ne uel gladiis inuadatur uel ad eam tela perueniant.
185 III, XX | aciem, ante quadringentos uel quingentos passus, quam
186 III, XXII | qui in subsessa fuerint uel qui ante se parauerint,
187 III, XXII | praemittunt qui angusta uel abrupta occupent loca, ne
188 III, XXII | praecedit, oportunis uallibus uel siluosis montibus (quas)
189 III, XXIII | Vrcilliani intra Africam uel ceteri Mazices hodieque
190 III, XXIIII | brachiis eorum et in cassidibus uel umeris aculei ingentes ponerentur
191 III, XXIIII | praetercurrentibus ad latiores lanceas uel maiora spicula beluas occidebant,
192 III, XXIIII | curriculis cum binis equis uel mulis post aciem conuenit
193 III, XXV | quid pro uarietate bellorum uel condicionis humanae secus
194 III, XXVI | paucissimis ac fidelissimis uel potius ipse tecum. Milites
195 III, XXVI | ad equitandi scientiam uel decorem, quae Hunnorum Alanorumque
196 III, XXVI | exercitationem, cuius campidoctores uel pro parte exampla intellexisse
197 IV | mensura colligatur ad scalas uel machinas faciendas.~XXXI.
198 IV | communione mutorum animalium uel ferarum urbium consitutio
199 IV | obtinet palmam. Ab illis enim uel paucae uel singulae, a pietate
200 IV | Ab illis enim uel paucae uel singulae, a pietate tua
201 IV | praestitum gratulamur, quantum uel humana mens petere uel gratia
202 IV | quantum uel humana mens petere uel gratia potuit diuina conferre.
203 IV | suscepti rationes, quibus uel nostrae ciuitates defendendae
204 IV | ciuitates defendendae sint uel hsotium subruendae, ex diuersis
205 IV, I | natura aut locorum edito uel abrupto aut circumfuso mari
206 IV, I | circumfuso mari siue paludibus uel fluminibus; manu fossis
207 IV, II | ordinatione constructum uel scalas uel machinas uoluerit
208 IV, II | ordinatione constructum uel scalas uel machinas uoluerit admouere,
209 IV, VI | Aduersum quod catafractas uel scuta in ciuitatibus debent
210 IV, VII | praesidiis ordinatis ***** uel aqua prohibet inclusos uel
211 IV, VII | uel aqua prohibet inclusos uel deditionem sperat a fame,
212 IV, VII | aceti ceterarumque frugum uel pomorum congerendae sunt
213 IV, VII | cura in uirdiariis domorum uel areis exerceatur, utilitatis
214 IV, VIII | ad fundas siue fustibalos uel manibus iacienda; maiora
215 IV, VIII | ingentissimae fabricantur, uel intercisi ex ualidissimis
216 IV, VIII | Trabes quoque et tabulata uel diuersae magnitudinis clauos
217 IV, VIII | operibus addenda sit muris uel propugnaculis altitudo,
218 IV, VIII | expedit colligi, quia onagri uel ballistae ceteraque tormenta
219 IV, VIII | decore seruire. Cornua quoque uel cruda coria proficit colligi
220 IV, X | uenas ac de propugnaculis uel turribus destinatis protegunt
221 IV, XII | inpugnatio quando castellis uel ciuitatibus praeparatur,
222 IV, XIII | etiam pacto proelientur uel repellantur, edisseram. ~
223 IV, XIIII | exuratur incendio, coriis uel ciliciis centonibusque uestitur.
224 IV, XIIII | ferro et appellatur aries, uel quod habet durissimam frontem,
225 IV, XIIII | frontem, qua subruit muros, uel quod more arietum retrocedit,
226 IV, XV | crudis ac recentibus coriis uel centonibus operitur. Istae,
227 IV, XV | contexuntur e uimine et ciliciis uel coriis proteguntur ternisque
228 IV, XV | protecti sagittis siue fundis uel missibilibus defensores
229 IV, XVI | istae machinae breuiores (uel) deputatae turribus magnis
230 IV, XVII | diligentissime ex crudis coriis uel centonibus communita, quibus
231 IV, XVII | quadrum interdum quadragenos uel quinquagenos latae sunt.
232 IV, XVIII | Primum, si confidentia uel uirtus est militaris, eruptione
233 IV, XVIII | maiores ballistas malleolos uel falaricas cum incendio destinant,
234 IV, XVIII | destinant, ut perruptis coriis uel centonibus intrinsecus flamma
235 IV, XVIIII | caemento atque lapidibus uel luto siue lateribus, postremo
236 IV, XXI | iaculis, manuballistarii uel arcuballistarii sagittis,
237 IV, XXIII | Aduersum arietes etiam uel falces sunt plura remedia.
238 IV, XXV | muros ac turres retinuerint uel altiora occupauerint loca.
239 IV, XXVI | hibernis mensibus ab imbri uel frigore, aestiuis defendantur
240 IV, XXVII | repente admotis machinis uel adpositis scalis occupant
241 IV, XXVIIII | missibilia siue plumbatae uel lanceae ueruta uel spicula
242 IV, XXVIIII | plumbatae uel lanceae ueruta uel spicula in subiectos uehementius
243 IV, XXX | Ad capiendos muros scalae uel machinae plurimum ualent,
244 IV, XXX | longum. ~Quae ad obpugnandas uel defendas urbes auctores
245 IV, XXX | bellicarum artium prodiderunt uel quae recentium necessitatum
246 IV, XXXI | audet iniuriam ei regno uel populo, quem expeditum et
247 IV, XXXIIII | domibus substruendis harenae uel lapidum qualitas requiratur,
248 IV, XXXVI | fuerint trabes, secentur uel statim, ut sectae fuerint,
249 IV, XXXVII | idoneae mensurae ternos uel quaternos interdum quinos
250 IV, XXXVII | nauigia, ut senorum etiam uel ultra ordinum fuerint. Scafae
251 IV, XXXVII | speculandi studio aduentus earum uel consilium deprehendi. Ne
252 IV, XXXVII | naues, inficitur. Nautaeque uel milites Venetam uestem induunt,
253 IV, XXXVIII | flatu pro natura temporum uel locorum ex procellis serenitas
254 IV, XXXVIII | inuenit portus, aduerso stare uel regredi aut discrimen sustinere
255 IV, XXXVIIII| obscuritas, uentorum imbri uel niuibus geminata saeuitia
256 IV, XL | circa diem statutum aut ante uel postea tempestates fieri
257 IV, XL | creatoris suscipiunt signa uel deserunt, frequenter assolent
258 IV, XLI | fuscata. Sol quoque exoriens uel diem condens interest utrum
259 IV, XLI | urguentibus igneus neue pallidus uel pluuia sit inpendente maculosus.
260 IV, XLI | ipsum nubiumque magnitudo uel species sollicitos instruit
261 IV, XLII | gesturus consuetudinem pelagi uel loci ante congressum debet
262 IV, XLIII | ut infesta prominentibus uel latentibus scopulis, uadosa
263 IV, XLIIII | tegminum cura, ut catafracti uel loricati galeati etiam et
264 IV, XLIIII | tabulatis facilius uulnerent uel perimant inimicos. Oleo
265 IV, XLV | fiunt ignorantibus nauticis uel circa oportunas insularum
266 IV, XLVI | pugnandi peritissimi nautae uel milites cum minoribus scafulis
|